یک سال و نیم از آغاز جنگ سوریه علیه اوکراین می‌گذرد. بر اساس گزارش نهادهای اطلاعاتی غرب، روسیه با کمبود تسلیحات و مهمات روبرو شده و کشورهایی مثل ایران و کره شمالی تأمین‌کننده بخشی از این ادوات شده‌اند. چین هم از جمله کشورهایی است که گفته می‌شود بی‌سروصدا اقدام به تأمین انواع تسلیحات برای روس‌ها می‌کند اما هیچکدام از طرفین زیر بار تأیید این همکاری نظامی نمی‌روند.
پرسش قابل تأمل این است: چرا دولت‌هایی که به اوکراین کمک مالی و تسلیحاتی می‌کنند این همکاری‌ها را نه تنها پنهان نکرده بلکه با صراحت اعلام کرده و علنی انواع تسلیحات در اختیار این کشور قرار می‌دهند اما هم روسیه و هم شرکایش پنهانکاری کرده و همکاری نظامی خود را منکر می‌شوند؟
واقعیت این است که برخلاف محاسبات ولادیمیر پوتین، روسیه در اوکراین زمینگیر شده و به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران، جنگ برای وی عمدتا به یک موضوع حیثیتی تبدیل شده است چنانکه با وجود تلفات زیاد و خسارات سنگین بعید به نظر می‌رسد به شکست تن داده و آن را به این زودی‌ها تمام کند.
در این میان، مقامات کاخ سفید بارها هشدار داده‌اند که ارسال سلاح از جمهوری اسلامی ایران به روسیه به ویژه پهپادهای انتحاری، یکی از عوامل فرسایشی شدن جنگ اوکراین است اما در عمل دولت جو بایدن با نادیده گرفتن تحریم‌ها علیه تهران به ویژه در بخش نفت و گاز، راه تأمین منابع مالی برای توسعه پروژه‌های پهپادی و موشکی و پیشرفت‌های اتمی آن را باز گذاشته است. علاوه بر این جمهوری اسلامی با دور زدن تحریم‌ها مخارج مأموریت گروه‌های شبه‌نظامی مثل حزب‌الله، حماس و جهاد اسلامی را نیز تأمین می‌کند.
ادامه ولخرجی برای تروریست‌ها
در جریان حملات اخیر جهاد اسلامی به اسرائیل بیش از ۱۲۰۰ راکت از غزه شلیک شد. رسانه‌های اسرائیلی گزارش دادند که جمهوری اسلامی برای هر روز درگیری مسلحانه بین گروه‌های فلسطینی با اسرائیل، قول پرداخت پنج میلیون دلار پول به این تشکیلات داده بود.
سه هفته قبل از آغاز این حملات ابراهیم رئیسی در جریان سفر به سوریه در دیدار با بشار اسد و همچنین در جلسه‌ای که با رهبران و فرماندهان گروه‌های شبه‌نظامی داشت به آنها قول داد جمهوری اسلامی همچنان با تمام توان از جریان «مقاومت» حمایت می‌کند. همزمان با همین سفر بود که حشمت‌الله فلاحت‌پیشه رئیس سابق کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی گفت سوریه ۳۰ میلیارد دلار به ایران بدهی دارد.
در همین ارتباط امیرعلی حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی گفته بود بشار اسد به این دلیل سقوط نکرد که «خواست ایران» بود. علی اکبرولایتی مشاور علی خامنه‌ای نیز گفته بود «اگر ایران نبود دمشق سقوط می‌کرد.»
سردار حسن پلارک رئیس سابق «ستاد بازسازی عتبات عالیات» در یک مصاحبه با خبرگزاری «فارس» می‌گوید در جریان جنگ داخلی سوریه اسد برای استعفا و درخواست پناهندگی سیاسی در یکی از کشورها آماده بود اما قاسم سلیمانی او را منصرف کرد.
اسد در قدرت ماند تا جای پای جمهوری اسلامی در سوریه محکم بماند اما هزینه آن را هم مردم سوریه با تحمل کشتار و ویرانی و آوارگی و موج عظیم مهاجرت به کشورهای دیگر و هم مردم ایران پرداخت کردند. حفظ بشار اسد در قدرت همراه با سرکوب مردم ایران، تقویت شبه‌نظامیان تروریست منطقه و ارسال تسلیحات به روسیه برای جنگ علیه اوکراین یک مخرج مشترک دارد: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی! اما آیا رهبران غرب از این واقعیت بی‌اطلاع هستند؟ قطعا نه! آنها حتا اگر فقط شلیک موشک به هواپیمای مسافری «اوکراین اینترنشنال» را هم به خاطر بیاورند کافیست تا به این واقعیت پی برده باشند!
