جدیدترین آمارهای مرتبط با خودکشی در ایران همزمان با «روز جهانی سلامت روان» از افزایش ۱۰۸ درصدی خودکشی کامل (منجر به مرگ) در ایران طی ۱۵ سال گذشته حکایت دارد.
رئیس سازمان روانشناسی و مشاوره (دهم اکتبر) ۱۸ مهرماه، در روز «روز جهانی سلامت روان» و همزمان با هفته سلامت روان در ایران، از افزایش آمار خودکشی در کشور خبر داد و گفت که «تعداد موارد خودکشی کامل در سال ۱۴۰۰ در مقایسه با سال ۱۳۹۹، ۱۲/۷ درصد رشد داشته است. همچنین تعداد موارد خودکشی کامل طی ۱۵ سال از سال ۱۳۸۵ تا سال ۱۴۰۰ حدود ۱۰۸ درصد رشد داشته است. این آمار قابل تأملی است.»
علی فتحی آشتیانی رئیس سازمان روانشناسی و مشاوره در همایش تخصصی روز جهانی سلامت روان در دانشگاه علوم پزشکی ایران که روز گذشته برگزار شد گفته که حدود یک سوم افراد در ایران با اختلالات روانشناختی مواجه هستند و تأکید کرد خودکشی یکی از مشکلات اساسی در حوزه سلامت روان در کشور است.
رئیس سازمان روانشناسی و مشاوره افزود، «طرح‌های ملّی مختلفی در حوزه سلامت روان انجام شده است. آخرین مطالعات در سال ۱۳۹۹ نشان می‌دهد که ۲۹/۷ درصد از جامعه ایرانی به نوعی از نشانه‌های اختلالات روانی رنج می‌برند.»
علی فتحی آشتیانی در بخش دیگری از سخنان خود آمارهایی از روند بیماری‌ها در ایران طی سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۶ ارائه کرد که نشان از کاهش برخی بیماری‌ها و افزایش برخی دیگر دارد. بر اساس این آمار بیماری‌ها همچون دیابت، گردن‌درد و نابینایی و اختلالات بینایی در بازه ۱۰ ساله منتهی به سال ۱۳۹۶ افزایش یافته است.
رئیس سازمان روانشناسی تأکید کرد، این رتبه‌بندی نشان می‌دهد افسردگی و اضطراب در رتبه‌های بالا قرار دارند و افزایش داشته‌اند.
حمید پیروی نایب رئیس جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی و مشاور بهداشت روان دانشگاه علوم پزشکی ایران، نیز در این همایش گفته که «بنابر پیمایش‌های مختلفی که صورت گرفته است، به طور میانگین ۳۳ درصد از جمعیت ایران اختلال روانشناختی دارند. میانگین جهانی ۱۲/۵ درصد است. مقایسه وضعیت ایران با آمار جهانی نشان می‌دهد که باید موضوع سلامت روان بیشتر مورد توجه قرار گیرد.» بنابراین ایرانی‌ها بیش از ۲ برابر میانگین جهانی اختلال روانشناختی دارند.
حمید پیروی افزود که «مجموعه متنوعی از عوامل فردی، خانوادگی، اجتماعی و ساختاری ممکن است برای محافظت یا تضعیف سلامت روان ترکیب شوند. اگر چه اکثر مردم انعطاف‌پذیر هستند، اما افرادی که در معرض شرایط نامطلوب از جمله فقر، خشونت، ناتوانی و نابرابری هستند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند.»
به گفته این مسئوا دانشگاه علوم پزشکی ایران «زنان بیشتر از مردان دچار افسردگی می‌شوند. بیش از ۱۰ درصد از زنان باردار و زنانی که به تازگی زایمان کرده‌اند، افسردگی را تجربه می‌کنند. افسردگی می‌تواند منجر به خودکشی شود. سالانه بیش از ۷۰۰ هزار نفر به دلیل خودکشی جان خود را از دست می‌دهند. خودکشی چهارمین عامل مرگ و میر در سنین ۱۵ تا ۲۹ سالگی است.»
