سعد البراک معاون رئیس شورای وزیران، وزیر نفت و وزیر امور اقتصادی و سرمایه‌گذاری کویت با تاکید بر اینکه میدان نفتی آرش (الدوره) جزو منابع طبیعی کویت و سعودی است و هیچ طرف دیگری در آن دارای حقوق نیست، گفته است: «ادعاها و اقدامات ایران درباره این میدان نفتی دریایی را مطلقا نمى‌پذیریم.»
یک منبع رسمی در وزارت امور خارجه کویت نیز دوشنبه ۱۲ تیرماه تاکید کرد: «منطقه دریایی که میدان گازی آرش (الدوره) در آن واقع شده، در آب‌های کشور کویت قرار دارد و منابع طبیعی آن با پادشاهی عربی سعودی مشترک است.»
این مقام کویتی افزوده: «تنها کویت و سعودی از حقوق خالص (انحصاری) در منابع طبیعی میدان الدوره برخوردارند.»
به گزارش «کونا» خبرگزاری رسمی کویت، دولت آن کشور بار دیگر از طرف ایرانی خواسته تا مذاکرات در مورد تعیین مرزهای دریایی مشترک کویت و سعودی به عنوان یک طرف واحد مذاکره‌‌کننده با دولت ایران را آغاز کند.
شرکت عربستانی «آرامکو» در منطقه خلیج فارس و شرکت کویتی «نفت خلیج» در دسامبر ٢٠٢٢ یادداشت تفاهمی برای توسعه میدان گازی الدوره مشترک میان دو کشور، امضا کردند.
امضای این تفاهم‌نامه در اجرای صورت‌جلسه مربوط به توسعه میدان الدوره در عمق آب‌های خلیج فارس که در مارس ٢٠٢٢ به امضا رسید، صورت گرفت که تهران آن را «غیرقانونى» خواند.
بر اساس این تفاهم‌نامه، کار در راستای طرح توسعه میدان الدوره و همچنین تسریع اقدامات، بلافاصله طبق پروژه اجرای برنامه و جدول زمانی مورد تایید دو کشور، از سرگرفته می‌شود.
محسن خجسته مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت جمهورى اسلامى هفته گذشته گفته بود: «آمادگی کامل برای آغاز حفاری در میدان مشترک نفتی آرش وجود دارد.»
او افزوده بود: «برای اجرای طرح توسعه این میدان منابع قابل توجهی در اختیار هیات مدیره شرکت ملی نفت ایران قرار گرفته است.»
این اظهارات در حالی بیان شده که ریاض و تهران پس از تصمیمی غیرمنتظره برای از سر گرفتن روابط که در ماه مارس اعلام شد، به خصومت‌های هفت ساله دو کشور حاشیه خلیج فارس پایان دادند و همکاری‌ها را تقویت کردند.
اختلاف بر سر میدان آرش یا الدوره به دهه ۱۹۶۰ باز می‌گردد، زمانی که ایران و کویت هر کدام امتیاز حفاری دریایی را، یکی به شرکت نفت انگلیس و ایران با مقاطعه‌کاری «بریتیش پترولیوم» و دیگری به «رویال داچ شل» اعطا کرد.
این دو امتیاز در بخش شمالی میدان که ذخایر قابل بازیافت آن حدود ۲۲۰ میلیارد مترمکعب (هفت تریلیون فوت مکعب) تخمین زده می‌شود، همپوشانی داشتند.
ایران و کویت سال‌هاست درباره منطقه مرزی مورد مناقشه خود که سرشار از گاز طبیعی است، مذاکرات ناموفقی داشته‌اند. عربستان سعودی نیز بخشی از مناقشه است زیرا در این منطقه با کویت منابع گاز و نفت دریایی مشترک دارد.
حفاری ایران در این میدان در سال ۲۰۰۱، کویت و عربستان سعودی را ترغیب کرد تا بر سر یک قرارداد مرزی دریایی به توافق برسند که در این توافق، توسعه مشترک این منطقه فراساحلی پیش‌بینی شده است.
میدان گازی آرش با ۵۶۰ میلیارد متر مکعب ذخایر گازی و ۳۱۰ میلیون بشکه ذخایر میعانات گازی (نوعی نفت خام فوق سبک و گران‌قیمت) حدود شش دهه پیش کشف شد.
