وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی از توافق میان جمهوری اسلامی و قطر برای اعزام نیروی کار متخصص و ماهر به این کشور خبر داد.
صولت مرتضوی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی جمهوری اسلامی گفته که «در سفر وزیر کار قطر به ایران، برنامه‌های متنوعی از جمله اعزام نیروی کار متخصص و ماهر به کشور قطر در دستور کار قرار گرفت. مقرر شد دفتر روابط کار ما در دوحه فعال شود و متناسب با نیاز شرکت‌های قطری به مرور زمان نیروی متخصص به این کشور اعزام شود.»
محمود کریمی بیرانوند معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفته که «در قسمت‌های هوایی، دریایی، هتل‌داری و پزشکی از طرف هیأت قطری درخواست اعزام نیروی کار صورت گرفته است.»
به گفته محمود کریمی بیرانوند در ۶ ماه گذشته بیش از ۴ هزار نفر نیروی کار ایرانی درخواست اعزام به کشور قطر را داشتند که فقط ۵۰۰ نفر از آنها موفق به این کار شده‌اند.
کریمی بیرانوند گفته که «بر اساس اعلام هیأت قطری ۱۵۰ دفتر اعزام نیروی کار در این کشور وجود دارد که کارها باید از این طریق انجام شود.»
توافق جمهوری اسلامی با قطر برای اعزام نیروی کار ماهر در حالیست که موج گسترده مهاجرت نیروی کار از کشور هشدارهایی از سوی کارشناسان را به همراه داشته است. تورم، کاهش ارزش پول ملی، سطح دستمزدهای ناعادلانه و ناچیز، و دیگر عوامل اجتماعی و سیاسی سبب شده در سالهای گذشته همواره آمار مهاجرت نیروی کار از کشور صعودی باشد.
در شرایطی که سال‌ها پیش مهاجرت بیشتر اقشار نخبه را در بر می‌گرفت اما حالا موج گسترده‌ای از تقاضای مهاجرت در میان پزشکان، پرستاران، ورزشکاران، هنرمندان، نویسندگان، استادان، معلمان، مهندسان، کارگران، نقاشان و استادکاران ساختمان، نانوایان و حتی کشاورزان پدید آمده است.
ناکامی پزشکان از اشتغال در ایران؛ از مهاجرت به دیگر کشورها تا مسافرکشی و دلارفروشی
ایرج خسرونیا رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی ماه گذشته با اشاره به مهاجرت گسترده پزشکان از کشور گفته بود که مشکلات معیشتی و درآمد اندک پزشکان، مهاجرت آنان را افزایش داده است بطوری که در سه سال گذشته حدود ۱۰ تا ۱۲ هزار پزشک از کشور مهاجرت کرده‌اند.
یحیی ابراهیمی عضو کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی دی‌ماه گذشته با اشاره به مهاجرت گسترده پزشکان از کشور گفته بود درصد بالایی از پزشکان در حال مهاجرت به کشورهای حوزه خلیج فارس هستند.
به گفته یحیی ابراهیمی پلکانی کردن کارانه و گرفتن مالیات سنگین سبب شده که حقوق ماهیانه یک پزشک در کشور بیش از سی میلیون تومان نشود.
پرستاران نیز از دیگر بخش‌های کادر درمان در کشور هستند که در سالهای گذشته روند مهاجرت آنها با روندی صعودی همراه بوده است.
بنا بر اعلام منابع پرستاری در ایران از جمله دبیر کل خانه پرستار میزان مهاجرت سالیانه پرستاران از ایران از ۲ هزار در سال به ۳ هزار پرستار رسیده است. دبیرکل خانه پرستاری کشور بهمن‌ماه گذشته با اشاره به اینکه سالانه حداقل ۲۵۰۰ پرستار از ایران مهاجرت می‌کنند، گفته که حقوق پرستاران در مقاصد مهاجرتی حداقل چهار هزار دلار است، در حالی که در ایران حدود ۳۰۰ دلار پرداخت می‌کنند.
محمد شریفی مقدم دبیرکل خانه پرستاری کشور گفته بود که «آمار دقیق مهاجرت پرستاران را نمی‌توان اعلام کرد. پرستاران به روش‌های مختلف مهاجرت می‌کنند. برخی از آنها گواهی گوداستندینگ دریافت می‌کنند.»
همزمان در بهمن‌ماه گذشته وزارت بهداشت از درخواست سالانه ۱۲۵۰ پرستار برای دریافت «گوداستندینگ» (گواهی مورد نیاز برای مهاجرت) خبر داده بود.
محمد شریفی مقدم البته توضیح داده بود که «برخی از کشورها نیاز به «گوداستندینگ» ندارند و بسیاری از پرستاران بدون دریافت این گواهی اقدام به مهاجرت می‌کنند. آمار مهاجرت پرستاران حداقل ۲ برابر این میزان است. به عبارتی سالانه حداقل ۲۵۰۰ پرستار از ایران مهاجرت می‌کنند.»
میکائیل صدیقی مشاور کانون عالی کارگران ساختمانی کشور نیز مهرماه گذشته با بیان اینکه ۵۰ درصد کارگران ماهر و استادکاران ساختمانی به دلیل رکود در بخش ساخت‌وساز مسکن بیکار شده‌اند گفته بود این افراد یا به شماغل کاذب مانند دستفروشی مشغول هستند و یا به دیگر کشورها مهاجرت می‌کنند.