او همچنین افزود که «این نکته را در نظر داشته باشید که به ازای هر فوتی، ۲۰ مورد اقدام به خودکشی و ۴۰ نفر فکر خودکشی دارند. ضمن اینکه به ازای هر فوتی ناشی از خودکشی، ۱۳۵ نفر سوگ شدید را تجربه می‌کنند.»
دکتر مهدی اسماعیل‌تبار روانشناس نیز در گفتگو با «خبرآنلاین» با اشاره به افزایش اختلالات روانی در کشور طی سال‌های گذشته و بدون آنکه به مسائلی چون اعتراضات سراسری و سرکوب شدید شهروندان بپردازد، گفته «هر فرد ایرانی در طول سال‌های اخیر و با ظهور شبکه‌های اجتماعی، تجربیات تازه و جدیدی را در زندگی و خانواده کسب کرده است که شاید برخی از این تجربه‌ها خوشایند نبوده و آسیب‌های روانی را برای او در بر داشته‌اند.»
این روانشناس افزود، «خودکشی یا مرگ خودخواسته» را می‌توان یک مثال مهم برای این واقعیت در نظر گرفت. ما هرگز به اندازه ۱۰ سال اخیر خبر مرگ خودخواسته‌ی اقشار مختلف اعم از مجری، بازیگر، خبرنگار، دانش‌آموز و …را نشنیده بودیم. هر چند آمار خودکشی در جامعه ایرانی به نسبت جوامعی مثل آمریکا کمتر است، اما نسبت به خودِ جامعه ایرانی چطور؟
مهدی اسماعیل‌تبار توضیح داد که «بخشی از این مشکلات ناشی از عدم تأمین امنیت روانی در جامعه ما است. صد‌ها کشور در دنیا وجود دارند، اما آیا مراکز آموزشی کشور‌های دیگر هم به اندازه مدارس و دانشگاه‌های ایرانی طی یک سال اخیر با این حجم بحران روانی و امنیتی مواجه بوده‌اند؟ اتفاقاتی که از حدود یک سال گذشته شاهد آن بودیم، امنیت و سلامت روان هر فرد را به طرق گوناگون تهدید می‌کند.»
این متخصص، ایرانیان زیادی را دچار «استرس پس از سانحه» ارزیابی کرده و گفته که «پس از سانحه در برخی موارد، این حوادث و عوارض ناشی از آن به راحتی از ذهن پاک نمی‌شوند. این وضعیت پیچیده معمولاً تأثیر قابل‌توجهی بر زندگی روزمره افراد دارد و در صورت عدم تشخیص و درمان، عواقب جدی بر جای می‌گذارد. از این وضعیت با عنوان اختلال «استرس پس از سانحه» یا PTSD (Post-traumatic stress disorder) یاد می‌شود. این عارضه در افرادی به وجود می‌آید که یک رویداد آسیب‌زا را تجربه کرده یا شاهد آن بوده‌اند. حال این رویداد آسیب‌زا می‌تواند جسمی یا روحی باشد.»
افزایش ۴۰ درصدی آمار خودکشی بر بستر بحران‌های اقتصادی و معیشتی
روزنامه «اعتماد» نیز آخر امرداد امسال در گزارشی به ارائه آمارهای جدیدی از افزایش خودکشی در ایران پرداخته و نوشته میزان خودکشی در ایران طی یک دهه گذشته، بیش از ۴۰ درصد رشد کرده و از حدود ۳۵۰۰ مورد در سال، به بیش از ۵ هزار مورد افزایش یافته است.
این گزارش به استناد آمارهای رسمی اعلام کرده که بطور متوسط از هر ۱۰۰ هزار ایرانی، ۱۲۵ نفر اقدام به خودکشی می‌کنند که از این تعداد ۶ نفر جان خود را از دست می‌دهند.