گفته مى شود عربستان و کویت قرار است با سرمایه‌گذاری ۷ میلیارد دلاری و جذب شرکت‌های بین‌المللی، این میدان گازی بزرگ را توسعه دهند و روزانه نزدیک به ۳۰ میلیون متر مکعب گاز و ۸۴ هزار بشکه میعانات گازی تولید کنند.
چندى پیش وزیر نفت جمهورى اسلامى، جواد اوجی گفته بود که «به زودى جکت حفارى در این میدان راه‌اندازى خواهد شد.» اما به نظر نمی‌رسد ایران چنین حجمی از سرمایه را برای توسعه میدان آرش داشته باشد و بتواند در کنار آن، شرکت‌های خارجی را نیز جذب کند.
ایران یک میدان گازی بزرگ مشترک دیگر با عربستان در نزدیکی همین میدان به نام «فرزاد» که در عربستان «حصبه» نامیده می‌شود دارد که بیش از یک دهه است مذاکرات جمهوری اسلامی با شرکت‌های هندی که کاشف این میدان بوده‌اند، به نتیجه‌ای نرسیده و حکومت تهران نیز توان سرمایه‌گذاری ۵ میلیارد دلاری برای گسترش این میدان را ندارد.
این در حالیست که عربستان بلافاصله بعد از کشف این میدان توسط شرکت‌های هندی در سال ۲۰۰۸، آن را توسعه داد و از سال ۲۰۱۳ تولید گاز از این میدان مشترک را آغاز کرد. هم‌اکنون عربستان روزانه بیش از ۳۰ میلیون مترمکعب گاز تولید می‌کند و طرح توسعه شرکت ملی نفت عربستان، آرامکو، برای تولید روزانه ۷۵ میلیون مترمکعب نیز به سرعت ادامه دارد.
درماندگی و ناکارآمدى جمهورى اسلامى، تنها محدود به میادین مشترک با عربستان نمی‌شود. ایران ۲۸ میدان نفت و گاز مشترک با کشورهای همسایه دارد که تقریبا در همه آنها نه تنها در بهره‌برداری از بقیه همسایه‌ها عقب مانده است بلکه در حال از دست دادن حق مالکیت و سهم ایران در این منابع است!
با آغاز به تولید گاز از میدان مشترک فرزاد توسط عربستان در سال ۲۰۱۳، مسئولان جمهورى اسلامى مدعی شدند که فعلا بیشترین تمرکز کشور بر توسعه میادین مشترک نفتی غرب کارون با عراق است.
ایران در سال ۲۰۱۳ روزانه ۹۰ هزار بشکه تولید نفت از این میادین داشت و قرار بود با کمک شرکت‌های چینی، تولید پنج میدان یادآوران، آزادگان شمالی و جنوبی، همچنین یاران شمالی و جنوبی تا سال ۱۴۰۰ به ۱/۲ میلیون بشکه در روز برسد.
شرکت‌های چینی با تأخیر، تنها بخش کوچکی از تعهدات خود را اجرا کردند و نهایتا «ظرفیت» تولید نفت ایران (نه تولید واقعی) از میادین مشترک غرب کارون با عراق به ۳۵۰ هزار بشکه در روز رسیده است.
این در حالیست که تولید نفت عراق از سال ۲۰۱۳ تاکنون ۱/۲ میلیون بشکه در روز افزایش یافته و بخش عمده‌ای از این افزایش به خاطر گسترش میادین مشترک نفتی با ایران بوده است.
ایران برای توسعه پنج میدان مشترک نفتی یادشده نیاز به ۱۱ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری دارد که معادل ۲ ماه درآمد نفتی کشور در دوران قبل از تحریم‌ها است. البته ساختار این میادین بسیار پیچیده و نوع نفت آنها عمدتا سنگین است و با تکنولوژی فعلی شرکت‌های ایرانی، تنها ۵ تا ۱۰ درصد از ذخایر ۶۴ میلیارد بشکه‌ای این میادین قابل استخراج است. به عبارتی، حضور شرکت‌های پیشرفته غربی در توسعه این میدان‌ها اجتناب‌ناپذیر است.
گفتنى است مهم‌ترین میدان مشترک ایران، پارس جنوبی است که در قطر «گنبد شمالی» نامیده می‌شود و بزرگترین میدان گازی جهان به شمار می‌رود که بین ایران و قطر مشترک است.
