در حالی که حدود ۱۰۰ روزنامه‌نگار در ماه‌های گذشته در ایران بازداشت شدند و شماری از آنها همچنان در زندان بس می‌برند، سیدابراهیم رئیسی که خود معروف به «قاضی مرگ» است، مدعی شده «از افتخارهای نظام اسلامی آزادی قلم و بیان است!»
در تقویم جمهوری اسلامی ایران ۱۷ امرداد به عنوان روز خبرنگار نامگذاری شده است و مناسبت این نامگذاری به کشته شدن محمود صارمی مسئول دفتر خبرگزاری جمهوری اسلامی توسط طالبان در مزارشریف افغانستان باز می‌گردد که در ۱۷ امرداد سال ۱۳۷۷ به همراه هشت تن از اعضای کنسولگری ایران در این شهر کشته شد.
روزنامه‌نگاران و خبرنگاران در خود ایران نیز بیش از چهار دهه است که با انواع تهدیدهای قضایی و امنیتی و جانی از سوی جمهوری اسلامی روبرو هستند. آمارها نشان می‌دهد طی ماه‌های گذشته و از ابتدای اعتراضات سال ۱۴۰۱ که از شهریورماه گذشته آغاز شد تا کنون حدود ۱۰۰ روزنامه‌نگار بازداشت شدند که شماری از آنها همچنان در زندان بسر می‌برند. همچنین دهها روزنامه‌نگار دیگر طی این مدت با احضار و تماس تلفنی، بازجویی و تهدید شده‌اند.
نیلوفر حامدی و الهه محمدی دو روزنامه‌نگاری که گزارش‌هایی از به کما رفتن مهسا امینی و مراسم خاکسپاری او منتشر کرده بودند اکنون ۳۲۰ روز است که بدون صدور حکم و به عنوان «بازداشت موقت» در زندان بسر می‌برند.
چند روز پس از آغاز اعتراضات سراسری به قتل حکومتی مهسا امینی و در بامداد ۳۱ شهریور مأموران با حضور در منزل نیلوفر حامدی او را بازداشت کردند، همان روز وسایل الکترونیک الهه محمدی هم ضبط شد اما بازداشت این روزنامه‌نگار یک هفته بعد صورت گرفت.
سخنگوی قوه قضاییه جمهوری اسلامی دهم امرداد امسال درباره پرونده نیلوفر حامدی و الهه محمدی مدعی شد موضوع اتهامی این دو خبرنگار ارتباطی با گزارش مرگ خانم مهسا امینی و حرفه خبرنگاری آنها ندارد. وی گفت نیلوفر حامدی و الهه محمدی با آمریکا همکاری داشته‌اند.
نازیلا معروفیان روزنامه‌نگار وبسایت خبرنگار «رویداد ۲۴» که مصاحبه‌ای با پدر مهسا امینی انجام داده بود طی ماه‌های گذشته دو بار بازداشت شده است. او یکبار در آبان سال گذشته بازداشت و در زمستان همان سال آزاد شد. این روزنامه‌نگار در بهمن‌ماه گذشته به دو سال حبس تعزیری، ۵ سال ممنوع‌الخروجی و ۱۵ میلیون تومان جریمه محکوم شد.
بازداشت دوم نازیلا معروفیان در تیرماه امسال و پس از مراجعه به دادسرا اتفاق افتاد. پیش از بازداشت نازیلا نیروهای اطلاعات به منزل او وارد شده و لپ‌تاپ و گوشی او را مصادره کرده و منزل او را تفتیش کردند.
آمارها نشان می‌دهد که دست‌کم ۹۵ روزنامه‌نگار از شهریورماه ۱۴۰۱ و همزمان با آغاز اعتراضات جنبش ملّی تا کنون در ایران بازداشت شده‌اند که دست‌کم ۲۴ نفر از این خبرنگاران بازداشتی، زن هستند. همزمان دهها روزنامه‌نگار دیگر نیز به صورت تلفنی یا احضار به نهادهای امنیتی بازجویی و تهدید شده و زیر فشار امنیتی قرار دارند. در چنین شرایطی جمهوری اسلامی در حال حاضر ایران را به بزرگترین زندان روزنامه‌نگاران و روزنامه‌نگاران زن در جهان تبدیل کرده است.
