در حالی که گرمای هوا مصرف برق در کشور را افزایش داده و اثرات ناترازی تولید برق بیش از پیش مشخص شده، کمبود برق در بخش صنعت و خدمات و همچنین قطع برق گسترده در شهرهای مختلف مشکلاتی برای فعالان اقتصادی و شهروندان به وجود آورده است.
ناترازی برق در ایران هر سال بیش از سال پیشتر بحران ایجاد می‌کند. امسال نیز در فصل گرما ناتوانی جمهوری اسلامی در تأمین برق مورد نیاز کشور نمایان شده است. در حالی که روزهای چهارشنبه و پنجشنبه هفته گذشته، ۱۱ و ۱۲ امرداد، به بهانه حفظ جان شهروندان از گرما، کشور بطور سراسری و عمومی تعطیل اعلام شد اما برخی تحلیلگران علت این تعطیلی را نه نگرانی حکومت برای سلامت مردم بلکه ناتوانی در تأمین برق عنوان کردند.
هفته گذشته ساعاتی پس از اعلام تعطیلی دو روزه کشور روزنامه «پیام ما» اعلام کرد که «دو نیروگاه ایران به خاطر تولید بیش از ظرفیت از رده خارج شده‌اند.»
در این خبر به نقل از یک منبع آگاه نزدیک به وزارت نیرو آمده است که «علاوه بر شدت گرما، کاهش تولید برق هم از دلایل تصمیم دولت برای تعطیلی روزهای چهارشنبه و پنجشنبه، ۱۱ و ۱۲ مرداد، بوده و «شدت گرمای هوا و افزایش مصرف برق در روزهای گذشته باعث شد که نیروگاه‌های برق‌آبی سدهای کارون سه و چهار بیش از ظرفیت خود برق تولید کنند. این نیروگاه‌ها بعضاً بیش از بیست ساعت در شبانه‌روز برق تولید کرده‌اند و به همین دلیل با افت منابع آبی روبرو شده‌اند.»
مصطفی رجبی مشهدی سخنگوی وزارت نیرو نیز چند روز پیش از اعلام تعطیلی دو روزه در کشور از احتمال شکسته شدن رکورد تاریخی مصرف برق کشور به خاطر افزایش گرما در هفته جاری خبر داده بود.
حسین افضلی کارشناس انرژی نیز درباره تعطیلی ناگهانی دو روزه گفته است «بعید نیست که فشار مصرف برق باعث تعطیلی کشور شده باشد، همانطور که دیدیم ساعات ادارات هم برای این مسئله تغییر دادند، اما چندان نتیجه‌ای کسب نشد که اگر نتیجه گرفته بودند به نظر نمی‌رسید ناترازی تا این حد ادامه بیاید.»
این کارشناس انرژی افزوده که «ناترازی برق در کشور جدیست. میزان ناترازی طبق اعلام مسئولین مربوطه در وزارت نیرو به ۱۵ هزار مگاوات رسیده است. نتیجتا بطور واقعی با یک چالش مواجه هستیم که شوخی ندارد. از طرفی مباحث مربوط به بهینه‌سازی مصرف در صنایع و خانه‌ها نیز تا کنون به نتیجه مشخصی نرسیده و دستگاه‌های مربوطه چندان تلاشی برای آن نکرده‌اند. ادامه روند عدم توجه به بهینه‌سازی و توسعه بستر‌های تولیدی باعث چنین وضعیتی شده است.»
خروج دو نیروگاه از مدار تولید؛ ارتباط ناترازی برق با تعطیلی دو روزه کشور
هرچند برای تعطیلی دو روزه کشور فرضیه‌های دیگری نیز از سوی شهروندان و تحلیگلران مطرح است اما کمبود برق یکی از جدی‌ترین و منطقی‌ترین دلایل احتمالی است. این فرضیه در روزهای پیش و بعد از این تعطیلات با قطع برق گسترده در شهرهای مختلف و گزارش‌ها درباره قطع برق صنایع قوی‌تر شده است.
روز گذشته محلات زیادی در تهران با قطع چندین ساعته برق روبرو شد. بخش زیادی از خیابان «پاسداران» (سلطنت‌آباد)، خیابان «مطهری» (تخت طاووس)، چهارراه قصر و بزرگراه «صیاد شیرازی»، خیابان‌های «خواجه عبدالله» و جلفا، بخش‌هایی از خیابان «ولیعصر» (ولیعهد) و بلوار فردوس در غرب تهران برای مدتی طولانی با قطع برق روبرو شدند.
