مقامات جمهوری اسلامی همچنان به ایجاد اختلال در اینترنت و فیلترینگ اصرار دارند. در حالی که شهروندان راه‌های دور زدن فیلترینگ را به کار گرفته و در برابر محدودیت اینترنت تسلیم نشده‌اند، زیان‌های اقتصادی ناشی از اختلال اینترنت اما ادامه دارد.
جمهوری اسلامی همواره در برابر آزادی اینترنت مقاومت داشته و فیلترینگ بخشی از فعالیت‌های اینترنتی در ایران به شمار می‌رود. از پاییز سال گذشته و با آغاز اعتراضات انقلاب ملّی در کشور فیلترینگ به شکل گسترده‌ای ادامه پیدا کرد و اکنون با وجود آرام گرفتن اعتراضات، قطع و محدودیت اینترنت ادامه دارد.
پیش از آغاز اعتراضات سال گذشته نیز کاربران در ایران برای ورود به فیس‌بوک، توییتر، یوتیوب، تلگرام و کلاب‌هاوس به سراغ وی‌پی‌ان‌ها می‌رفتند، اما از آن زمان با اضافه شدن اینستاگرام، واتس‌اپ، گوگل‌پلی و بسیاری از دیگر سرویس‌های گوگل به این فهرست، عملا کاربران برای دسترسی به اغلب شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های پرکاربر ناچار هستند از فیلترشکن استفاده کنند.
استارتاپ «پادرو» که در زمینه ارائه خدمات به فروشگاه‌های اینستاگرامی فعالیت می‌کند درباره اثرات زیانبار فیلترینگ اینستاگرام گزارش داده که « فیلترینگ اینستاگرام در ۹ ماه گذشته فعالیت بیش از ۶۰۰ هزار فروشگاه اینترنتی را مختل کرد، بیش از ۳۰۰ هزار فروشگاه را به تعطیل کشاند.
بر اساس این گزارش بیش از ۳۰۰ هزار فروشگاه تعطیل شد و سفارش‌های روزانه از ۷۳۰ هزار مورد به ۱۵۰ هزار کاهش یافت. فروش روزانه فروشگاه‌ها نیز از ۱۲۰ میلیارد تومان به ۱۷ میلیارد تومان رسید و بیش از ٢٧ هزار میلیارد تومان زیان روی دست فروشندگان گذاشت.
زیان گسترده اقتصادی ناشی از فیلترینگ اینستاگرام به کسب‌وکارهای آنلاین در حالیست که برآوردهای جدیدی نشان می‌دهد فیلترینگ این شبکه اجتماعی نتوانسته حضور کاربران ایرانی در آن را کاهش دهد.
شرکت «دیتاک» که درزمینه انیتورینگ و مدیریت هوشمند شبکه‌های اجتماعی فعال است گزارش داده که با وجود فیلتر بودن تلگرام، اینستاگرام و توییتر در ایران، هنوز جمعیت چند ۱۰ میلیونی کاربران ایرانی در این سه پلتفرم حضور دارند.
بر اساس این گزارش، تا پایان سال ۱۴۰۱ حدود ۵۸ تا ۶۱ میلیون ایرانی کاربر تلگرام بوده‌اند. اینستاگرام هم ۴۲ تا ۴۶ میلیون کاربر ایرانی دارد و حدود چهار میلیون کاربر ایرانی هم در توییتر فعال هستند. یافته‌های «دیتاک» نشان می‌دهد با آغاز اعتراضات ۱۴۰۱ و فیلتر شدن اینستاگرام، میزان انتشار پست در این شبکه اجتماعی به‌طور واضحی کاهش یافت؛ این روند کاهشی تا اوایل دی ماه ۱۴۰۱ هم ادامه داشته است.