قطر ۱۰ سال زودتر از ایران توسعه این میدان را آغاز کرد و تاکنون ۲/۵ برابر ایران، تولید گاز و میعانات گازی از این میدان مشترک داشته است.
قطر طی چند سال گذشته چندین قرارداد عظیم با شرکت‌های خارجی امضا کرده و در نظر دارد تا سال ۲۰۲۵ تولید گاز از این میدان را ۳۰ درصد افزایش دهد.
بعد از چند دهه تولید، این میدان در سال آینده میلادی به نیمه دوم عمر خود وارد می‌شود و فشار طبیعی میدان رو به کاهش خواهد نهاد. قطر سال‌ها پیش با کمک شرکت‌های اروپایی نصب سکوهای ۲۰ هزار تنی (۱۰ برابر سکوهای فعلی ایران) را که قادر به حمل کمپرسورهای عظیم باشند در آب‌های خود راه‌اندازی کرد و اکنون هیچ نگرانی از افت فشار میدان و کاهش تولید گاز ندارد.
تکنولوژی ساخت چنین سازه‌های عظیمی با کمپرسورهای بسیار قدرتمند در اختیار چند شرکت انگشت‌‌شمار غربی است. جمهورى اسلامى بعد از توافق برجام، قراردادی ۵ میلیارد دلاری با شرکت توتال فرانسه برای توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی امضا کرد که نیمی از ارزش قرارداد، مربوط به ساخت اولین سکوی ۲۰ هزار تنی در پارس جنوبی بود. شرکت توتال به همراه شریک چینی خود، سی‌ان‌پی‌سی، بعد از خروج آمریکا از برجام، این پروژه را در همان مرحله ابتدایی توسعه، رها کردند و رفتند.
ایران حداقل ۱۰ تا ۱۵ سکوی ۲۰ هزار تنی و ۲۰ تا ۳۰ کمپرسور عظیم برای حفظ سطح تولید از این میدان مشترک نیاز دارد که ارزش آنها مجموعا حدود ۲۵ تا ۳۷ میلیارد دلار برآورد می‌شود. اگر ایران نتواند این سکوها را نصب کند، از سال ۲۰۲۳ هر سال ۱۰ میلیارد مترمکعب از تولید گاز ایران در این میدان عظیم کاهش خواهد یافت و تا یک دهه آینده، تولید سالانه گاز این کشور از این میدان، از حدود ۱۸۰ میلیارد متر مکعب به زیر ۸۰ میلیارد متر مکعب سقوط خواهد کرد.
نکته مهم اینکه هم‌اکنون پارس جنوبی سهم ۷۰ درصدی در تولید گاز ایران دارد. ایران روزانه نزدیک ۷۰۰ هزار بشکه میعانات گازی نیز از این میدان تولید می‌کند. تهران طی سال‌های گذشته در توسعه میادین نفت و گاز با مشکلات جدی مواجه شده و به ویژه در سال ۱۴۰۱ تولید گاز ایران رشدی نداشته است.
زمستان سال گذشته، کسری گاز ایران به ۲۵۰ میلیون مترمکعب در روز، معادل کل مصرف روزانه گاز ترکیه رسید که رقم بی‌سابقه‌ای است. در صورت ادامه روند موجود، کسری گاز ایران هر سال بدتر از سال قبل خواهد شد.
جمهورى اسلامى طی ماه‌های گذشته به خاطر کسری گاز، حجم عظیمی از سوخت‌های آلاینده، خصوصا مازوت و گازوئیل را در نیروگاه‌های برق و صنایع مصرف کرد که به نوبه خود باعث آلوده شدن هوای شهرهاى بزرگ ایران شده است و افزایش بیماری و مرگ و میر ناشی از هوای آلوده شده است.
از سوى دیگر، به گزارش «واس» خبرگزاری رسمی عربستان سعودی، توسعه میدان نفتی آرش (الدوره) در راستای اجرای یادداشت تفاهم این کشور و دولت کویت انجام می‌شود که در ٢۴ دسامبر ٢٠١٩ در کویت امضا شده و متضمن کار مشترک در زمینه گسترش و بهره‌برداری از میدان الدوره است.
پیش‌بینی می‌شود که میدان گازی آرش (الدوره) با استخراج روزانه یک میلیارد فوت مکعب گاز طبیعی و ٨۴ هزار بشکه در روز میعانات گازی و با تقسیم برابر تولید آن بین کویت و سعودى مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
