فردوس کاویانی، زاده ۴ مهر ۱۳۲۰ در کرمان بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون روز ۱۰ مهرماه در ۸۲ سالگی پس از سال‌ها تحمل بیماری پارکینسون در خانه خود در تهران درگذشت.
او پس از گرفتن دیپلم در بورسیه اعزام به خارج شرکت کرد و برای تحصیل در رشته شیمی به آلمان رفت اما به دلیل علاقه زیادش به بازیگری در۲۰ سالگی تحصیل در آلمان را نیمه‌کاره ر‌ها کرد و به ایران رفت تا در رشته بازیگری و کارگردانی دانشکده هنر‌های زیبای دانشگاه تهران تحصیل کند.
کاویانی تا دهه ۶۰ و ۷۰ خورشیدی ایفاگر نقش‌هایی ماندگار در سینما، تئاتر و تلویزیون بود تا اینکه در سال ۹۳ آخرین بازی خود را بر روی صحنه تالار «وحدت» (رودکی) در نمایش هادی مرزبان برد و برای همیشه از صحنه خداحافظی کرد.
او پس از مدت‌ها دوری از محافل هنری در اردیبهشت ۱۳۹۶ با چهره‌ای لاغر و استخوانی و دستانی لرزان در جشن بازیگران تئاتر حاضر شد و‌تنها یک جمله کوتاه گفت: «امروز خیلی خوشحالم». دو سال بعد مراسم دیگری در خانه سینما برگزار شد اما به دلیل بیماری تنها پیامی تصویری از او در آن مراسم منتشر شد.
پیکر این هنرمند زرتشتی روز سه‌شنبه ۱۱ مهر از خانه هنرمندان تشییع و در آرامگاه زرتشتیان تهران در منطقه قصر فیروزه به خاک سپرده شد.
پس از انتشار پست محمدرضا شهبازی، یکی از مجریان صداوسیمای جمهوری اسلامی، درباره زرتشتی بودن فردوس کاویانی، برخی از بازیگران و همچنین نماینده زرتشتیان در مجلس شورای اسلامی در مراسم خاکسپاری پیکر این بازیگر، از زرتشتی بودن او دفاع کردند.
پژمان بازغی بازیگر و رئیس انجمن بازیگران خانه سینما و اصغر همت بازیگر در مراسم خاکسپاری این بازیگر زرتشتی به احترام وی لباس سفید پوشیدند.
بسیاری از مردم، فردوس کاویانی را با نقش کمال در سریال «همسران» یا «پاسبان» در مجموعه تلویزیونی «بروبیا» بشناسند اما او پیش از آنکه او بازیگر سینما و تلویزیون باشد در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی در صحنه تئاتر حضور پررنگی داشت و از بازماندگان «کارگاه نمایش» بود.
داریوش مودبیان در کانال تلگرام شخصی خود در مورد نحوه آشنایی‌اش با فردوس کاویانی نوشته است: «در سال ۱۳۴۷ وقتی دانشجوی سال اول دانشکده هنر‌های دراماتیک بودم با فردوسی کاویانی که آن زمان دانشجوی سال دوم این دانشکده بود آشنا شدم. بدن بسیار منعطف و خوبی داشت، خوب حرکت می‌کرد، بیان بسیار شیوا و روانی داشت و نشان می‌داد از استعداد و توانایی بالایی بهره دارد.»
فردوس کاویانی در سال ۱۳۴۹ به استخدام اداره برنامه‌های تئاتر درآمد. از مهم‌ترین آثار نمایشی این هنرمند می‌توان به نمایش «سلطان و مار» اثر بهرام بیضایی در تالار ۲۵ شهریور (سنگلج)در سال ۱۳۴۸ اشاره کرد.
در پاییز ۱۳۴۹ نمایشنامه «تابستان» نوشته رومن واین‌گارتن نویسنده آلمانی به کارگردانی رضا کرم‌رضایی در خانه نمایش اداره برنامه‌های تئاتر بر روی صحنه رفت.
فردوس کاویانی نقش اصلی این نمایش را بر عهده داشت و مانند کار‌های پیشین خود از انعطاف بدنی و توانایی در فن و بیان و صورتی برخوردار بود که به خوبی بازتاب دهنده حالت یک بازیگر تواناست.
کاویانی سپس به کارگاه نمایش رفت و همکاری خود را با گروه تئاتر شهر و نیز با پیتر بروک کارگردان بریتانیایی تئاتر و همچنین کار با آربی آوانسیان را آغاز کرد.
در سال ۱۳۵۴ صدرالدین زاهد بازیگر و کارگردان پیشکسوت به همراه آربی آوانسیان، سوسن تسلیمی و فردوس کاویانی اعضای کارگاه نمایش، گروه تازه‌ای را تشکیل دادند و زیرزمین تئاتر شهر را به «تالار چهارسو» تبدیل کردند.
یکی از مهم‌ترین کار‌های نمایشی فردوس کاویانی در آن زمان نمایش «انسان- حیوان- تقوا» نوشته لوییجی پیراندلو بود که در سال ۱۳۵۲ در تئاتر شهر بر روی صحنه رفت.
درواقع دوران شکوفایی تئاتر نوین ایران، از میانه سال‌های ۱۳۳۰ با ظهور نویسندگان و کارگردانان تحصیلکرده و آشنا با فنون کمدی‌نویسی آغاز و با وقوع انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ به پایان رسید.
