در روزهای گذشته هوای پنج کلانشهر ایران با آلودگی شدید همراه بوده و پایگاه‌های اورژانس در این شهرها در حالت آماده‌باش قرار گرفتند. گزارش‌ها نشان می‌دهد ساکنان تهران در طول شبانه‌روز ۱۰ ساعت پرخطر را در مواجهه با آلودگی هوا تحمل می‌کنند. رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت معتقد است استنشاق هوا در روزهای آلوده‌ی شهرها معادل مصرف ۳ تا ۷ نخ سیگار برای هر شهروند است.
آلودگی هوا بار دیگر در ایران تشدید شده و در روزهای گذشته هوای پنج کلانشهر تهران، اصفهان، کرج، اراک و اهواز با آلودگی شدید و هشدارآمیز همراه بوده است.
در روزهای گذشته کیفیت هوا در برخی ایستگاه‌های شهرهای تهران، اهواز، اصفهان از شاخص ۱۵۰ عبور کرد و در وضعیت قرمز قرار گرفت. بر اساس هشدار سازمان هواشناسی، روز چهارشنبه و پنجشنبه هوای تهران، کرج و اراک به شدت آلوده خواهد بود.
ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوای استان البرز امروز چهارشنبه ۲۴ آبان شاخص بر خط کیفیت هوا (ذرات معلق کمتر از ۲/۵ میکرون) را در شهرستان‌های اشتهارد، ایستگاه ماموت ساوجبلاغ، مترو کرج و منطقه سه کرج به ترتیب ۱۵۵، ۱۵۶، ۱۵۱ و ۱۷۲ اعلام کرده‌اند که نشان از کیفیت ناسالم هوا برای تمام گروه‌ها دارد.
آلودگی هوا در کلانشهرهای کشور به حدی بحرانی شده که پایگاه‌های اورژانس به حالت آماده‌باش درآمده‌اند. جعفر میعادفر رئیس سازمان اورژانس روز گذشته درباره هشدار نارنجی این سازمان گفت پیش‌بینی شده است که کیفیت هوای تهران، کرج، اصفهان، اهواز، و اراک در روز چهارشنبه ۲۴ آبان، و همچنین صبح پنجشنبه ۲۵ آبان دوباره کاهش یابد و بر این اساس، «تمامی پایگاه‌ها و مراکز اورژانس در این پنج کلانشهر در آماده‌باش کامل قرار دارند.»
به گفته او آمبولانس‌های اورژانس در این روزها «در مراکز جمعیتی و میادین» این پنج کلانشهر مستقر خواهند شد.
رئیس سازمان اورژانس همچنین توصیه کرده که «افراد دارای بیماری‌های تنفسی، قلبی، عروقی، و بیماری‌های زمینه‌ای» بعلاوه «سالمندان، کودکان، و زنان باردار از حضور در فضاهای باز پرهیز کنند» و از «فعالیت‌های پرتحرک» نیز خودداری کنند.
محمداسماعیل توکلی رئیس مرکز اورژانس استان تهران نیز گفته که «اتوبوس آمبولانس‌ها و درمانگاه‌های سیار» در میدان‌های «آزادی، انقلاب و تجریش» مستقر می‌شوند.
مشکل تعطیلی مدارس در روزهای آلوده
آلودگی ادامه‌دار هوا باعث اختلاف نظرهایی درباره تعطیلی مدارس شده است. در حالی که برخی کارشناسان نسبت به سلامت کودکان هشدار می‌دهند اما رئیس سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید «اعتقادی به تعطیلی مدارس در زمان آلودگی هوا نداریم» و مقامات آموزش و پرورش هم معتقدند تعطیلی مدارس باید «آخرین راهکار» باشد. این در حالیست که وقتی هوای آلوده برای تمام گروه‌ها خطرناک اعلام می‌شود و به مردم توصیه می‌کنند در فضای باز رفت و آمد نکنند، چطور دانش‌آموزان و کارکنان مدارس از این توصیه مستنثا می‌شوند!
علی سلاجقه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در حاشیه جلسه امروز هیئت دولت در زمینه آلودگی هوا گفت: «گروه‌های گشت ما شبانه صنایع را پایش و مراکز متخلف را پلمپ می‌کنند. یک بحث اساسی در این مورد کامیون‌های گازوئیل‌سوز هستند که ترددشان در اطراف تهران بسیار زیاد است. این بحث در ستاد اضطرار آلودگی هوای تهران مطرح شده و باید تعیین تکلیف شود.»