فقر و بیکاری نیروی کار متخصص؛ دستفروشی در داخل و ظرفشویی در خارج کشور
تقاضای بالا برای مهاجرت کاری به دیگر کشورها سبب داغ شدن بازار دلالی به اسم مشاوره و خدمات کاریابی در دیگر کشورها شده است. «استخدام کارگر با جای خواب در ترکیه و عراق»، «شرایط مهاجرت کشاورزان به کانادا»، «استخدام آرایشگر و صندوق‌دار در امارات» و … اینها بخشی از آگهی‌های شغلی است که در کانال‌های تلگرامی، صفحات اینستاگرامی و حتی تراکت‌های کاغذی به وفور به چشم می‌آیند.
بهرام صلواتی مدیر «رصدخانه مهاجرت ایران» معتقد است که «این فراز مهاجرتی بی‌سابقه است و در چند دهه گذشته، حتی بعد از انقلاب بی‌سابقه بوده» و ایران وارد مرحله مهاجرت «تودهوار» شده است.»
بهرام صلواتی با بیان اینکه «هفت حلقه مهاجرتی داریم، وقتی این هفت حلقه به هم بپیوندند، وارد مهاجرت تودهوار می‌شویم» گفته که «در دهه ۷۰ عوامل اقتصادی تعیین‌کننده بود و موج مهاجرتی جدیدی شکل گرفت. در اواخر دهه ۸۰، تحولات انتخابات ۸۸ باعث شد موج جدید مهاجرت سیاسی و اجتماعی شکل بگیرد. در اواخر دهه ۹۰ و اوایل قرن جدید، ما شاهد پیوست عوامل اجتماعی و اقتصادی هستیم. وقتی حوادث آبان ۹۸ اتفاق افتاد یا موشک به هواپیمای اوکراینی اصابت کرد، ما نتوانستیم پاسخ‌های قانع‌کننده‌ای به این بحران‌ها بدهیم؛ این مطالبات و فشارها به هم پیوند خورد و موجب شد قوی‌ترین حلقه رانشی شکل بگیرد. وقتی این حلقه شکل گرفت، در ادامه بقیه حلقه‌ها هم شکل می‌گیرد. مثلا سرمایه‌گذاری مهاجرتی خانوارها به وجود آمد، برای مثال شاهد افزایش میل حضور در کلاس‌های زبان هستیم و درخواست مهاجرت دانشجویان بیشتر شده است. حتی برخی از خانواده‌ها برای فرزندانشان در سطح مدارس و مهدکودک‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند! حلقه بعدی این است که ما فضای مهاجرت را به‌صورت جهانی ببینیم. اگر ما برای سرمایه انسانی خیلی ارزش قائل نیستیم، کشورهای دیگر ارزش قائل‌اند. به این سؤال اساسی پاسخ ندادیم که قصد داریم برای اشتغال، رفاه و شاد‌بودن چه کنیم، این مسئله‌ای است که در‌حال‌حاضر با آن مواجه هستیم. ما برای این سرمایه‌های انسانی چند دهه برنامه‌ریزی کردیم. هم‌اکنون اگر می‌بینید مهاجرت به ترکیه، امارات، قطر، عربستان، عمان، آلمان، اتریش و کانادا زیاد شده به این علت است که آنها برنامه‌های متنوعی برای سرمایه‌های انسانی دارند.»
کشورهای آمریکا، کانادا، بریتانیا، اتحادیه اروپا شامل فرانسه، سوئد، هلند، آلمان، استرالیا و ترکیه جزو مقصد‌های اصلی ایرانیان برای مهاجرت هستند. با اینهمه طی سالهای گذشته بخش زیادی از کارگران و نیروهای متخصص به کشورهای اطراف ایران از جمله کشورهای حاشیه خلیج فارس، عراق و کشورهای شرق آسیا مهاجرت کرده‌اند.
از سوی دیگر آمارهای حکومتی نشان می‌دهد که نرخ بیکاری در ایران رو به افزایش است.مرکز آمار ایران گزارش داده که در فصل پایانی سال ۱۴۰۱ بیش از ۲ میلیون و ۵۲۶ هزار بیکار در کشور وجود داشته است که به معنای ثبت نرخ بیکاری ۹/۷ درصدی در پایان سال ۱۴۰۱ بوده است. این شاخص، نسبت به فصل مشابه در سال قبل (زمستان ١۴٠٠) ، ٠/٣ درصد افزایش یافته است.
داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد جمعیت فعال ۱۵ ساله و بیشتر در سال گذشته برابر با ۲۵ میلیون و ۹۶۲ هزار نفر بوده که از این میزان حدود ۲ میلیون و ۵۲۶ هزار نفر بیکار بوده‌اند.
رقم اعلام شده از سوی مرکز آمار ایران برای نرخ بیکاری در زمستان گذشته بیانگر شکسته شدن رکوردی سه ساله است. پیش از این در زمستان ۱۳۹۹ نیز نرخ بیکاری برابر با همین میزان به ثبت رسیده بود.
کارشناسان معتقدند نرخ واقعی بیکاری در ایران بیش از رقم اعلام شده از سوی منابع حکومتی است چون افراد دارای مشاغل پاره‌وقت و غیر کامل را به عنوان افراد شاغل محاسبه می‌کند.
همین آمارهای غیردقیق اما بیانگر کاهش نرخ مشارکت در کشور نیز است. بر اساس تعاریف افراد بالغ جویای کار در هر کشور جمعیت فعال شناخته می‌شوند. نسبت این جمعیت به کل جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر نرخ مشارکت اقتصادی در نظر گرفته می‌شود که در زمستان سال قبل روندی نزولی داشته است.
داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد نرخ مشارکت اقتصادی در زمستان سال قبل برابر با ۴۰/۵ درصد بوده که کمترین سطح را در سال گذشته داشته و بیانگر شیب نزولی در سال گذشته بوده است.
