احمد رأفت – مهدی یراحی دوشنبه ۶ شهریور ۱۴۰۲ با حکم دادستان تهران بازداشت شد. دو روز قبل از آن قوه قضائیه پس از انتشار آخرین کار او با عنوان «روسریتو» برای این خواننده معترض پرونده تشکیل داده بود. مهدی یراحی این ترانه را در مخالفت با حجاب اجباری به «زنان ایران که در خط مقدم جنبش زن، زندگی، آزادی می‌درخشند» تقدیم کرده است.
البته این اولین کار مهدی یراحی پس از قتل مهسا (ژینا) امینی و آغاز این خیزش مردمی نیست. او سال گذشته دو ترانه دیگر با عنوان «سرود زن» و «سرود زندگی» را نیز در فضای مجازی منتشر کرده بود. این خواننده از سال ۱۳۹۷ به دلیل خواندن چند ترانه دیگر در مخالفت با جنگ، در حمایت از کارگران و همبستگی با اعتراض‌های مردمی در خوزستان به خاطر آب، از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ممنوع‌الکار و ممنوع‌التصویر شده بود.
تشکیل پرونده قضایی به جرم ترانه‌سرایی و آهنگسازی!
شنبه ۴شهریور ۱۴۰۲
خبرگزاری «میزان» رسانه رسمی قوه‌قضاییه جمهوری اسلامی خبر از تشکیل پرونده قضایی برای مهدی یراحی به جرم انتشار ترانه‌ای با نام «روسریتو» داد.
به گزارش میزان به دلیل انتشار ترانه «غیرقانونی و خلاف اخلاق و عرف… pic.twitter.com/p6x732Iusw
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) August 27, 2023
با بازداشت مهدی یراحی شمار خوانندگان در بند به پنج نفر رسیده است. قبل از او محمد دورچی نیز پس از انتشار ترانه «چیزهای لعنتی» بازداشت شده بود. دو تن از معروف‌ترین خوانندگان رپ فارسی، سامان صیدی که با نام سامان یاسین شهرت دارد و توماج صالحی نیز از آبان سال گذشته در زندان هستند. توماج صالحی چندی پیش به ۶ سال و ۳ ماه حبس محکوم شد و جلسه بعدی دادگاه سامان یاسین که به محاربه متهم شده است نیز قرار است ۱۸ شهریور برگزار شود. بهراد علی کناری نیز به ۲۵ سال زندان محکوم شده است.
هرچه به سالگرد قتل مهسا (ژینا) امینی و خیزش انقلابی مردم نزدیک می‌شویم فشارها بر هنرمندانی که در زمینه موسیقی فعال هستند افزایش می‌یابد. فشارهایی که تنها به خوانندگان موسیقی اعتراضی و رپ خلاصه نمی‌شود. وزارت ارشاد اسلامی تا کنون مانع انتشار آلبوم جدید شهرام ناظری به نام «شاعر گمشده» با موسیقی ارشک رفیعی و اشعار محمد مشرف آزاد تهرانی (م.آزاد) شده است.
بازداشت مهدی یراحی ۳ روز پس از انتشار ترانه «روسریتو»#مهدی_یراحی خواننده و آهنگساز، امروز دوشنبه ششم شهریورماه پس از صدور حکم قضایی به اتهام فعالیت هنری «غیرقانونی و خلاف اخلاق و عرف جامعه اسلامی» بازداشت شد.
روز گذشته این خواننده در واکنش به خبر صدور حکم قضایی در توئیتر خود… pic.twitter.com/8DAC57KnKN
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) August 28, 2023
در یکسالی که گذشت هنرمندانی که در زمینه موسیقی فعال هستند نقش بسیار مهمی در حمایت از این خیزش مردمی ایفا کردند.* دست‌کم دویست ترانه در این مدت توسط هنرمندان داخل و خارج از کشور منتشر شده که سهم بسزائی در حمایت از این حرکت و به ویژه مبارزات زنان ایرانی علیه حجاب اجباری داشتند. البته نباید فراموش کرد که خوانندگان موسیقی رپ حتی در سال‌های قبل از آغاز این خیزش نیز صدای اعتراضات مدنی، اجتماعی و سیاسی بودند.
