آمارهای جدید سازمان هواشناسی بیانگر خشکسالی صد درصدی مساحت سه استان البرز و یزد و سمنان است. تهران از نظر وسعت تحت تاثیر خشکسالی با ۹۹/۸۴ درصد مساحت درگیر این فاجعه، در رتبه دوم استان‌های گرفتار خشکسالی کشور قرار دارد.
سازمان هواشناسی از گستردگی خشکسالی در دوره ۱۰ ساله خبر داده و اعلام کرد که شاخص بارش، تبخیر و تعرق استاندارد شده موسوم به SPEI در دوره ۱۰ ساله نشان می‌دهد که مساحت زیادی از تمام استان‌های کشور درگیر درجات مختلف خشکسالی است.
بر اساس اعلام سازمان هواشناسی، ۱۰۰ درصد مساحت استان های البرز، یزد و سمنان با خشکسالی مواجه‌اند بطوری که «شدت خشکسالی» در ۹۷ درصد از مساحت سمنان، ۸۷/۶ درصد از مساحت البرز و ۶۷/۹ درصد از مساحت استان یزد «شدید» تا «بسیار شدید» است.
استان تهران با ۹۹/۸۴ درصد مساحت درگیر با خشکسالی در رتبه دوم استان‌های درگیر خشکسالی کشور قرار دارد. هم اکنون ۸۶ درصد از مساحت تهران با خشکسالی شدید تا بسیار شدید مواجه است.
محمدعلی فهیمی رئیس گروه مطالعات آبهای زیرزمینی شرکت آب منطقه‌ای یزد با اشاره به تشدید خشکسالی و فرونشست در این استان گفته که «فرونشست تا چندصد متری خانه‌ها در برخی مناطق استان رسیده و علاوه بر تلفات مالی، یک تهدید جانی به شمار می‌رود.»
محمدعلی فهیمی با تأکید بر اینکه رکورد فرونشست زمین در برخی مناطق ایران تا ۱۰۰ برابر بیشتر از استانداردهای جهانی است، گفته که «تاکنون فرونشست زمین در سه دشت مهم و بحرانی استان یزد شامل دشت‌های یزد-اردکان، ابرکوه و شمش- بهادران ایجاد شده است و اگر روند فعلی برداشت آب از آبخوان‌ها ادامه یابد، دیگر دشت‌های استان نیز با این پدیده مواجه خواهند شد.»
همچنین فرونشست زمین در برخی نقاط از جمله در دشت ابرکوه به صورت «فروچاله» ایجاد شده است و به گفته محمدعلی فهیمی تاکنون حدود ۳۵ فروچاله در منطقه ابرکوه ایجاد شده که قطر برخی تا ۸۰ متر و عمق برخی دیگر تا ۴۰ متر اندازه گیری شده است.
نیمه خردادماه نیز محمدصالح جوکار نماینده مجلس شورای اسلامی با اعلام اینکه در حال حاضر به دلیل «کمبود آب» استان یزد، چاه‌های آب از عمق «۱۲۰ متر» هم بالاتر رفته، گفته بود: در این عمق «حتی اگر هم بارندگی داشته باشیم»، آب باران کمبود و کسری را «جبران نمی‌کند.»
این نماینده مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه تمام شهرهای استان یزد دارای «تنش آبی» هستند و اکنون «بالای ۳۰۰ روستا با تانکر آبرسانی می‌شوند» اظهار داشته بود: «فرونشست زمین» در بخش‌های کشاورزی و جاده‌ها خسارت زیادی وارد کرده و «خطوط ریلی، راه آهن، ساختمان‌ها و سازه‌های میراث فرهنگی و تاریخی» نیز دچار آسیب شده‌اند.
در همین رابطه محمد بازرگان دبیر کارگروه آب و محیط زیست کمیته کشاورزی مجمع تشخیص مصلحت نظام دی‌ماه گذشته اعلام کرد که در صورت ادامه روند گسترش خشکسالی در کشور تا سال ۲۰۵۰ مردم از استان‌های جنوبی مجبور به مهاجرت به استان‌های شمالی‌تر می‌شوند و این مهاجرت مشکلات را تشدید می‌کند. مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب ایران نیز به تازگی از تنش آبی در بخش بزرگی از کشور شامل ۲۷۰ شهر در پی کاهش منابع آبی و مخازن سدها خبر داده است.