محسن اسدی لاری مدیرکل همکاری‌های بین‌المللی وزارت بهداشت جمهوری اسلامی پدر دو جانباخته این هواپیماست که به عنوان یک مقام حکومتی می‌گوید «مستندات عمدی بودن شلیک موجود است.» اما چرا از تمام پروازها، یک خط هوایی اوکراینی انتخاب شد؟! آن روز سپاهی‌ها از کجا مشاوره گرفتند؟ بجز جمهوری اسلامی کدام کشور سابقه شلیک به هواپیمای مسافربری داشت؟ چه کسانی موشک را شلیک کردند؟ موشک ساخت کدام کشور بود؟ هواپیما بر فراز کدام کشور سقوط کرد؟ نقش روسیه در سرنگونی هواپیمای مسافربری خطوط هوایی مالزی در شرق اوکراین در سال ۱۳۹۳ چه بود؟
تقویت شراکت با روسیه
مقامات غربی مدام در مورد تهدیدات سپاه هشدار می‌دهند اما در عمل ثابت شده است راهکارهایی که برای مقابله با آن به اجرا گذاشته می‌شود برای متوقف کردن آنها کافی نیست. اعضای کنگره در دو حزب آمریکا بارها اعلام کردند نادیده گرفتن تحریم‌های جمهوری اسلامی و ضعف دولت بایدن در پاسخ قاطع به حملات سپاه پاسداران در سوریه «مماشات با رژیم ایران» است که آنها را گستاخ‌تر کرده است. تا جایی که اکنون نه فقط از طریق هوایی با خطوط هوایی غیرنظامی بلکه با کشتی‌های باری خصوصی از طریق دریای خزر نیز به روسیه تسلیحات ارسال می‌شود. اما هر دو رژیم تهران و مسکو در توسعه تدارکات و لجستیک برای همکاری‌های نظامی و امنیتی از این هم فراتر رفته‌اند.
افتتاح نمایندگی بانک روسی VTB در تهران با هدف «انتقال درآمدهای ارزی» و قرارداد ساخت راه‌آهن رشت- آستارا برای تکمیل کریدور شمال به جنوب، گام‌های دیگری در اقدامات مشترک روسیه و جمهوری اسلامی است.
جمهوری اسلامی به دنبال آن است که برای مقابله با تحریم‌های آمریکا «مسیر ترانزیت کالا در منطقه» را تغییر دهد و در نظر دارد ارتباط حمل و نقل ریلی بین ایران با قزاقستان، ترکمنستان، ازبکستان و در نهایت روسیه را گسترش داده و موافقت این کشورها را جلب کند تا شرایط تردد بدون توقف در گمرک فراهم شود. دسترسی به آب‌های گرم خلیج فارس و دریای عمان بخشی از رویای همیشگی روس‌ها از زمان پتر کبیر چهارمین تزار سلسله رومانوف‌ها بود که تا امروز در سر آنهاست و از قرار معلوم جمهوری اسلامی و سپاه پاسدارانش مأمور تحقق این رؤیا هستند. طرح روسی «ایرانرود» که قرارگاه «خاتم الانبیاء» سپاه پاسداران با عنوان ایجاد کریدور آبی بین دریای مازندران و خلیج فارس روی آن کار می‌کند بخشی از این پروژه است. کلیات الگویی که رژیم ایران در مورد روسیه پوتین از آن پیروی می‌کند، همان رویه‌ای است که در مورد چین کمونیست هم در پیش گرفته است: باج دادن به اسم اقتدار با سیاست راهبردی علی خامنه‌ای با عنوان «نگاه به شرق»!
بن‌بست بدون چشم‌انداز
در چنین شرایطی، مقامات ارشد دولت بایدن روز سه‌شنبه ۱۶ ماه مه ۲۰۲۳ (۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۲) یک جلسه توجیهی محرمانه با سناتورها برگزار کردند که ایران محور آن بود. در این جلسه جمهوریخواهان به شدت علیه بایدن و تیم سیاست خارجی او موضع گرفتند.