نمایش «خلوت خفتگان» نوشته پیتر گیل و ترجمه آربی آوانسیان و صدرالدین زاهد و با کارگردانی آربی آوانسیان یکی از همین آثار درخشان است که در دی ۱۳۵۶ و بهار ۱۳۵۷ با درخشش فردوس کاویانی همراه با سوسن تسلیمی، صدرالدین زاهد، سودابه فضایلی، لرتا هایراپتیان، کتایون ایزدی، ناهید ارسباران و هلن افشان گل بر صحنه تئاتر شهر تئاتر چهارسو اجرا شد.
داریوش مؤدبیان در سال ۱۳۶۲ مجموعه تلویزیونی محله «بروبیا» را تهیه کرد که فردوس کاویانی نقش اصلی «پاسبان» را داشت. یک سال بعد «محله بهداشت» با همکاری فردوس کاویانی تهیه شد. فردوس کاویانی تمامی نقش‌های خود را به خوبی و جذابیت ایفا می‌کرد.
از دیگر کار‌های درخشان کاویانی در حوزه تئاتر می‌توان به نمایشنامه «پلکان»نوشته اکبر رادی و کارگردانی هادی مرزبان در سال ۱۳۶۳ و همچنین آخرین بازی او در تئاتر «تانگو و تخم مرغ داغ» نوشته اکبر رادی و کارگردانی هادی مرزبان در سال ۱۳۹۳ اشاره کرد.
فردوس کاویانی فعالیت خود در سینما را در سال ۱۳۴۹ با فیلم «تجاوز» به کارگردانی حمید مصداقی شروع کرد و بعد‌ها با کارگردانان بنامی چون بهرام بیضایی و داریوش مهرجویی همکاری داشت.
وی در «شهر قصه» به کارگردانی منوچهر انور و نویسندگی منوچهر انور و بیژن مفید محصول سال ۱۳۵۲ ایفاگر نقش میمون بود. این فیلم بر اساس نمایش شهر قصه مربوط به سال ۱۳۴۷ ساخته شد.
در تیرماه ۱۳۹۵ مهین کاویانی همسر فردوس کاویانی در مورد وضعیت همسرش با رد کردن شایعه ابتلای همسرش به بیماری آلزایمر گفته بود: «ایشان بنا به دلایلی فعلا کار نمی‌کنند و با حقوق بخور و نمیر بازنشستگی ایشان زندگی را می‌گذرانیم. »
در دی‌ماه ۱۳۹۹ نیز آرتین کاویانی فرزند آنها با تأیید ابتلای پدرش به بیماری پارکینسون گفته بود: «پدر من دارویی را تا به حال مصرف می‌کردند که قیمت هر بسته آن ۱۳۰ هزار تومان بود و الان به حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان می‌رسد، البته اگر پیدا شود و این وضع در شرایط اقتصادی امروز برای بسیاری از خانواده‌ها طاقت‌فرساست.»
او با تأکید بر اینکه سهامی با نام پدرش بدون اطلاع از رده خارج شده است گفته بود: «پدر من پیش از انقلاب، سهامی جزئی را از یک شرکت سرمایه‌گذاری خریداری کرده بودند که آن شرکت تا اواخر سال ۱۳۵۹ یا اوایل سال ۱۳۶۰ همچنان فعالیت می‌کرد و پاسخگو بود ولی پس از ادغام با چند شرکت و بانک و تأسیس بانک صنعت و معدن به یکباره ناپدید شد. ما تا چند ماه پیش یعنی تقریباً نزدیک به ۴۰ سال، نمی‌دانستیم ادغام صورت گرفته و بانک صنعت و معدن و بانک مرکزی باید پاسخگو باشند، در حالی که گویا در سال ۱۳۶۱ اطلاعیه‌ای داده شده بود که هر کس سهام خود را پس بگیرد ولی پدر من به دلیل ضعف در اطلاع‌رسانی متوجه نشدند. اما این نباید سبب شود که سهام با نام‌ایشان از رده خارج شود و از حق خود محروم شوند. علاوه بر این زمینی را هم که پدرم قبل از انقلاب خریداری کردند فعلا در چالش دادگاه‌ها قرار گرفته و تا به حال قادر نبودیم حقوق خویش را بگیریم که به نظر می‌رسد به دلیل کلیمی بودن فروشنده این اتفاق افتاده و به دلیل مشکلات مالی برای پدر و به نتیجه نرسیدن املاک خریداری شده توسط پدر و نرسیدن به سند، پدر قادر به فروش ملک نشدند تا بتواند آنچه در جوانی جمع‌آوری کرده برای ایام پیری خویش استفاده کند.»
آرمیتا کاویانی دختر فردوس کاویانی نیز در ۴ مهرماه در صفحه اینستاگرام خود به مناسبت زادروز تولد پدرش پستی با هشتگ «مهسا امینی» منتشر کرد.
وی در بخشی از این پست نوشته است: «امسال با سال‌های پیش متفاوته و منتظر پیروزی ملت هستیم تا روز زادروزت جشن بگیریم، آرزوی خودت هم آزادی ایران و ملت ایران بود و هست و خواهد بود و همیشه هدفت شادی و آرامش هموطنانت بود و هست و خواهد بود. »