وبسایت ردیاب قطعی‌های اینترنت «top ۱۰ vpn» که از زیرمجموعه‌های «نت‌بلاکس» است گزارش جدیدی درباره قطع اینترنت در جهان منتشر کرده که نشان می‌دهد تا نیمه سال جاری میلادی ایران با ۳٠۹ ساعت قطعی اینترنت که بیش از ۳۴ میلیون نفر را تحت تاثیر قرار داده است، جایگاه دهمین کشور متضرر جهان از قطعی‌های عمدی اینترنت را در اختیار دارد.
این گزارش افزوده که از سال ۲۰۱۹ تا کنون قطع عمدی اینترنت توسط دولت‌ها در ۵۴ کشور جهان اتفاق افتاده و هزینه ناشی از این اقدام بیش از ۴۴ میلیارد دلار بوده است. در رتبه‌بندی جدیدی که این وبسایت از هزینه محدودیت‌ها و قطعی‌های اینترنت در کشور‌های مختلف تا نیمه ماه ژوئن سال جاری میلادی منتشر کرده، ایران جایگاه دهمین کشور را به خود اختصاص داده است.
در ادامه گزارش آمده که از ابتدای سال ۲۰۲۳ تا حالا ۸۱ قطعی اینترنت در ۱۴ کشور جهان اتفاق افتاده که هزینه این قطعی‌ها ۷۲/ ۱ میلیارد دلار است. به این ترتیب از ابتدای سال جاری میلادی تا حالا ۱۷ هزار و ۹۰۱ ساعت قطعی عمدی اینترنت در سراسر جهان اعمال شده است. بر اساس این آمارها، در سال ۲۰۲۳ اتیوپی با ۵۲۶ میلیون دلار، بیشترین ضرر ناشی از قطعی‌های اینترنت را در میان کشور‌های جهان داشته است و بعد از آن میانمار و هند در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
محدودیت شدید اینترنت سبب داغ شدن بازار فیلترشکن‌ها در ایران شده است. گزارش‌ها حاکی از آن است که «وی‌پی‌ان» به پرتکرارترین کلیدواژه کاربران ایرانی در جستجو‌های اینترنتی تبدیل شده است. کاربران حاضرند هزینه‌های گزافی برای خرید وی‌پی‌ان بپردازند تا بتوانند به اینترنت آزاد دسترسی داشته باشند.
بررسی‌های وبسایت «top۱۰vpn» نشان می‌دهد که از ۲۲ سپتامبر تا ۳۱ اکتبر سال گذشته میلادی، تقاضا برای دسترسی به خدمات وی‌پی‌ان از سوی کاربران ایرانی در اوج خود بوده است.
این تقاضا که در ابتدای اعتراضات نسبت به زمان مشابه در سال گذشته افزایش ۲۱۶۴ درصدی داشته، در طول یک ماه پس از آن رشد سالانه ۳۰۸۲ درصدی را تجربه کرده است. این آمارها نشان می‌دهند که از آن زمان تا حالا، متوسط تقاضای روزانه برای استفاده از خدمات وی‌پی‌ان در ایران بالا مانده و رشد حداکثری ۹۵۱ درصدی را نسبت به زمان مشابه سال قبل به ثبت رسانده است.
این روند سبب فعالیت مافیایی حکومتی معروف به «کاسبان فیلترینگ» شده که سود سرشاری از فروش فیلترشکن‌ها در ایران به جیب می‌زنند.
سود سرشار کاسبانِ خودی فیلترینگ؛ گردش مالی ۴۰ تا ۵۰ هزار میلیارد تومانی
جلال رشیدی کوچی نماینده مجلس شورای اسلامی گردش مالی فیلترینگ در ایران را ۴۰ تا ۵۰ هزار میلیارد تومان اعلام کرده و گفته بازار پرسود و مکاره‌ای پشت پرده فیلترینگ شکل گرفته که دست افراد خاصی است.
این نماینده مجلس شورای اسلامی گفته که «با فیلترینگ فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بازار پرسود مکاره‌ای برای فروش فیلترشکن رقم می‌زنیم. متأسفانه اکنون چنین بازار مکاره‌ای شکل گرفته و صحبت از عدد‌های بالای ۴۰ هزار میلیارد و ۵۰ هزارمیلیارد تومان حاصل از فروش فیلترشکن است. بازاری که هیچ نظارتی هم روی آن وجود ندارد.»