رپ ایرانی محتوای اجتماعی بسیار قوی دارد و بیانگر تنش‌ها و تضادهای اجتماعی جامعه امروز ایران است. سرخوردگی‌ها، سرکوب‌ها، عقده‌های طبقاتی و روانی و سرکشی‌ها و عصیان‌های جمعی محتوای بسیاری از ترانه‌های رپ را تشکیل می‌دهند. خلاصه می توان گفت که رپ صدای اعتراض نسل جوان ایرانی و بیانگر روح ناآرام، بی‌قرار و سرکش آنان است. بازداشت توماج صالحی، که اخیرا جایزه موسیقی اعتراضی «گلوبال موزیک آواردز» را دریافت کرده، و سامان صیدی در همان هفته‌های اول خیزش مردمی «زن، زندگی، آزادی» و شکنجه و آزار این دو هنرمند جوان از همان ابتدا نشان از ترس جمهوری اسلامی از موسیقی رپ دارد.
تولد موسیقی رپ در ایران به اواخر دهه ۷۰ خورشیدی باز می‌گردد. موسیقی‌ای که از همان ابتدا غیرمجاز اعلام و زیرزمین شد و در خفا رشد کرد. تم اصلی کارهایی که خوانندگان رپ در این سال‌ها روانه بازار کردند با مشکلات اجتماعی و فرهنگی آغاز شد، ولی چندی بعد ابعاد کاملا سیاسی یافت. رپ ایرانی توانست به نوعی عوامل موسیقی عامه‌پسند را نیز با این فرم از موسیقی اعتراضی که بنیانگذاران آن جوانان رنگین‌پوست آمریکائی در اوایل دهه ۸۰ میلادی بودند گره بزنند. برخی از موسیقی‌پژوهان ایرانی معتقدند که این رپ وارث بحر طویل است. سبکی از شعر مردمی که تولد آن به دوران صفویه باز می‌گردد. البته خوانندگان رپ فارسی در برخی موارد از اشعار شاعران سرشناس ایرانی گذشته و معاصر نیز در کارهای خود استفاده کرده‌اند. کاری که نمی‌توان در تولیدات خوانندگان رپ دیگر کشورها مشاهده کرد.
سروش لشکری که با نام «هیچکس» شهرت دارد و پدر رپ ایرانی به حساب می‌آید، در یکی از معروف‌ترین کارهایش که با عنوان «جنگل آسفالت» منتشر شد چند بیت از یکی از اشعار سعدی را گنجانده است. «هیچکس» در کار دیگری با عنوان «دیده و دل» از شعری از بابا طاهر استفاده می‌کند. بهرام نورائی، یکی دیگر از خوانندگان نسل اول رپ ایرانی است و بخشی از شعری از احمد شاملو با صدای خود شاعر را در یکی از کارهای خود گنجانده است. «کاردو» از خوانندگان نسل چهارم رپ، به سراغ فروغ فرخزاد و «به علی گفت مادرش روزی» رفته است. ستاره ملک‌زاده که با نام «غوغا» شهرت دارد نیز در کارهایش از اشعار فروغ فرخزاد و فریدون مشیری استفاده می‌کند. یکی از آخرین کارهای «غوغا» در رابطه با سرکوب در جمهوری اسلامی با عنوان«شهرزاد» منتشر شده است.
