«پایگاه داده‌های باز ایران» در گزارشی آماری نشان داده که آمارهای ارائه شده درباره بازدیدهای صورت گرفته در اردوهای «راهیان نور» غیرمنطقی و به شدت اغراق‌آمیز است و از الگوهای یکسان عددسازی برای این آمار استفاده شده است.
«پایگاه داده‌های باز ایران» آمارسازی در خصوص «زائران راهیان نور» را یکی از نمونه‌های دستکاری و جعل آمار به عنوان شیوه رایج در جمهوری اسلامی ارزیابی کرده و نوشته آمارهای ارائه شده درباره بازدیدهای اردوهای «راهیان نور» در مقیاس آماری نه تنها غیرمنطقی و به شدت اغراق‌آمیز هستند، بلکه بر اساس الگوهای یکسان عددسازی شده‌اند.
اردوهای «راهیان نور» اقدامی تبلیغاتی و زیارتی- مذهبی است که از سال ۱۳۷۶ با سازماندهی «بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس» و با همکاری بسیج دانش‌آموزی و بسیج دانشجویی برگزار می‌شود. این اردوها با بردن دانشجویان و دانش‌آموزان به مناطق درگیر در جنگ ایران و عراق از جمله شلمچه آغاز و بعد به مناطق مذهبی کشور گسترش یافت.
بنا بر داده‌های ستاد مرکزی «راهیان نور» که در فاصله سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ در سالنامه آماری مرکز آمار ایران منتشر شده، بیش از ۲۵/۵ میلیون نفر طی پنج سال، در کاروان‌های بازدید از مناطق جنگی ایران و عراق شرکت کرده‌اند.
این آمارها نشان می‌دهد بیشترین آمار بازدیدکننده مربوط به سال ۱۳۹۷ با رکورد بازدید بیش از ۷ میلیون نفر و کمترین آمار مربوط به سال ۱۳۹۹ در کشاکش همه‌گیری کرونا است که طبق آمار ادعایی، در طول سال بیش از ۲ میلیون و ۶۱۶ هزار نفر در کاروان‌های «راهیان نور» حضور داشته‌اند.
همچنین ادعا می‌شود که در سال ۱۴۰۰ نیز با وجود محدودیت‌های همه‌گیری کرونا، باز هم بیش از ۳ میلیون نفر در این مراسم شرکت کرده‌اند که بیشترین تعداد آنها از استان‌های تهران، خراسان «رضوی»، فارس، اصفهان، مازندران و خوزستان بوده‌اند.
برآوردهای «پایگاه داده‌های باز ایران» اما اعداد و ارقام مورد ادعای ستاد مرکزی «راهیان نور» را رد می‌کند. در گزارشی که از سوی این پایگاه منتشر شده آمده که اگر آمارهای مورد ادعای «راهیان نور» را با آمار کل سفرهای داخلی مقایسه کنیم به این نتیجه می‌رسیم که به شدت اغراق‌آمیز و غیرمنطقی هستند.
بر اساس آخرین آمارگیری گردشگران ملی مرکز آمار ایران، تعداد کل سفرهای داخلی در سال ۱۴۰۰ در مجموع حدود ۲۴/۶ میلیون و تعداد سفرهای با اقامت شبانه تنها ۱۰/۳ میلیون سفر بوده است که از این میان حدود ۱/۶ میلیون سفر، با انگیزه گردش و تفریح، ۴۴۰ هزار سفر، با انگیزه زیارت و حدود ۶/۷ میلیون سفر با انگیزه دیدار دوستان و بستگان انجام شده است.
به عبارتی آمار مورد ادعای سفرهای «راهیان نور»، معادل ۱/۵ برابر کل سفرهای تفریحی و زیارتی با اقامت شبانه در سال ۱۴۰۰ است!
این گزارش افزوده که بیشتر سفرهای «راهیان نور» معمولا با اتوبوس انجام می‌شود که گزارش سالانه تصادف‌ها و تلفات آنها در گزارش‌های رسانه‌ای جلب توجه می‌کند. با این حال بر اساس آمارگیری‌های مرکز آمار ایران، کل سفرهای انجام شده در کشور با اتوبوس در سال ۱۴۰۰ حدود ۸۹۷ هزار سفر است که حدود ۷۳۵ هزار مورد آنها سفر با اقامت شبانه بوده است. به عبارتی آمار مورد ادعای «راهیان نور» چهار برابر کل سفرهای انجام شده با اتوبوس به سراسر کشور است.
از سوی دیگر مقایسه آمارهای «راهیان نور» در سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۴۰۰ نشان می‌دهد، اعداد و ارقام ارائه شده بر اساس اعمال یک ضریب ثابت به یک عدد متغیر میان مردان و زنان و همچنین استان‌های کشور تقسیم شده است.
