با نزدیک شدن به سالگرد قتل حکومتی مهسا امینی و آغاز اعتراضات جنبش ملّی در ایران، موج گسترده فشار امنیتی و قضایی بر خانواده‌های دادخواه افزایش پیدا کرده و در روزهای گذشته چند تن از اعضای خانواده جانباختگان اعتراضات سال گذشته بازداشت شدند.
جمهوری اسلامی همه توان امنیتی و قضایی خود را برای محدود ساختن و در بند نگاه داشتن شهروندان در آستانه سالگرد اعتراضات جنبش ملّی به کار گرفته تا از بروز هر تجمعی در روزهای آخر شهریورماه جلوگیری کند. بخشی از سرکوب‌ها متوجه خانواده‌های دادخواه است و طی روزهای گذشته تعداد زیادی از دادخواهان بازداشت شدند.
روز گذشته مهسا یزدانی، مادر محمد جواد زاهدی از کشته‌شدگان اعتراضات در ساری بازداشت شد. محمدجواد زاهدی، جوان ۲۰ ساله اهل ساری در شامگاه ۳۰ شهریور با شلیک ماموران زخمی شد و به دلیل عدم همکاری اورژانس، بر اثر خونریزی جانش را از دست داد.
همزمان در روز چهارشنبه اول شهریورماه نسرین علیزاده خواهر شیرین علیزاده از جانباختگان اصفهان نیز بازداشت شد. خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، با اعلام این خبر به نقل از یک منبع آگاه نوشته که «خانم علیزاده توسط نیروهای امنیتی در منزل شخصی خود بازداشت شده» و از دلایل بازداشت، محل نگهداری و اتهامات مطروحه علیه این شهروند اطلاعی در دست نیست.
پیش از این در ۲۶ امرداد ۱۴۰۲ نیز محمد (کوروش) وزیری همسر شیرین علیزاده در اصفهان توسط نیروهای امنیتی بازداشت و به زندان دستگرد اصفهان منتقل شد.
شیرین علیزاده شهروند ساکن اصفهان در تاریخ ۳۱ شهریورماه ۱۴۰۱ در حالیکه به همراه همسر و فرزند خردسالش در سفر به شمال کشور به سر می‌برد در جریان اعتراضات سراسری در چالوس بر اثر اصابت گلوله مأموران جمهوری اسلامی جان باخت.
در ادامه موج بازداشت دادخواهان، برادر ۱۵ ساله یکی از جانباختگان جمعه خونین زاهدان بازداشت شد#فرامرز_آبیل برادر ۱۵ ساله #اسماعیل_آبیل از جانباختگان جمعه خونین زاهدان روز سه‌شنبه ۳۱ امرداد ۱۴۰۲ در شهرستان تربت حیدریه بازداشت و به مکانی نامعلوم منتقل شد.
از نهاد بازداشت‌کننده و… pic.twitter.com/FaW1I2S2dB
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) August 23, 2023
در ادمه موج بازداشت و تهدید خانواده‌های دادخواه صبح روز سه‌شنبه ۳۱ امرداد فرامرز براهویی برادر ۱۵ ساله اسماعیل آبیل (براهویی) از جانباختگان جمعه خونین زاهدان بازداشت شد.
به گزارش وبسایت «حال‌وش» که خبرهای مربوط به سیستان و بلوچستان را پوشش می‌دهد این نوجوان چند روز پیش به زاهدان رفته و بر مزار برادرش حاضر شده بود اما پس از بازگشت به تربت حیدریه بازداشت شد. هنوز از نهاد بازداشت‌کننده و محل نگهداری این کودک اطلاعی در دست نیست.
اسماعیل آبیل ۲۳ ساله، یکی از دست‌کم ۱۰۰ شهروندی است که روز هشتم مهر ۱۴۰۱ در «جمعه خونین زاهدان» با تیراندازی مستقیم نیروهای حکومتی کشته شد.
در ادامه فشار بر خانواده‌های دادخواه، ماشاالله کرمی بازداشت شد #ماشاالله_کرمی، پدر #محمدمهدی_کرمی جوان معترض اعدام‌شده، بازداشت شد.