در حالی که فضا بر روزنامه‌نگاران به ویژه در یکسال گذشته به شدت تنگ شده، ابراهیم رئیسی روز سه‌شنبه ۱۷ امرداد همزمان با روز خبرنگار در سخنانی عجیب و دروغ ادعا کرد که «از افتخارهای نظام اسلامی آزادی قلم و بیان است. آزادی بیان و قلم را تضمین کرده‌ایم و این به برکت خون شهداست. آزادی‌های مشروع در کشور تضمین شده است.»
رئیس دولت سیزدهم با بیان این ادعای دروغ که «در ایران [جمهوری اسلامی] حقوق افراد محفوظ است و با حفظ همه این حقوق باید به آزادی افتخار کرد» گفت که «باید به آزادی مطبوعات افتخار کنیم. در مقاطعی از انقلاب اسلامی کسانی فریادهایی زدند که بیشتر از هرکس از این آزادی بهره برده‌اند. ما تضمین این آزادی را از جمله وظایف خود می‌دانیم.»
مریم شکرانی دبیر اقتصادی روزنامه «شرق» با بیان اینکه «روز خبرنگار چه معنی دارد وقتی قلم در خفقان است»، در توییتی نوشت: «روز خبرنگار در کشوری که در قعر فهرست آزادی بیان قرار دارد، چه معنی دارد؟! روز خبرنگار چه معنی دارد وقتی عرصه را به بولتن‌نویس‌های دولتی و فاسد واگذار کرده‌اید و هر خبرنگاری صدای مردم کشورش شد، زیر فشار قرار دادید؟ روز خبرنگار چه معنی دارد وقتی قلم در خفقان است؟!»
روز خبرنگار در کشوری که در قعر فهرست آزادی بیان قرار دارد، چه معنی دارد؟!
روز خبرنگار چه معنی دارد وقتی عرصه را به بولتن‌نویس‌های دولتی و فاسد واگذار کرده‌اید و هر خبرنگاری صدای مردم کشورش شد، زیر فشار قرار دادید؟
روز خبرنگار چه معنی دارد وقتی قلم در خفقان است؟!— Maryam Shokrani (@shokrani_maryam) August 7, 2023
انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران در بیانیه‌ای به مناسبت روز خبرنگار با اشاره به بازداشت حدود ۱۰۰ روزنامه‌نگار در ماه‌های گذشته از ادامه «دوران سیاه روزنامه‌نگاری» در ایران خبر داده است.
در این بیانیه آمده که «در یک سال اخیر و به ویژه پس از حوادث سال ۱۴۰۱ نهادهای دولتی مسئولیت بخشی از مشکلات به وجود آمده را مطابق یک روش تکراری و بدون زمینه عینی و عقلانی بر دوش رسانه‌های رسمی و منتشرکنندگان اخبار انداختند. فشارهای رسمی و غیررسمی، نگاه توام با بدبینی به عملکرد رسانه‌ها، احضار، بازداشت، بازجویی مکرر و تفهیم اتهامات تکراری نشان می‌دهد که روزنامه‌نگاری حرفه‌ای در ایران در وضعیتی بغرنج و وخیم گرفتار است.»
انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران همچنین با یادآوری بازداشت و اتهامات الهه محمدی و نیلوفر حامدی نوشته که «سخنگوی قوه قضاییه اخیرا اعلام کرده که این دو خبرنگار به دلیل انتشار گزارش‌های مربوط به کشته شدن مهسا امینی بازداشت نشده‌اند و وعده داده که به زودی گزارشی از همکاری این دو نفر با دولت آمریکا منتشر می‌کنند که بیان این سخنان پیش از صدور رای قاضی دادگاه بر شائبه‌ها و نگرانی‌های خانواده ها و جامعه روزنامه‌نگاری افزوده است.»