به گفته محمد بازرگان، در کشور ۶۰۹ دشت وجود دارد که از میان آنها ۴۳۰ دشت وضعیت فوق بحرانی دارند که از میان دشت های فوق بحرانی در ۱۳۰ دشت دیگر آبخوانی وجود ندارد.»
۲۸۰ شهر و ۹۲۰۰ روستای ایران با جمعیتی بالغ بر ۱۹ میلیون در خطر فرونشست زمین!
محمد حسن نامی رئیس سازمان مدیریت بحران کشور نیز فروردین امسال با ارائه آماری تکاندهنده از گسترش پدیده فرونشست زمین در ایران گفته که در ۱۲۵ هزار کیلومترمربع که حدود ۹ درصد مساحت کشور می‌شود، شاهد فرونشست هستیم.
رئیس سازمان مدیریت بحران توضیح داده که تعداد ۲۸۰ شهر و ۹۲۰۰ روستا در معرض خطرات ناشی از فرونشست قرار دارند و جمعیتی حدود ۱۸ تا ۱۹ میلیون نفر در این پهنه ساکن هستند.
فرونشست زمین، پدیده‌ای است که در اثر خالی‌شدن آب لایه‌های زیرین زمین و در نتیجه پوکی خاک و فشار ناشی از وزن طبقات بالایی رخ می‌دهد. این پدیده باعث می‌شود که سطح زمین به تدریج و در برخی موارد به شکلی ناگهانی، فرو نشیند و ترک‌ها، شکاف‌ها یا فروچاله‌هایی در سطح زمین پدیدار شود.
به دنبال وقوع فرونشست زمین، فضاهای خالی خاک که مخزنی طبیعی برای نگهداری آبهای زیرزمینی هستند، بسته می‌شوند و در نتیجه خاک خاصیت نفوذپذیری و مخزنی خود را برای همیشه از دست می‌دهد و به همین دلیل نیز کارشناسان از این پدیده به عنوان مرگ آبخوان‌ها یاد می‌کنند.
مجید آقازاده معاون شرکت آب و فاضلاب جمهوری اسلامی نیز روز گذشته از بحران آب در ۲۷ هزار روستای ایران با جمعیتی بالغ بر ۱۰ میلیون تن خبر داد و گفت که در حال حاضر «۱۳ هزار و ۳۰۰ روستا با جمعیتی بیش از یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر از داشتن تاسیسات آب و فاضلاب محروم هستند.»
این مقام دولتی با ارائه آماری تکاندهنده گفت در حال حاضر ۹۸۰۰ روستا با یک میلیون و ۹۰۰ هزار نفر جمعیت به صورت خودگردان آبرسانی می‌شوند و ۱۷ هزار و ۶۰۰ روستا نیز با جمعیت ۸ میلیون و ۴۰۰ هزار تن دچار تنش آبی هستند.
وضعیت تنش آبی در شهرهای ایران هم بحرانی گزارش شده است. علی اکبر محرابیان وزیر نیرو جمهوری اسلامی دهم فروردین‌ماه ۱۴۰۱ از گسترش «تنش آبی» به حدود ۳۰۰ شهر از جمله برخی از شهرهای بزرگ و مراکز استان‌های ایران خبر داده بود.
احد وظیفه رییس مرکز ملی خشکسالی ایران سی و یکم فروردین‌ماه ۱۴۰۱ در توضیح بحران موجود، با اشاره به اینکه «تابستان‌ها بلندتر شده و از خرداد آغاز و در مهرماه به اتمام می‌رسد» و «زمستان‌ها هم گرم‌تر شده‌اند»، هشدار داده بود: «اینها تغییراتی است که رخ داده و به‌تدریج شرایط محیطی را نامتعادل کرده و اکوسیستم را بر هم می‌زند.»
