در آخرین هفته لیگ برتر فوتبال ایران که پنجشنبه ۲۸ اردیبهشت ماه برگزار شد تماشاگران مثل هفتههای قبل در استادیومها به تشویق وریا غفوری (کاپیتان سابق تاج) و علی کریمی (کاپیتان سابق پرسپولیس) پرداختند. دو چهره محبوب فوتبال که در جریان خیزش ملّی از مردم حمایت میکنند.
هزاران نفر از مردم که بعد از قهرمانی تیم پرسپولیس در شهرهای مختلف به خیابانها آمدند فارغ از اینکه طرفدار کدام تیم هستند حتا در مقابل مأموران امنیتی در حمایت از دو فوتبالیستی که برای حکومت خط قرمز محسوب میشوند شعار دادند.
استادیومها در ایران سالهاست از کانونهای اصلی اعتراضات علیه حکومت به شمار میرود اما در جریان خیزش ملّی پس از قتل مهسا امینی شکل عمومیتر به خود گرفت و از دایره استادیومیها فراتر رفت.
از آبان ۱۳۹۸ حکومت تلاش زیادی کرد تا به هر بهانهای رقابتهای لیگ فوتبال را بدون تماشاگر برگزار کند. تحمل شعارهای ضد حکومتی که ترجیعبند آن «رضا شاه، روحت شاد» است حیثیت نظام را هربار بر باد میدهد. به ویژه در مسابقاتی که پخش زنده دارند. به این ترتیب موضوع به یک تهدید امنیتی برای جمهوری اسلامی تبدیل شده زیرا چهار دهه با هر ترفندی که بود از کرکریخوانیهای تیمهای رقیب پرطرفدار برای شکاف انداختن میان مردم به ویژه قشر جوان متوسط رو به پایین که اکثریت علاقمندان به فوتبال و استادیومیها را تشکیل میدهند بهرهبرداری میکرد.
بطور کلی فوتبال برای دیکتاتورها یک اهرم برای تأثیرگذاری روی جامعه و افکار عمومی است. از آدولف هیتلر و بنیتو موسولینی گرفته تا صدام حسین و قذافی از فوتبال برای مقاصد سیاسی و ضدمردمی خود سوء استفاده میکردند.
سایمون کوپر نویسنده و پژوهشگر انگلیسی در کتاب «فوتبال علیه دشمن» مینویسد دیکتاتورها از فوتبال برای کسب اعتبار استفاده میکنند. او بر اساس تحقیقات جامعی که در رابطه با فوتبال و کنشهای اجتماعی علاقمندان به آن در مناطق مختلف از جمله خاورمیانه انجام داده توضیح میدهد «در جوامعی مثل لیبی و عراق که مطبوعات آزاد و اعتراض قانونی وجود ندارد و کمتر خبرنگار خارجی حضور دارند فوتبال میتواند مسائل پنهانی را آشکار کند.»
شعار «رضا شاه، روحت شاد» در مسابقه پرسپولیس و گلگهر
تهران، استادیوم «آزادی» (آریامهر)
جمعه ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۲#رضاشاه_روحت_شاد pic.twitter.com/lgM0ZZINqR
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) May 13, 2023
اصولاً رژیمهای دیکتاتوری از فوتبال برای لاپوشانی ناتوانیهای خود در مدیریت کشور بهرهبرداری میکنند. بنابراین سکوهای استادیوم بهترین جا برای به چالش کشیدن بازیکنان حکومتی است. چنانکه در جریان مسابقات لیگ برتر فوتبال ایران مهدی ترابی ستاره تیم فوتبال پرسپولیس که نقش زیادی در قهرمانی این تیم داشت حتا از سوی هواداران تیم با تندترین شعارها روبرو شد.
مسئله اما از اینهم پیچیدهتر است. یحیی گلمحمدی سرمربی تیم فوتبال پرسپولیس که دستکم هواداران و حتا بازیکنان رقیب آن را «تیم حکومتی» میخواندند به دلیل حمایتهایش از مردم در جریان خیزش ملّی اخیر در ایران از یکسو بر محبوبیت خود در جامعه افزود و از سوی دیگر زیر شدیدترین فشارها از سوی نهادهای امنیتی و رسانههای حکومت قرار گرفت.
این وضعیت برای چند هفته در نتایج تیم فوتبال پرسپولیس تأثیر داشت. کانالهای تلگرامی و اینستاگرامی پرمخاطب در حالی با اسم رمز «تیم حکومتی» روی بازیکنان و مربیان تیمهای مختلف به ویژه پرسپولیس فشار گذاشته بودند که اتفاقاً در اغلب مسابقات حتا بازیهای خارج از خانه طرفداران این تیمها مدام شعار «رضاشاه، روحت شاد» سر میدادند. وضعیت پرسپولیس به عنوان پرطرفدارترین تیم ایران سختتر شد.
برخی کانالهای پرمخاطب منصوب به تیمهای پرطرفدار لیگ که بطور مشخص پیدا بود مستقل نیستند از هر روشی برای دامن زدن به اختلافات سطحی میان هواداران استفاده کردند.
اما با وجود همه اقداماتی که حکومت برای کنترل جوّ استادیومها به کار گرفت شعارهای یکدست ملّی و حمایت از بازیکنان و مربیان مردمی به کارزاری مداوم علیه نظام استبدادی تبدیل شد. استادیوم جایی نیست که حکومتها بتوانند در بلندمدت آنجا را کنترل کنند. کاری که نه قذافی توانست و نه صدام!