صبح امروز دوشنبه ۱۶ امرداد ۱۴۰۲ نیز بخش‌های دیگری از تهران با قطع برق گسترده و طولانی همراه بود. بر اساس گزارش‌ها محله‌های حوالی میدان «هفت‌تیر» (۲۵ شهریور)، خیابان‌های «سلیمان‌خاطر»، سهروردی جنوبی و شمالی، بهار شیراز، بهار و «مفتح» (روزولت)، «بهشتی» (عباس آباد)، هویزه، آپادانا، قائم‌مقام فراهانی و «مطهری» (تخت طاووس) با قطع برق روبرو شدند.
در بسیاری از خیابان‌ها، از جمله در خیابان «مطهری» قطع برق علاوه بر خاموشی مراکز تجاری و اماکن مسکونی، باعث خاموشی چراغ‌های راهنمایی و رانندگی و ایجاد اختلال ترافیک نیز شد.
شرکت توانیر اعلام کرده که قطع برق یکشنبه‌شب به دلیل وجود مشکل در نیروگاه بوده است. اما قطع برق روز دوشنبه ۱۶ امرداد، ارتباطی با مشکل شب پیش از آن ندارد.
مصطفی رجبی مشهدی سخنگوی صنعت برق کشور نیز همزمان خبر داده که رکورد مصرف برق شکسته شد و برای اولین بار به رقم ۷۳ هزار و ۴۵۰ مگاوات رسید. سخنگوی صنعت برق ایران افزوده که مصرف برق نسبت به سال گذشته ۴ هزار مگاوات (۵/۷ درصد) افزایش یافته است.
وی روز دوشنبه ساعاتی پس از قطع برق در مناطق گسترده‌ای از پایتخت، علت آن را اصابت صاعقه و فعال شدن «رله حفاظتی پست نیروگاه رجایی» اعلام کرد و گفت: «در اثر صاعقه، رله حفاظتی پست نیروگاه رجایی عمل کرد و این مسئله موجب شد که نقاط محدودی از شهر تهران برای دقایقی تحت‌تاثیر قرار گیرند.»
روزنامه «فراز» نیز گزارش داده که یکی از نتایج مهم قطع شدن برق در شامگاه ۱۵ مرداده ۱۴۰۲، از دسترس خارج شدن بسیاری از وبسایت‌ها و اپلیکیشن‌های مربوط به کسب و کارهای اینترنتی یا رسانه‌ها بود.
در این گزارش آمده که «از جمله قطعی برق در دیتاسنتر افرانت در خیابان بهشتی توسط مظفری مدیر اجرایی گرین‌وب تائید شد. قطعی که بیش از ۷۵ دقیقه طول کشید و باعث خارج شدن برخی سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها مانند اسنپ فود از دسترس شهروندان شد.»
این روزنامه گزارش داده که «بخش زیادی از فیلترشکن‌ها هم نیز همزمان با قطعی برق و از کار افتادن دیتاسنترها، قطع شدند. یعنی در همان دقایقی که برخی سایت‌ها و خدمات اینترنتی داخلی در دسترس کاربران قرار نداشتند، این فیلترشکن‌ها هم از دسترس شهروندان خارج شده بودند. از جمله این فیلترشکن‌ها می‌توان به اپلیکیشن super vpn اشاره کرد که یک فیلترشکن پولی است و مشترکان زیادی در ایران دارد.»
این گزارش قطع فیلترشکن‌ها درست همزمان با قطع برق در تهران را یکی از نشانه‌های «وجود مافیای فیلترشکن در ایران و کاسبان فیلترینگ فعال در ایران» ارزیابی کرده که از قلب پایتخت به کاسبی مشغول هستند.
همچنین شرکت توزیع نیروی برق شمال استان کرمان در اطلاعیه‌ای از قطع برق نقاطی در این شهر طی روز جمعه ۱۳ امرداد و در ساعات ۱ تا ۳ بعداز شهر یعنی در اوج مصرف برق به بهانه انجام عملیات عمرانی خبر داده بود. قطع برق کرمان به شکل گسترده‌ای در محدوده بلوار «جمهوری»، بلوار «شهید صدوقی»، بلوار «امام رضا»، هوانیروز، بلوار کشاورز، راه آهن، شهرک «الغدیر»، شهرک «مطهری»، روستای باقرآباد، پارک مسافر، شهرک صنعتی اختیارآباد صورت گرفته بود.
اینهمه در حالیست که طی روزهای پیش و بعد از تعطیلی دو روزه به بهانه گرمای هوا، برق بخش اداری و صنعتی نیز بطور مداوم قطع می‌شده است.
روز شنبه ۱۴ امرداد شرکت توزیع نیروی برق تهران بزرگ اعلام کرد که «با تداوم گرمای هوا و رکوردشکنی‌های پی در پی مصرف برق کشور، روز شنبه چهاردهم مردادماه، برق ۵۰ سازمان ملی و استانی پرمصرف دیگر در شهر تهران قطع شد و اداراتی که همکاری نکرده‌اند به مراجع ذیربط معرفی می‌شوند.»