سناتور جان کندی در حاشیه این نشست گفت «من به این نتیجه رسیده‌ام که جمهوری‌اسلامی در حال همکاری با چین است و چین در حال همکاری با روسیه است. این حرکت از سوی شی جین‌پینگ هماهنگ می‌شود و آیت‌الله‌ها و پوتین با او همراهی می‌کنند.»
اما مشکل اساسی جمهوری اسلامی این است که حتا باج دادن به چین کمونیست و روسیه پوتین نیز هیچ تضمینی برای امنیت آن نیست. ولادیمیر پوتین ثابت کرده که قابل اعتماد نیست. در شرایطی که حکومت برای رفع تحریم‌ها به شدت نیازمند دستیابی به توافق با غربی‌ها در مذاکرات برجام بود، بلافاصله پس از حمله نظامی روسیه علیه اوکراین، مقامات کرملین با صراحت اعلام کردند تا منافع روسیه تأمین نشود از «احیای برجام» خبری نیست. چین نیز در پی اقتصاد و تأمین معیشت جمعیت میلیاردی خود است!
از سوی دیگر، مزدوران گروه «واگنر» که یکی از شرکای اصلی روسیه در جنگ علیه اوکراین به شمار می‌روند هفته‌هاست با ولادیمیر پوتین دچار اختلاف شده‌اند. آنها در باتلاق «باخموت» گیر افتاده و روزانه تلفات سنگینی می‌دهند بدون آنکه کمک‌های نظامی و مهمات و تسلیحات به آنها برسد. کار به جایی رسیده که پریگوجین رئیس این گروه پیشنهاد فروش اطلاعات مواضع نیروهای روسی را در ازای خروج نیروهای اوکراینی از منطقه «باخموت» مطرح کرده است. او که از دوستان صمیمی پوتین است تهدید کرده که سربازان «واگنر» بدون دریافت مهمات لازم از این منطقه خارج خواهند شد.
اما جمهوری اسلامی که از یکسو در داخل با اعتراضات مردم و مشکلات عظیم اقتصادی دست به گریبان است و در خارج با فشارهایی همه‌جانبه که مشکلات داخلی را تشدید می‌کنند، چگونه با سپاه پاسدارانش که بعید نیست در لیست سازمان‌های تروریستی از سوی اتحادیه اروپا و بریتانیا قرار بگیرد، می‌تواند حلال مشکلات جنگی «برادر بزرگ» باشد؟!
سناتورهای آمریکایی مدام دولت بایدن را به چالش می‌کشند که هیچ برنامه عملی در مورد جمهوری اسلامی ندارد و فقط ادعا می‌کند که خروج دونالد ترامپ از برجام اشتباه بود. با اینهمه اگرچه بایدن اعلام کرده «برجام مُرده» اما نه تنها هیچ راهکار و جایگزینی برای حل مشکلی که پابرجاست، ارائه نداده بلکه با نادیده گرفتن تحریم‌ها این فرصت را در اختیار جمهوری اسلامی و سپاه پاسداران گذاشته تا خود را بدون برجام احیا کنند. افزایش سرکوب و اعدام در ایران و تهدید مداوم مخالفان حکومت در خارج کشور یکی از نتایج همین سیاست بلاتکلیف است. برخی تحلیلگران در آمریکا معتقدند ضعف دولت بایدن سبب شد تا شرکای منطقه‌ای آمریکا نیز به سمت جمهوری خلق چین بچرخند.
اگرچه غرب از قرار معلوم هنوز روی دوگانه «مماشات» یا «شدت عمل حتا نظامی» مانده اما به نظر می‌رسد تنها یک راه عاقلانه و سودمند برای پایان دادن به این وضعیت وجود دارد و آن راهکاریست که شاهزاده رضا پهلوی سال‌هاست مطرح می‌کند: پشتیبانی از جنبش آزادیخواهانه مردم ایران برای سرنگونی جمهوری اسلامی و روی کار آمدن حکومتی عادی که به دنبال منافع مردم در صلح و همزیستی با کشورهای منطقه و جهان باشد. حالا که روسیه در باتلاق اوکراین گیرافتاده و به نظر می‌رسد در این جنگ به آخر خط رسیده و رژیم و سپاهش را هم به دنبال خود کشانده، پشتیبانی از انقلاب ملی ایران کم‌هزینه‌ترین راه برای خلاص شدن از شرّ ملاها و سپاه و جنگ در منطقه و اروپا است.
حامد محمدی |توییتر|