مأموران امروز سه‌شنبه ۳۱ امرداد ۱۴۰۲ با یورش به خانه ماشاالله کرمی او را بازداشت و پس از تفتیش خانه وسایل الکترونیکی‌اش را با خود بردند.
ساعاتی… pic.twitter.com/qBU4FX7r6f
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) August 22, 2023
همزمان در روز سه‌شنبه ۳۱ امرداد ماشاالله کرمی پدر محمدمهدی کرمی از اعدام‌شدگان جنبش ملّی در تهران بازداشت شد. بر اساس گزارش‌ها بازداشت ماشالله کرمی با هجوم عوامل امنیتی به خانه‌اش انجام شده و نیروهای امنیتی «وسایل الکترونیکی مانند لپ‌تاپ و تلفن همراه خانواده کرمی را با خود برده‌اند».
برخی گزارش‌ها نیز حاکی از آنست که نیروهای حکومتی لوح‌ها و مدال‌های قهرمانی محمدمهدی کرمی را نیز شکسته‌اند. ساعتی بعد از بازداشت ماشالله کرمی، امیرحسین کوهکن، وکیل این خانواده نیز بازداشت شد.
برخی دیگر از خانواده‌های دادخواه نیز از سوی نهادهای امنیتی زیر فشار شدید و تهدید قرار دارند. برای نمونه خانواده عرفان رضایی نوایی نوجوان کشته‌شده در اعتراضات مشهد روز گذشته از تماس‌های مشکوک با تلفن‌های همراه خود خبر دادند. خانواده آقای رضایی نوایی با انتشار عکسی از تماس‌های یک خط ناشناس با آن‌ها، این گونه فشارها را با نزدیک شدن زادروز این نوجوان کشته‌شده در اعتراضات مرتبط دانستند.
تداوم موج بازداشت‌ها در آستانه سالگرد اعتراضات به «خانواده‌های دادخواه» رسید
نهادهای امنیتی همچنین در آستانه سالگرد اعتراضات خانواده‌های دادخواه را برای عدم فعالیت در شبکه‌های اجتماعی و برگزار نکردن مراسم سالگرد جانباختگان زیر فشار قرار داده‌اند.
روز شنبه ۲۱ امرداد متنی در صفحه اینستاگرام شیرین نجفی خواهر دادخواه حدیث نجفی از جانباختگان اعتراضات سال گذشته منتشر شد که آن تأکید شده بود «این آخرین استوریش تا بعد از سالگرد حدیث» است.
در این متن از قول شیرین نجفی آمده بود «با سلام و عرض ادب خدمت تمام کسانی که در این چند ماه در کنار ما بودند، با ما همدردی کردند و ما را تنها نگذاشتند و یاد و نام حدیث را زنده نگه داشتند از تک تک تان ممنونم. این آخرین استوری من تا بعد از سالگرد حدیث است و از شما تقاضا دارم که برای سالگرد حدیث کسی سر خاک حدیث نیاید چون مراسم نمی‌گیریم.»
همزمان متن مشابهی نیز در صفحه اینستاگرام علی روحی پدر حمیدرضا روحی از جانباختگان جنبش ملّی نیز منتشر شد که در آن نوشته شده بود: «این آخرین استوری بنده تا سالگرد حمیدرضاست.»
در ادامه متن منتشر شده در صفحه اینستاگرام علی روحی آمده بود که «بابت تمامی زحماتی که برای زنده نگهداشتن نام و یاد پسرمان می‌کشید از همه شما ممنونم و دست بوستان هستم. نام و یاد تمامی شهدای وطن جاوید و ماندگار.»
پوریا روحی برادر حمیدرضا روحی نیز در متن مشابهی نوشته که از قطع فعالیت‌ها در صفحه اینستاگرامش خبر داده و از کسانی که طی ۹ ماه گذشته «به هر نحوی سعی در زنده نگهداشتن یاد و خاطره حمیدرضا روحی» داشته‌اند تشکر شده بود.
پوریا روحی در این متن با هشتگ «علیه فراموشی» تأکید کرده بود که «به اطلاع می‌رسانم که تا سالگرد برادرم از ادامه فعالیت در این صفحه معذورم.»