در بخش دیگری از بیانیه انجمن صنفی روزنامه‌نگاران تأکید شده که «به نظر می‌رسد روزنامه‌نگاری در ایران اسیر نگاهی رسمی است که ایشان را نه رکن اصلی مردم‌سالاری و مبارزه با فساد و نیروی محرکه توسعه و مانع خطاهای بزرگ در برنامه‌ریزی و اجرا، بلکه مخل فضای مطلوب صاحبان قدرت و وابسته به بیگانه یا دارای همدلی با بیگانگان و موجب تنش در فضای جامعه می‌داند.»
انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران در ادامه نوشته که «نبود درک تفاوت رسانه رسمی با رسانه دولتی باعث شده تا مبالغ هنگفت بودجه کشور صرف رسانه‌های دولتی‌ای شود که بجز ایجاد شکاف اجتماعی و فراهم آوردن زمینه فساد بیشتر و از همه مهمتر ایجاد زمینه خودفریبی دولتمردان نقشی اجرا نمی‌کنند از همین رو تا حکومت دیدگاه خود را در مورد لزوم و وجوب حضور رسانه‌های رسمی غیردولتی تغییر ندهد، چشم‌انداز روشنی برای تغییر این وضعیت وجود نخواهد داشت.»
اکبر منتجبی رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران نیز گفته «در یک سال گذشته شرایط برای رسانه‌ها و به صورت مشخص خبرنگاران همچنان سخت است» و این مدت را «دوران سیاه روزنامه‌نگاری» خوانده است.
روزنامه «هم‌میهن» نیز صفحه نخست روز ۱۷ مرداد خود را به مناسبت روز خبرنگار به تصویری از الهه محمدی و نیلوفر حامدی، مزین کرد و در یادداشتی با عنوان «خبرنگاران تنها‌تر از همیشه» نوشت: «روزنامه‌نگاری این روزها از سخت و زیان‌آور گذشته و شغلی پرخطر شده. سختی کار روزنامه‌نگار به شرایط جامعه برمی‌گردد و در جامعه‌ای که هیچ چیز سرجای خودش نیست و به هر حوزه‌ای که نگاه می‌کنیم با انبوهی از مشکلات روبرو می‌شویم و مردم از هر سو ناراضی هستند اما برای نوشتن درد آنها باید به تک‌تک واژه‌ها توجه کنیم که مبادا اطلاع‌رسانی ما مسئله‌ای ایجاد کند.»
وبسایت «خبرآنلاین» نیز در مطلبی به مناسبت روز خبرنگار در ایران نوشته که «اوضاع برای رسانه‌ها چنان سخت شده که حالا مدیران آن میان دو گزینه سرگردانند: اینکه آیا باید از حرفه و مسئولیت‌های مترتب برکار رسانه دفاع کنند؟ یا از نیروهای خود که به دلیل انجام وظایف حرفه‌ای با آسیب‌های ناگهانی روبرو می‌شوند؟»
این مطلب افزوده که «روز خبرنگار امکانی است برای تعارف‌های معمول و گفتن جملات قصار از جایگاه خبرنگار به عنوان پرتو افکن نور در تاریکی‌ها و سخنانی پر طمطراق از این دست اما نظام سیاسی لازم است، تعریف روشنی از موقعیت و جایگاه رسانه‌ها ارائه کند چرا که تفکرات جامانده در گذشته، دیر یا زود درخواهند یافت که در زمانه حاضر نمی‌توان تفاوت‌ها را تا همیشه به رسمیت نشناخت و با آن ستیز دائم داشت.»
«سازمان گزارشگران بدون مرز» پیشتر در گزارشی اعلام کرده بود که ایران از لحاظ آزادی رسانه‌ها در میان ۱۸۰ کشور جهان در جایگاه ۱۷۷ قرار گرفته است. بر این اساس، وضعیت آزادی رسانه‌ها تنها در سه کشور ویتنام، چین و کره شمالی از ایران بدتر است.