همزمان ستار نظری مدیر دفتر مدیریت مصرف برق شرکت توزیع نیروی برق خوزستان از قطع برق ۲۱۳ اداره و بانک پرمصرف در شهرستان های استان در روز شنبه ۱۴ امرداد به دلیل عدم توجه به دستورالعمل‌های کاهش مصرف برق خبر داد.
ستار نظری افزوده بود که «برنامه‌هایی در راستای مدیریت مصرف از سوی وزارت نیرو و شرکت توانیر ابلاغ شده است تا دستگاه‌های اجرایی و نهادهای عمومی و غیر دولتی نسبت به مدیریت و کاهش مصرف برق اقدام کنند و بتوانیم از پیک بار تابستان امسال عبور کنیم.»
برق صنایع مختلف از فولاد تا سیمان نیز از اوایل بهار امسال جیره‌بندی شده و اکنون بسیاری از واحدهای تولیدی و صنعتی و خدماتی با قطع برق روبرو هستند. گزارش‌های مختلفی از خسارت هنگفت به اقتصاد کشور با قطع برق صنایع در تابستان و قطع گاز در زمستان منتشر شده است.
کمبود و قطع برق؛ در بهار امسال تنها پنج درصد از اهداف رشد تولید برق تحقق یافت
حسن امیریان رئیس اتحادیه صنف رستوران‌داران، چلوکباب، آشپزخانه و حلیم‌پزان مشهد نیز روز پنجشنبه ۱۲ امرداد اعلام کرده بود که روزهای متوالی است که برق ۸۰ درصد رستورانها و چلوکبابی‌های مشهد در اوج ساعت سرو غذا یعنی ساعت ۱۲ ظهر به مدت ۲ ساعت قطع می‌شود.
او با اشاره به اینکه قطع برق در اوج فروش رستورانها تهدیدی برای این صنف در شهر مشهد شده است گفته که «ین ۲ ساعت اوج سرو غذا برای مشتری است. وقتی برق قطع می‌شود سیستم‌ها نیز قطع می‌شود و دیگر نمی‌توان سفارشی گرفت و حساب کتاب‌ها نیز مختل می‌شود. با چرتکه و کاغذ و خودکار هم نمی شود کار را پیش برد چرا که همه چیز سیستمی است و سیستم رستورانها به اداره دارایی متصل است و نمی‌توان فاکتور مشتریان را نیز به صورت دستی محاسبه کرد.»
مریم تاج‌آبادی عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران نیز درباره آسیب احتمالی برق برای صنایع دارویی گفته بود که «خیلی از این واحدهای تولیدی که تامین کننده دارو‌های بیماری خاص و برخی آنزیم‌ها هستند، رو به تعطیلی‌اند و این تعطیلی علت‌های مختلفی دارد، اما یکی از مشکلاتی که امروز ما با آن مواجه هستیم قطعی برق است.»
مهدی پیرصالحی نایب رئیس سندیکای صاحبان صنایع داور‌های انسانی نیز گفته که «صنایع هم مانند موارد دیگر گرفتار قطعی برق است، البته ما درخواست دادیم و نامه‌نگاری‌هایی هم از طرف وزیر بهداشت با وزیر نیرو شده است تا برق صنایع دارویی قطع نشود، قول‌هایی هم داده‌اند، اما از آن‌جایی‌که معمولاً صنایع دارویی در شهرک‌های صنعتی هستند، وقتی برق این شهرک‌ها قطع می‌شود شامل همه می‌شود، صنعت دارو هم استثنا نیست و معمولاً هفته‌ای یک روز قطعی برق دارند.»
مهدی پیرصالحی در توضیح آنچه این روزها صنایع داروسازی با قطع برق از سر می‌گذرانند گفته بود «صنعت دارو هم مانند سایر صنایع معمولاً برای مواقع قطعی برق ژنراتور دارند تا بتوانند برق خودشان را تامین کنند، اما این ژنراتور‌ها برای تولید برق موقت هستند و برای مدت طولانی قطع برق چنین توانی ندارند، لذا خود ژنراتور‌ها تحت فشار قرار می‌گیرد و منجر به قطعی برق بعدی می‌شوند، ژنراتور‌ها مصرف گازوئیل دارند و گازوئیل هم برای تامین برق به صنعت داده نمی‌شود.»
اینهمه نشان می‌دهد با وجود اینکه مقامات صنعت برق ایران کمبود برق را در حد بحران ارزیابی نکرده و شرایط را تحت کنترل می‌دانند اما در واقعیت ناترازی برق آنقدر شدید است که دولت صرفا با قطع برق صنایع یا بخش خانگی به دنبال خرید زمان تا پایان فصل گرما است.