چنین اقداماتی از سوی نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی نشاندهنده هراس حکومت از برگزاری تجمعات است. جمهوری اسلامی چنان خود را در لبه پرتگاه احساس می‌کند که حتی از پدران و مادران سوگوار و داغدار جانباختگان نیز هراس دارد.
بازداشت ماشالله کرمی، پیرمرد دستفروشی که پس از اعدام تنها پسرش تلاش کرده نام و یاد فرزندش را با اقداماتی چون پخش غذا زنده بدارد، با واکنش‌های گسترده‌ای روبرو شده است.
حسین شنبه‌زاده ویراستار در توئیتر نوشته که «خیلی برایمان عادی شده کسی را که به سوگ فرزندش نشسته، بگیرند بیندازند انفرادی، نه؟ چون توی کره شمالی هم این مورد وجود نداره. جرم؟ بچه‌‌اش را کشتیم ناراحت است.»
حسین جنتی شاعر نیز با انتشار یک بیت نوشت: «ما زیسته‌ایم از همه سو عصرِ حجر را/ کشتند پسر را و گرفتند پدر را …»
مهرداد آقافضلی پدر یلدا آقافضلی از جانباختگان جنبش ملّی هم با انتشار پستی اینستاگرامی نوشت: «با گرفتن خانواده‌های داغ‌دیده چه چیزی را می‌خواهید ثابت کنید؟»
هفته گذشته نیز سازمان عفو بین‌الملل در گزارشی با اشاره به آزار و اذیت خانواده‌های جانباختگان اعتراضات و اقداماتی چون تخریب مزار جانباختگان، بازداشت خودسرانه و آزار و شکنجه روانی خانواده‌های قربانیان، خواستار اقدام جامعه جهانی برای «پاسخگو کردن» مسئولان جمهوری اسلامی شد.
این گزارش با اشاره به «آزار و اذیت خانوادهها از جمله دستگیری‌های خودسرانه، بازداشت‌ها، شلاق و اعتراف‌های اجباری» از جمهوری اسلامی خواسته به چنین رفتارهایی در برابر خانواده‌های دادخواه پایان داده و با به رسمیت شناختن «حقوق انسانی» این خانوادهها اجازه برگزاری مراسم سالگرد جانباختگان را به خانوادهها بدهد.
این گزارش با بررسی ۳۵ خانواده‌ی جانباختگان در ۱۰ استان ایران نوشته همه این خانوارها با «ترفندهای شوم جمهوری اسلامی» مورد نقض حقوق بشر قرار گرفته‌اند.
در ادامه آمده که نهادهای امنیتی حتی خانواده قربانیان را از برگزاری مراسم از جمله مراسم زادروز جانباختگان بر سر مزار عزیزانشان منع کردند و آندسته از خانواده‌هایی که با وجود فشارهای امنیتی اقدام به برگزاری مراسم بر مزار قربانیان کرده‌اند با حضور گسترده نیروهای انتظامی و امنیتی، تصویربرداری و تهدید و بازداشت روبرو شدند.
بخشی از این گزارش نیز به «تخریب» مزار جانباختگان از سوی مقامات حکومتی با پاشیدن قیر و رنگ، آتش زدن مزارها و شکستن سنگ قبرها اشاره دارد.
در این گزارش با تأکید بر اینکه «ظلم مقامات جمهوری اسلامی حد و مرزی ندارد» آمده که مقامات جمهوری اسلامی در تلاشی شوم برای سرپوش گذاشتن بر جنایاتشان، با جلوگیری از دنبال کردن حق دادخواهی و عدالت و یا حتی کاشتن گل بر مزار جانباختگان از سوی خانواده بر درد و رنج خانواده قربانیان افزوده‌اند.»
این سازمان در پایان با اشاره به «مسئولیت کیفری» برای عاملان و آمران، این جنایات، خواستار «پاسخگو کردن» مسئولان جمهوری اسلامی در برابر جنایاتش در جریان اعتراضات سال گذشته تا کنون شده است.
