هفته گذشته با عملکرد به‌موقع برج مراقبت فرودگاه شیراز خطر از بغل گوش ۱۴۰ مسافر و خدمه پرواز شماره IRZ157 شرکت هواپیمایی «ساها» گذشت. خبر این حادثه روز ۳ امرداد با عنوان «نزدیکی نامتعارف هواپیمای مسافربری به کوه‌های اطراف فرودگاه شیراز» منتشر شد.
روز سه‌شنبه ۳۰ تیرماه ۱۴۰۲ هواپیمای مسافربری بوئینگ ۷۳۷ شرکت هواپیمایی ساها متعلق به ارتش جمهوری اسلامی با ۱۳۱ مسافر و ۹ خدمه حدود ساعت ۲۲:۱۰ به وقت محلی از باند ۲۹ راست فرودگاه شیراز به مقصد تهران به هوا برخاست.
کمک خلبان که هدایت هواپیما را به دست داشت پس از برخاستن از روی باند و جمع کردن چرخ‌ها در ارتفاع هزار پایی سیستم اتوپایلوت (خلبان خودکار) را فعال و بر اساس طرح خروجی روی بُردار ۲۸۰ درجه اقدام به افزایش ارتفاع به بالای ۶۳۰۰ پایی می‌کند اما طبق گزارش دفتر بررسی سوانح و حوادث سازمان هواپیمایی کشوری «سیستم اتوپایلوت بجای اینکه هواپیما را به سمت راست هدایت کند به درستی عمل نکرده و هواپیما به سمت چپ منحرف شده و هواپیما در جهت ۲۲۳ درجه قرار می‌گیرد.»
در این وضعیت استاد پرواز «با تأخیر» هدایت هواپیما را به عهده گرفته و پس از دریافت «هشدار موانع» ابتدا خلبان خودکار را از مدار خارج می‌کند و سپس اقدام به اصلاح جهت پرواز می‌کند. در همین حین «تا قرار گرفتن هواپیما در مسیر اصلی با توجه به ارتفاع پایین هواپیما و نزدیک شدن به کوه‌های منطقه سیستم هشدار FGPWS فعال می‌شود و سه مرتبه هشدار Terrain (مانع) و برای دو مرتبه هشدار Pull UP در کابین خلبان شنیده می‌شود که با افزایش قدرت موتورها و زاویه دماغه هواپیما و اعمال کجی نامتعارف به میزان ۴۵ درجه هواپیما را به سمت راست هدایت می‌کند.»
بر اساس گزارش اولیه کنترلر برج مراقبت از روی رادار متوجه ارتفاع و انحراف هواپیما شده‌اند و با سرعت به خلبان هشدار دادند.
با اطلاع‌رسانی فرودگاه شیراز، هواپیما و خدمه پرواز در تهران زمینگیر شده‌اند تا اطلاعات و مستندات بر اساس داده‌های پروازی جعبه سیاه FDR و مکالمات رادیویی CVR انجام شود.
در گزارش دفتر بررسی سوانح و حوادث آمده قطعات سیستم VOR/ILS NAV SYS2 هواپیما سابقه خرابی داشته است. با این حال هواپیما برای ادامه پرواز در اختیار شرکت ساها قرار گرفته است.
سازمان هواپیمایی کشوری تأکید کرده «با توجه به امکان حدوث عیب در سامانه‌های موقعیت‌یاب هواپیماها توجه شرکت‌های هواپیمایی و خلبانان به هشدارهای نزدیکی نامتعارف پروازها به موانع زمینی ضروری است.»
آنچه در این گزارش به آن اشاره نشده است «علت خرابی سیستم اتوپایلوت» است.