او با بیان اینکه در نیم قرن گذشته ایران چندین میلیارد مترمکعب آب قابل دسترس را از دست داده تأکید کرده بود که از نتایج مستقیم این روند تخریب محیط‌زیست و آغاز مهاجرت اقلیمی خواهد بود.
بر اساس آخرین آمار اعلام‌شده دفتر مطالعات پایه منابع آب، از ابتدای سال آبی جاری تا کنون یعنی از اول مهرماه سال ۱۴۰۱ تا نیمه اردیبهشت جاری، ارتفاع کل ریزش‌های جوی کشور معادل ۱۸۸/۱ میلی‌متر بوده که این مقدار بارندگی نسبت به میانگین دوره‌های مشابه درازمدت ۱۵ درصد کاهش دارد.
همچنین موجودی مخزن ۳۳ سد کشور کاهش داشته که از این میان حجم آب «سد دوستی» در استان خراسان رضوی با کاهش ۵۳ درصدی پس از سد «چاه‌نیمه» در استان سیستان و بلوچستان، با کاهش ۵۹ درصدی، دومین رتبه وضعیت حاد را در میان سدهای کشور دارد.
هشدار درباره هوای گرم تابستان امسال در ایران؛ تلخ شدن آبخوان‌ها و گسترش فرونشست‌ها
بر اساس آخرین آمار اعلام شده از سوی وزارت نیرو در حال حاضر سدهای پنج‌گانه تهران ۵۰۴ میلیون مترمکعب آب دارند که نسبت به سال قبل ۴۱ میلیون مترمکعب کاهش یافته است. این در حالیست که سال گذشته در همین زمان حجم آب سدهای تهران ۵۴۵ میلیون مترمکعب ثبت شده است.
مصطفی فدایی‌فرد رئیس کمیته تخصصی ارزیابی سیلاب کمیته ملی سدهای بزرگ ایران مهرماه ۱۴۰۰ با انتقاد از نبود «طرح جامع آب مصوب و قابل اتکا در کشور» گفته بود که مناطق وسیعی از ایران در معرض خطر فرونشست زمین و کوچ ناگزیر ۳۷ میلیون تن به مناطق شمالی و غربی کشور قرار دارد.
روزنامه «شرق» چاپ تهران نیز در شماره چهارم خردادماه ۱۴۰۱ با اشاره به گسترش «بحران آب و کشاورزی و کاهش تولید غذا در ایران» هشدار داده بود که تداوم این روند «به زودی هزاران ایرانی را مجبور به مهاجرت می‌کند.»
این روزنامه در گزارش خود با عنوان «کوچ غذایی»، به استناد گزارش سازمان خواربار و کشاورزی سازمان ملل متحد، آورده بود که با تشدید بحران تنش آبی و بحران‌های جهانی افزایش قیمت مواد غذایی ایران احتمالا ۷۰ درصد از زمین‌های کشاورزی خود را در سال‌های پیش‌رو از دست می‌دهد.
شرایط بحرانی در ایران بیش از آنکه معلول شرایط اقلیمی باشد، به دلیل مدیریت ناکارآمد مقامات جمهوری اسلامی در حوزه آب کشور طی چهار دهه گذشته بروز پیدا کرده است.
جدیدترین آمارهای بین‌المللی نشان می‌دهد ایران در کمتر از دو دهه دیگر در وضعیت «فوق بحران» در زمینه کم‌آبی خواهد رسید. بر اساس اعلام سازمان ملل متحد، درحال‌حاضر نزدیک به ۲ میلیارد نفر در سراسر جهان به آب سالم دسترسی ندارند، اما در آینده وضعیت بدتر هم خواهد شد. طبق پیش‌بینی «مؤسسه منابع جهان»، تا سال ۲۰۴۰ کشورهای بیشتری گرفتار بحران آب می‌شوند که یکی از آنها، ایران خواهد بود.
به گفته این مؤسسه، ۴۴ کشور تا سال ۲۰۴۰ شرایط فوق بحرانی یا بحرانی خواهند داشت که ایران یکی از کشورها با شرایط فوق بحرانی خواهد بود.