بطور مشخص نسبت زنان به مردان در این آمار در همه سال‌ها بدون استثنا ۱۰۰ زن به ازای ۱۱۲ مرد است.
سهم استان آذربایجان شرقی به نسبت کل سفرهای «راهیان نور» در همه سال‌ها ۴/۰۶ درصد، سهم استان سمنان ۱/۴۲ درصد، سهم استان همدان ۲/۱۹ درصد و سهم تهران همیشه ۱۷/۲۱ درصد است. در صورتی که محاسبات را تا ۴ یا ۵ رقم اعشار هم ادامه دهیم، اعداد کماکان ثابت باقی می‌مانند.
«پایگاه داده‌های باز ایران» با انتشار این نمودارها نوشته که الگوی تکرارشونده بدان معنی است که ستاد مرکزی «راهیان نور» هر سال عددی ثابت را به عنوان آمار کل در نظر می‌گیرد و سپس آن را به نسبت ثابت میان استان‌های کشور تقسیم و به اسم آمار واقعی منتشر می‌کند.
این آمارسازی مبنای تخصیص منابع مالی از بودجه عمومی دولت و منابعی است که از ثروت ملی در اختیار نهادهای حکومتی قرار دارد.
همچنین این آمارسازی در حالی صورت می‌گیرد که اردوهای «راهیان نور» هر ساله ردیف مشخصی در لایحه بودجه دارند و هر سال بودجه اختصاصی برای ستاد مرکزی این فعالیت تبلیغاتی با افزایشی چشمگیر روبرو بوده است. برای نمونه بودجه این برنامه در سال ۱۴۰۰ بیش از ۳۰ میلیارد تومان بوده است. بر اساس لایحه بودجه ۱۴۰۲ بودجه این طرح امسال به حدود ۴۲ میلیارد تومان افزایش یافته است.
ستاد مرکزی «راهیان نور» خارج از لایحه بودجه نیز از دیگر نهادهای حکومتی از جمله شهرداری نیز بودجه دریافت می‌کند بطوری که شهرداری تهران در سال ۱۴۰۱ بیش از ۱۵ میلیارد تومان بودجه برای این اردوها اختصاص داده است.
«پایگاه داده‌های باز ایران» در آذر ۱۴۰۰ طی گزارشی با عنوان «سهم «راهیان نور» از بودجه کشور؛ تمام دستگاه‌های اجرایی در خدمت یک برنامه «خودجوش مردمی»» اعلام کرد که «برآورد قطعی بودجه واقعی راهیان نور غیر ممکن است، وابستگی و نزدیکی ستاد مرکزی راهیان نور به نهادهای قدرتمند نظامی- اقتصادی زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی ایران، آن را در معرض دسترسی به منابع مالی چشمگیر و البته غیرشفاف قرار داده است اما این امر باعث نمی‌شود تا راهیان نور از منابع عمومی بودجه دولت بی‌بهره بماند.»
در این گزارش آمده بود که بررسی بودجه این ستاد در دوره ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ نشان می‌دهد از ابتدا تا انتهای دوره، رشد ۴۴ درصدی داشته است.
«داده‌های باز ایران» تأکید کرده بود که در برخی سال‌ها دو ردیف بودجه دیگر با موضوع راهیان نور در لوایح و قوانین بودجه پیش‌بینی شده است. یکی از این ردیف‌‌های بودجه، تحت عنوان «برنامه ساماندهی کاروان‌های راهیان نور» در سال ۱۳۹۷ عملکردی در حدود ۳/۶ میلیارد تومان داشت. این ردیف بودجه در قانون بودجه سال ۱۳۹۸ به ۱۰/۲ میلیارد تومان رسید، اما در لایحه بودجه سال ۱۳۹۹ با رقمی حدود ۵/۲ میلیارد تومان روبرو شد که نسبت به سال ۱۳۹۷ کاهش پیدا کرده بود.
ردیف دیگری در بودجه که مرتبط با پروژه «راهیان نور» دست کم در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹ ارقام کلانی را به خود اختصاص داد، برنامه «ارائه خدمات فرهنگی به کاروان راهیان نور» بود. این برنامه در سال ۱۳۹۷ عملکردی معادل ۲/۵ میلیارد تومان داشت. در قانون بودجه ۱۳۹۸ این برنامه، بودجه‌ای حدود ۴ میلیارد تومان داشت، اما در لایحه بودجه سال ۱۳۹۹ برای ارائه خدمات فرهنگی به کاروان «راهیان نور» رقمی در حدود ۳/۴ میلیارد تومان در نظر گرفته شده بود.
اینهمه در حالیست که تصادف‌های متعدد در طول سال‌های گذشته منجر به مرگ و زخمی شدن و معلولیت ده‌ها دانش‌آموز و دانشجو شده است.