او افزوده که «اخیرا در پیج اینستاگرام شخصی خودم درخصوص میزان هزینه‌کرد ماهانه برای خرید فیلترشکن نظرسنجی ترتیب دادم که ۳۰ هزارنفر در آن نظرسنجی شرکت کردند و ۸۰ تا ۸۵ درصد شرکت‌کنندگان اعلام کردند ماهانه بالای ۱۰۰ هزار تومان هزینه فیلترشکن می‌پردازند.»
او همچنین تأکید کرده که «این فیلترشکن‌ها بعد از دو هفته هم قطع می‌شوند و مصرف‌کننده دستش به جایی بند نیست» گفته که «وقتی چنین عدد بزرگی را در ضریب‌های بالاتر ضرب کنیم، به عدد بسیار بزرگ و گردش مالی عجیبی می‌رسیم که هیچ نظارتی هم بر این بازار پرسود وجود ندارد. بازاری که تبعات منفی برای کشور، جامعه و اقتصاد ما همراه داشته است. بازاری که دست افراد خاصی است و به دلیل پرسود‌بودن حتما افراد معمولی نمی‌توانند به آن راه پیدا کنند.»
این نماینده مجلس شورای اسلامی از جنبه دیگری از درآمدزایی کاسبان فیلترینگ خبر داده و گفته که «وقتی فیلترشکن روی گوشی‌هایمان نصب می‌کنیم و وارد اینترنت می‌شویم، عملا مصرف دیتای ما بالا می‌رود. یعنی اگر در مواقع عادی یک بسته ۱۰ گیگی را در یک ماه استفاده می‌کردیم، در صورت استفاده از فیلترشکن مصرف دیتا و ترافیک به ۱۵ گیگا بایت در ماه افزایش می‌یابد. به همین دلیل آنجا هم هزینه اضافی به شما تحمیل می‌شود. هزینه‌ای که پولش به جیب مخابرات می‌رود.»
جلال رشیدی کوچی گفته که در نظرسنجی‌ای که اخیرا در یکی از پیج‌های شخصی خود منتشر کرده و ۳۰ هزار نفر در این نظرسنجی شرکت کرده‌اند، حدود ۸۵ درصد شرکت‌کنندگان اعلام کرده‌اند ماهانه بیش از ۱۰۰ هزار تومان برای خرید فیلترشکن هزینه می‌کنند. رشیدی، این تراکنش مالی را در سطح بالاتر کشوری رقمی بسیار عجیب توصیف کرد و گفت که هیچ نظارتی هم بر این بازار مکاره وجود ندارد.
جمهوری اسلامی در حالی «» را از مدتها پیش با هدف محدودسازی هر چه بیشتر اینترنت در دستور کار قرار داده که برخی معتقدند رویکرد سرکوبگرانه نسبت به اینترنت شکست خورده است. مسعود پزشکیان، نماینده تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس شورای اسلامی هفته گذشته اعلام کرد که «دنیا در حال تغییر است و این تغییرات بیشتر از راه هوش مصنوعی، ارتباطات بین المللی، اینترنت و سرعت آن امکان‌پذیر است اما وقتی خودمان را از این امر محروم می کنیم، یعنی خودمان را از توسعه دور کردیم.»
این نماینده مجلس افزوده که «اگر ما کار درست را انجام می‌دهیم و اگر برای مردم تلاش می‌کنیم و به آنچه خدا گفته عمل می کنیم، پس چه ترسی از این داریم که چه کسی چه چیزی را می‌گوید.»
به گفته مسعود پزشکیان «مشکل زمانی است که من تخلفی می‌کنم و فضای مجازی آن را منتشر می‌کند. برای اینکه تخلف ما شفاف نشود، فضای مجازی را فیلتر می‌کنیم. « آن را که حساب پاک است از محاسبه چه باک است». اگر مشکلی نداریم پس نباید از فضای مجازی بترسیم.»