سانحه پرابهام برای هواپیمای باربری نیروی هوایی #ارتش
از ۱۶سرنشین هواپیما فقط مهندس پرواز زنده مانده است
سانحه برای این #هواپیما پرده از یک واقعیت برداشت:واردات گوشت در اختیار نظامی هاست
سخنگوی سازمان هواپیمایی کشوری ادعا کرد هواپیما متعلق به قزاقستان بودهhttps://t.co/tHrOGsldqN pic.twitter.com/BEoKUFgMX6— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) January 14, 2019
یک منبع مطلع در ارتش به کیهان لندن می‌گوید: «هواپیمای بوئینگ ساها قبل از اینکه از شیراز به تهران پرواز کند صبح همان روز سه مسیر تهران- بوشهر- تهران- شیراز را انجام داده بود و پرواز چهارم (آخرین پرواز) شیراز به تهران بود که سیستم اتوپایلوت درست عمل نکرده است. در هر چهار مسیر استاد پرواز سه کمک خود را نیز آموزش می‌داد. هنوز تیم بازرسی ساها در حال بررسی علت این حادثه است. برآورد اولیه نشان می‌دهد مشکل نقص فنی در قطعات مستهلک است.»
حسن رضایی‌فر مدیرکل بررسی سوانح سازمان هواپیمایی در ارتباط با این موضوع گفته «عملکرد هوشمندانه تیم کنترل ترافیک هوایی فرودگاه شیراز باعث پیشگیری از وقوع مخاطره جدی برای پرواز شده است.»
سازمان هواپیمایی کشوری با تأخیر یک هفته‌ای چهارم امرداد از تیم کنترل ترافیک هوایی برج مراقبت فرودگاه شیراز که با عملکرد مناسب مانع بروز فاجعه شد، تقدیر کرد. خبرهای مربوط به این حادثه را منابع فرودگاهی به صورت غیررسمی منتشر کرده بودند.
به گفته محمد محمدی‌بخش رئیس سازمان هواپیمایی کشوری، ایران با کمبود ۳۷۰ فروند هواپیما روبروست.
توضیحات یکی از مسافران پرواز۶۹۳۶ هواپیمایى کاسپین در خصوص چگونگى خروج هواپیما از باند فرودگاه ماهشهر
این حادثه بامداد دوشنبه ٧ بهمن رخ داد#هواپیمایی_کاسپین pic.twitter.com/f3M7SMLmOl— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) January 27, 2020
دی‌ماه ۱۳۹۶، یک فروند هواپیمای باری ۷۰۷ متعلق به نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی که از بیشکک قرقیزستان به سمت فرودگاه «پیام» در پرواز بود حوالی فرودگاه «فتح» دچار سانحه شد. این هواپیما گوشت یخزده حمل می‌کرد. خلبان این هواپیما که باید در فرودگاه «پیام» کرج به زمین می‌نشست ظاهراً اشتباهی در فرودگاه نظامی «فتح» حوالی فرودگاه «پیام» اقدام به فرود کرده بود.
جمهوری اسلامی از هواپیماهای تجاری و مسافربری برای حمل محموله‌های نظامی و نیرو استفاده می‌کند و به همین علت ناوگان هواپیمایی ایران در فهرست تحریم‌ها قرار دارد.
در ماه‌های اخیر در چند نوبت سیستم موقعیت‌یاب و کنترل هواپیماها در ایران با اختلال روبرو شده است. در همین ارتباط رضایی‌فر با اشاره به بروز «بعضی نواقص» در سامانه‌های موقعیت‌یاب و کنترل موانع هواپیماها از خلبانان پروازها و شرکت‌های هواپیمایی، تحلیل و عملکرد مناسب در برابر این رویدادها را درخواست کرده تا زمینه ارتقای ایمنی پروازها را فراهم کنند!
به دلیل فرسودگی ناوگان هواپیمایی ایران ریسک پرواز بسیار بالاست. تحریم‌ها نیز تعویض قطعات یدکی را دشوارتر کرده‌اند اما مسئله فقط به این موارد محدود نمی‌شود. در ماه‌های اخیر تعداد گزارش‌ها در مورد اختلال در سیستم ناوبری و موقعیت‌یاب هواپیماهایی که در آسمان ایران پرواز می‌کنند بطور مشکوکی افزایش پیدا کرده است.
منبع مطلع در ارتش اردیبهشت ۱۴۰۲ به کیهان لندن گفته بود سپاه پاسداران با استفاده از تجهیزات روسی و چینی اقدام به ارسال پارازیت و «جمینگ» می‌کند. «جمر»ها مختل‌کننده مسیر مخابراتی (GSM) یا مختل‌کننده مسیر ماهواره‌ای (GPS) هستند.