وی در ادامه افزود که «دولت اگر می‌خواهد پیامی برای مردم داشته باشد باید پیام اجرایی باشد، قرار بود که هزار دستگاه اتوبوس وارد شهر تهران شود که شهرداری تهران هم این مسئله را پذیرفته و اخیرا قرارداد‌هایی در این زمینه با چین امضا شده است.»
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست همچنین گفته که «بهینه‌سازی و کیفی‌سازی سوخت اقدام دیگری در خصوص آلودگی هواست که توسط وزارت نفت در پالایشگاه‌ها در حال انجام است. از جمله برنامه‌های کوتاه‌مدت، برقی کردن خودرو‌ها و گسترش ایستگاه‌های شارژ برقی در کلانشهر‌ها است.»
او تأکید کرده که «اعتقادی به تعطیلی مدارس در زمان آلودگی هوا نداریم و دستگاه‌های دیگر باید تکالیف‌شان را در زمینه آلودگی انجام دهند.»
علی فرهادی سخنگوی وزارت آموزش و پرورش نیز درباره تعطیلی مدارس در زمان آلودگی هوا به خبرگزاری «تسنیم» گفته که «مخالف تعطیلی دستگاه تعلیم و تربیت هستیم و معتقدیم که باید آخرین راه حل، تعطیلی مدرسه باشد چرا که آسیب دانش‌آموزان و تقویم آموزشی از تعطیلی مدرسه جدی است با این حال آموزش و پرورش تابع تصمیم استانداران است.»
به گفته او، طبق قانون، استاندار رئیس شورای آموزش و پرورش است «و اگر استانداران برای تعطیلی مدارس تصمیم بگیرند یعنی ملاحظات را در نظر گرفته و تلاش خود را انجام داده‌اند که تعطیلی مدارس آخرین مرحله باشد بنابراین به تصمیم استانداران احترام گذاشته و آن را اجرا می‌کنیم.»
در همین حال روزنامه اصولگرای «جوان» نوشته که مدارس به دلیل آلودگی هوا و شرایط جوّی، ۴۰ درصد از زمان تحصیل را تعطیل‌اند و قوانین نیز اجازه برگزاری کلاس جبرانی را نمی‌دهند.
در این مطلب آمده که «اصلی‌ترین چالشی که تعطیلی مدارس در هنگام آلودگی هوا ایجاد می‌کند، توقف فرآیند آموزش و اتلاف ساعات آموزشی است. برای مثال در مقطع ابتدایی که مطابق سند برنامه درسی ملی باید در طول سال تحصیلی ۹۲۵ ساعت آموزش محقق شود، در حال حاضر به استناد نتایج آخرین آزمون بین‌المللی تیمز (۲۰۱۹) تنها ۶۲۷ ساعت آموزش محقق می‌شود که از این منظر ایران از بین ۵۸ کشور شرکت‌کننده در این آزمون رتبه ۵۸ را دارد. گزارش پژوهشگاه آموزش و پرورش نشان می‌دهد که ساعت محقق شده از این میزان نیز کمتر بوده و تنها ۵۷۶ ساعت به معنای اتلاف حدود ۴۰ درصد از زمان آموزش است.»
روزنامه «جوان» افزوده که «قانون ابتدا و انتهای سال تحصیلی را مشخص و این امکان را سلب کرده است تا تعطیلات پیش‌بینی نشده را بتوان به نوعی جبران کرد. به عبارت دیگر آموزش و پرورش تنها می‌تواند از اول مهرماه تا ۳۱ اردیبهشت ماه کلاس‌ها را دایر کند و اگر یک روز در این بازه تعطیل شد، عملاً امکان قانونی برای جبران آن در شهریورماه یا خردادماه وجود نخواهد داشت.»
قانون هوای پاک فقط روی کاغذ
با گذشت بیش از شش سال از تصویب و ابلاغ «قانون هوای پاک» همچنان آلودگی هوای شهرهای مختلف ایران در فصل‌های مختلف سال ادامه دارد.