اگر سروش لشکری یا «هیچکس» درر رپ ایرانی است، بسیاری «سالومه ام سی» را مادر این سبک موسیقی در ایران می‌دانند. اولین قطعه موسیقی رپ که توسط یک زن ایرانی اجرا شده است، «چشم‌ها رو من» از این خواننده است که اولین آلبوم رپ ایرانی را نیز با نام »هستم رسما» روانه بازار کرد. یکی دیگر از خوانندگان زن پرطرفدار رپ، فریما حبشی‌زاده اصل است که با نام هنری «جاستینا» فعالیت دارد. کارهای او از همان ابتدا بر حمایت از مبارزات زنان علیه تبعیض‌های اعمال شده در جمهوری اسلامی متمرکز بوده است. از جمله ترانه‌های پرطرفدار «جاستینا» می‌توان به «آزادی بخند» و یا «کاش دنیا» اشاره کرد. «جاستینا» دو کار بسیار زیبا نیز در همکاری با توماج صالحی با عنوان «وطن» و «شلاق» منتشر ساخته است.
سوگند سهیلی که با نام هنری «سوگند» فعالیت دارد در حمایت از خیزش مردمی «زن، زندگی، آزادی» در همکاری با گوگوش، لیلا فروهر، شهرزاد سپانلو، دریا دادور و شهره آغداشلو ترانه «دوباره» را خوانده است. «سوگند» که همراه با همسرش امیرعلی خسروجردی، که او نیز خواننده رپ است و با نام «زخمی» فعالیت می‌کند، در لندن ساکن است، در سال ۱۳۹۴ در جریان سفری به ایران در جزیره کیش به اتهام ترویج فساد بازداشت و مدتی را در زندان گذراند.
ترانه‌های اعتراضی که با سبک رپ در ایران منتشر شده‌اند یکی و دو تا نیستند که بتوان آنها را فهرست کرد. «یک روز خوب میاد» و «بزن» سروش لشکری تا «از کرج تا لنگرود» اشکان فدائی و «سلام» شاهین نجفی و تا «صوراسرافیل» و «بن‌بست» رضا پیشرو و یا «اینجا ایرانه» بهرام نورائی و «عدالت» عرفان پایدار، از جمله ترانه‌های اعتراضی هستند که جمهوری اسلامی آنها را در لیست سیاه قرار داده است.
اولین برخورد گسترده با خوانندگان رپ در جمهوری اسلامی به سال ۱۳۸۶ باز می‌گردد، البته بسیاری از عوامل موسیقی زیرزمینی در جریان انتخابات جنجالی سال ۸۸ نیز احضار و بازداشت شدند. صفار هرندی که در آن سال وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بود، موسیقی رپ را «جریانی ناسالم» خواند و از نیروهای انتظامی خواست «با قاطعیت» وارد عمل شوند. در آن سال‌ها بود که تلاش کردند موسیقی رپ را با «شیطان‌پرستی» گره بزنند تا بلکه بتوانند سرکوب این هنرمندان و این سبک موسیقی را در انظار عمومی توجیه کنند. در آن سال‌ها نیز سر و کار بسیاری از خوانندگان چون سینا متضاد، شاهین فلاکت، رضا پیشرو، بهرام نورائی، حسین رحمتی، سروش لشکری و صادق واحدی با زندان و دادگاه افتاد و مجبور به مهاجرت شدند. این بازداشت‌ها و حملات رسانه‌های حکومتی به موسیقی رپ و خوانندگان آن نه تنها نتوانست فعالیت‌های آنها را محدود سازد، بلکه به گسترش این سبک موسیقی و افزایش طرفدارانش افزود. امروز بدون شک می‌توان موسیقی رپ را پرمخاطب‌ترین جریان هنری به حساب آورد که تاثیر بسزا و آشکار بر نسل جوان دارد.
*کیهان لندن مجموعه‌ای از موسیقی اعتراض مربوط به جنبش آزادیخواهی و ملی اخیر را در ویدئوهای مختلف گردآوری کرده و درباره آنها گزارش داده است که در این «پلی لیست» در کانال یوتیوب کیهان لندن در دسترس همگان قرار دارد.
