یک مقام دولتی اعلام کرده پنج میلیون شغل کشور در اختیار اتباع مهاجر است که نشان می‌دهد بیش از نیمی از مهاجران در ایران شاغل هستند. محاسبات نشان می‌دهد بر اساس درآمدهای مالیاتی در نظر گرفته شده در بودجه امسال، ۷۰۰ هزار میلیارد یارانه پنهان به اتباع شاغل در ایران تخصیص یافته است.
محمد حسینی نماینده بوشهر در شورای عالی استان‌ها به نقل از صولت مرتضوی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفته که ۵ میلیون شغل در ایران در اختیار اتباع است. شمار مهاجران خارجی در ایران هشت میلیون نفر اعلام شده، در نتیجه ۵۹ درصد از آنان در ایران دارای شغل هستند.
روزنامه اینترنتی «فراز» در گزارشی به ابعاد اقتصاد مهاجران از مالیات پنهان تا ضریب اشتغال پرداخته و نوشته که در حالی پنج میلیون فرصت شغلی کشور در اختیار اتباع خارجی مهاجر قرار گرفته که به گفته صولت مرتضوی وزیر کار، اگر از این میزان شغل فقط ۲/۵ میلیون به ایرانی‌ها برگردد می‌تواند تاثیر زیادی بر نرخ بیکاری و اشتغال در کشور بگذارد.
این در حالیست که دولت هیچ برنامه‌ای برای ساماندهی مهاجران ندارد و حتی درباره اینکه تعداد واقعی مهاجران به ویژه افغانستانی‌ها در ایران هشت میلیون نفر است، تردید وجود دارد. در آنسو اما مهاجران توانسته‌اند در مشاغل مختلفی از جمله کارگری مشغول به کار شوند، بدون آنکه مالیات پرداخت کنند!
در گزارش «فراز» آمده که مهاجران در سراسر کشور پراکنده نیستند و در چند استان متمرکز شده‌اند. تهران و خراسان رضوی بیشترین تعداد اتباع را در خود جای دادند و پرسه‌ای در شهر می‌تواند نشان دهد که تا چه میزان از شغل‌ها، از کارگر گرفته تا دست‌فروش و نیروی خدماتی در اختیار افغانستانی‌ها قرار گرفته است. آنها حاضر هستند با حداقل حقوق بدون بیمه و مزایای قانونی کار کنند و کارفرمایان سودجو هم ترجیح می‌دهند که از این کارگران به جای کارگر ایرانی استفاده کنند.
فعالان کارگری تاکید می‌کنند که ایران تبدیل به آموزشگاه فنی‌و حرفه‌ای نیروی کار افغان شده است. تا جایی که این کارگران بدون کوچک‌ترین تعهدی در ایران اقدام به یادگیری مهارت‌های مختلف می‌کنند و سپس به کشور‌های دیگر مهاجرت می‌کنند.
این گزارش افزوده که نیروی کار افغان بدون دادن حق بیمه یا هر نوع مالیات سرمایه زیادی را هم از ایران خارج می‌کند و به افغانستان می‌رساند. در صورتی که این کارگران در مدت زمان حضور در ایران از یارانه پنهان دولت نیز استفاده می‌کنند. بر اساس آمار به هر یک میلیون جمعیت، یک میلیارد دلار یارانه پنهان انرژی و مواد غذایی مثل نان داده می‌شود.
در ادامه آمده که اگر آمار ۸ میلیون مهاجر را در نظر بگیریم یارانه پنهانی که سالانه به آنها اختصاص پیدا می‌کند ۴۰۰ هزار میلیارد تومان است. اگر بدانیم که کل درآمدهای مالیاتی دولت در بودجه ۱۴۰۲، ۷۰۰ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده، می‌توان به بزرگی یارانه پنهان اتباع در کشور پی برد. از سوی دیگر دولت در سال‌های اخیر همواره با کسری بودجه روبه‌رو بوده و ۷۰۰ هزار میلیارد یارانه پنهان به اتباع بار زیادی بر بودجه کشور تحمیل می‌کند.
گزارش «فراز» تأکید کرده که موضوع اشتغال مهاجرانی یکی از ابعاد مهمی است که باید در تشکیل سازمان ملی مهاجرت به آن توجه شود تا آمارهای نیروی کار ایرانی و افغانستانی با یکدیگر همخوانی داشته باشند و در روند ساماندهی، نه کارگران مهاجر به وسیله کارفرمایان سودجود استثمار شوند و نه جوانان ایرانی بیکار بمانند.
گزارش‌هایی که پیشتر منتشر شده نشان می‌دهد افغانستانی‌های ساکن ایران در مشاغل مختلفی به فعالیت مشغول هستند؛ از فروشنده لباس گرفته تا متصدی باشگاه ورزشی و کارگران رستوران ها، کافی شاپ ها، مراکز خدماتی، شهرداری و حتی مشاغل کاذب.
بر اساس این گزارش‌ها کارفرمایان تعداد زیادی از نیروی کار غیرمجاز افغانستانی را در مراکز اقتصادی شهر به کار می‌گمارند، تنها به این علت که آنها مهاجر غیرمجاز هستند و به همین دلیل حقوق مطابق قوانین کار به آنها پرداخت نمی‌کنند.
جدا از اینکه مهاجران توانسته‌اند بخش قابل توجهی از فرصت اشتغال در کشور را در اختیار بگیرند که در آنسو بیکاری سالهاست به مشکلی جدی برای شهروندان ایرانی تبدیل شده است. از سوی دیگر میان آمارهای ارائه شده از سوی دولت درباره نرخ بیکاری و اشتغال نیز اختلاف نظرهایی وجود دارد.
اکثر اقتصاددانان منتقد نسبت نرخ «حداقل سرمایه‌گذاری لازم برای ایجاد یک شغل» را معیاری برای راستی‌آزمایی آمار دولت معرفی می‌کنند، اما دولت بر این عقیده است که با نرخ بسیار کمتری اشتغال را تقویت کرده و از نرخ بیکاری فارغ التحصیلان و جوانان (که همواره بالاتر بوده) کاسته است.
در تازه‌ترین گزارش مرکز آمار ایران در مورد شرایط بازار کار در کشور، نرخ بیکاری در تابستان ۱۴۰۲ به ۷/۹ درصد رسیده که روندی کاهشی نسبت به بهار ۱۴۰۲ داشته است. طبق این گزارش، نرخ مشارکت اقتصادی افراد در تابستان امسال نسبت به تابستان سال گذشته ۰/۶ درصد افزایش داشته است. زنان فارغ‌التحصیل بیکار به طور میانگین، سهمی معادل ۶۸/۸ درصد از کل بیکاران کشور را داشته‌اند.
اینهمه در حالیست که حتی بر اساس آمارهای دولت نیز ۳۷ درصد از جمعیت در سن کار را جوانان ۱۵ تا ۳۴ ساله تشکیل می‌دهند و در حدود ۶۷ درصد از جمعیت بیکار و ۳۳ درصد از شاغلین شامل این گروه سنی می‌شود.