قانون هوای پاک از سال ۹۶ جایگزین قانون «نحوه جلوگیری از آلودگی هوا» شد. در این قانون حدود ۱۷۶ «تکلیف‌دستگاه» احصا شده است. تکلیف‌دستگاه یعنی موضوعی مانند نوسازی حمل و نقل عمومی متوجه چندین دستگاه است که این موارد احصا شده است. این قانون بر اساس ۳۴ ماده خود ۲۱ دستگاه اجرایی ازجمله وزارت کشور، وزارت نفت، وزارت نیرو، نیروی انتظامی، شهرداری، صداوسیمای حکومت و.. را مکلف کرده است که هر یک به تناسب وظایف خود، اقداماتی را برای کنترل آلودگی هوا در کشور اجرایی کنند.
با وجود تقسیم کار بین دستگاهی برای اجرای قانون هوای پاک اما هرچه زمان گذشت، بیشتر مشخص شد که دستگاه‌ها اعتنایی به اجرای آن نداشته‌اند. البته به گفته یوسف رشیدی کارشناس آلودگی هوا وزارتخانه‌های مختلف از عمد ترک فعل نکرده‌اند.
یوسف رشیدی گفته که «ما در نوشتن قوانین توجه خاصی به نحوه اجرایی کردن آن نمی‌کنیم و از پایه قانون را درست ننوشته‌ایم. بدین جهت با گذر زمان گرفتاری‌های بعدی به وجود می‌آید. وقتی زیرساخت و امکانات نداریم، هر کسی جایگزین مسئول وزارتخانه‌های فعلی باشد، باز هم نمی‌تواند کاری انجام دهد و ترک فعل رخ خواهد داد.»
به گفته رشیدی «ما فکر می‌کنیم با نوشتن قانون مشکل آلودگی هوا حل می‌شود اما مشکل آلودگی هوا با اقدام جدی و اجرای کارآمد صرف نظر از اینکه قانون باشد یا نباشد، حل خواهد شد.»
علیرضا عباسی نماینده کرج، فردیس و اشتهارد در مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه ۲۲۰ حکم در قانون هوای پاک آمده که باید اجرایی و عملیاتی شود، گفته که «تنها ۲۰ حکم اجرا شده و ۶۰ حکم نصفه و نیمه انجام شده و ۱۴۰ حکم اصلا اجرا نشده، با این روند چه هوای پاک و محیط سالمی را می خواهیم برای مردم فراهم کنیم؟»
روزنامه «دنیای اقتصاد» نیز امروز چهارشنبه ۲۴ آبان ۱۴۰۲ در گزارشی نوشته که تهرانی‌‌ها در طول شبانه روز، ۱۰ ساعت پرخطر را در مواجهه با آلودگی‌هوا، تحمل می‌کنند.
بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد، هوای تهران از اوایل ساعت ۸ شب تا ابتدای ۶ صبح، در وضعیت «شدت بالای آلودگی» قرار می‌گیرد. در این ۱۰ ساعت خفگی، «غلظت ریز ذرات آلاینده هوا» نزدیک به ۲ برابر سایر ساعات شبانه‌روز می‌شود.
در گزارش «دنیای اقتصاد» آمده که این ۱۰ ساعت، درست دوره‌ای از زندگی شبانه‌روزی شهروندان تهرانی است که «اتفاقا برای خرید، تفریح، تهرانگردی یا ورزش و پارک‌گردی، در فضای باز و‌سطح شهر ظاهر می‌شوند».
این گزارش افزوده که تهران امسال «بی‌دفاع‌تر» از قبل در مقابل آلودگی‌هوا ظاهر شده است: «هنوز هوا سرد نشده، آلودگی سمی هوا بر آسمان شهر مسلط شده است. سال‌های گذشته با برودت هوا و کاهش دما به نزدیک ۱۰ درجه و کمتر، شاهد «وارونگی‌هوا» و «آلودگی ناشی از آن» بودیم؛ اما امسال خیلی زودتر، این بحران شکل گرفته است. هم دولت و هم شهرداری، در این ماجرا تاثیرگذار هستند.»
در این گزارش تأکید شده که از عادی‌انگاری «خودروسواری بدون هزینه» در شهر تا کمبود ناوگان حمل و نقل عمومی و همچنین بی‌توجهی به «دورکاری» و تاثیر آن بر کاهش آلودگی‌هوا، از جمله اشتباهات و ایرادات سیاست‌گذاران این حوزه است.