در ادامه این گزارش آمده که تازه‌ترین گزارش «شاخص‌های عدالت اجتماعی» در سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که ظرف ۱۰ سال بیش از ۴۰ هزار مرگ ناشی از خودکشی توسط نیروی انتظامی ثبت و ضبط شده است. این رقم بیش از دو برابر کل آمار قتل در دهه ۱۳۹۰ است که کمتر از ۲۰ هزار نفر گزارش شده است.
در آمارهای نیروی انتظامی تعداد قابل توجهی مرگ، تحت عنوان «سایر موارد مرگ‌های مشکوک» وجود دارد که دقیقا مشخص نیست به چه مواردی اطلاق می‌شود. آمار این مرگ‌های مشکوک در دهه ۱۳۹۰، حدود ۶ برابر آمار کل خودکشی و ۱۲ برابر آمار قتل است.
همچنین بر اساس آمار نیروی انتظامی در فاصله سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۹، هر سال به طور متوسط ۴۱۸۳ نفر در ایران به دلیل خودکشی جان‌شان را از دست داده‌اند. با این حساب نرخ مرگ و میر ناشی از خودکشی ۵/۱ مورد به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت است.
از سوی دیگر پراکندگی آمار خودکشی در استان‌های مختلف نیز متفاوت است. روزنامه «اعتماد» در اینباره نوشته که بررسی و تحلیل داده‌های منطقه‌ای نشان می‌دهد نرخ خودکشی در استان‌های غربی کشور اختلاف بیشتری با مناطق مرکزی، شمال و جنوب و شرق ایران دارد.
بطور مشخص نرخ خودکشی در استان‌های کرمانشاه (۱۱/۸ به ازای ۱۰۰ هزار نفر)، ایلام (۱۱/۵ به ازای ۱۰۰ هزار نفر) و کهگیلویه و بویراحمد (۱۰/۵ به ازای ۱۰۰ هزار نفر) است که بیش از دو برابر متوسط کشوری محاسبه می‌شود. پس از آن استان‌های لرستان، همدان و چهارمحال و بختیاری بالاترین آمار خودکشی به نسبت جمعیت را دارند.
خودکشی در میان زنان در استان‌های غربی کشور به دلیل «اختلافات خانوادگی» و «زن‌ستیزی» آمار بالایی دارد. روزنامه «اعتماد» در اردیبهشت امسال در گزارشی اعلام کرده بود که طی سال گذشته ۷۷ زن در استان کردستان خودکشی کردند. ۲۱ نفر از این زنان سن زیر ۱۸ سال داشتند. ۲۸ مورد از این خودکشی‌ها با روش حلق‌آویز صورت گرفته است.
این گزارش تأکید کرده بود که «اختلافات خانوادگی» در صدر عوامل خودکشی زنان در این استان است و فقر در رتبه بعدی قرار دارد.
اینهمه در حالیست که بر اساس گزارش‌های تحلیلی مختلف، افزایش آمار خودکشی با وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم در ایران رابطه‌ای مستقیم دارد. «پایگاه داده‌های باز ایران» اردیبهشت امسال در گزارشی به افزایش ۴۰ درصدی خودکشی در ایران پرداخته و با ارائه آمارهایی نشان داده این افزایش با نرخ فلاکت در ایران رابطه مستقیم داشته است.
شاخص فلاکت حاصل جمع جبری دو شاخص تورم و بیکاری و سهم استان‌ها از اقتصاد از حاصل تقسیم آمار تولید ناخالص داخلی هر استان به محصول ناخالص داخلی کل کشور است. دهه ۹۰ خورشیدی مردم ایران در معرض شدیدترین بحران‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی قرار داشته‌اند.
طی یک دهه گذشته که گزارش «پایگاه داده‌های باز ایران» و روزنامه «اعتماد» افزایش نرخ خودکشی در آن را ۴۰ درصدی اعلام کرده‌اند، نرخ فقر در کشور از ۱۹ درصد به بیش از ۳۰ درصد افزایش پیدا کرده است که با در نظر گرفتن جمعیت ۸۶ میلیونی بیش از ۳۰ میلیون ایرانی به زیر خط فقر مهاجرت کردند.
