معاون وزیر آموزش و پرورش گفته در مناطق آزاد، ۱۰ هزار دانش‌آموز بازمانده از تحصیل وجود دارد. بیشترین آمار بازماندگان از تحصیل نیز مربوط به چابهار و منطقه آزاد اروند است. آمار کودکان بازمانده از تحصیل طی سال‌های گذشته با سرعت در حال افزایش است.
احمد محمودزاده معاون وزیر آموزش و پرورش گفته «۶۰ درصد بازماندگان از تحصیل در مناطق آزاد و تجاری به مدارس بازگشته‌اند. در هنگام تحویل دولت، ۲۳۰ هزار دانش‌آموز در مناطق آزاد تجاری داشتیم که ۳۲ هزار بازمانده از تحصیل داشتند و اکنون تعداد آنها به ۱۰ هزار نفر رسیده است.»
جمهوری اسلامی در حالی با شعارهایی چون عدالت و برابری بر سر کار آمد و تحصیل رایگان از جمله شعارهای محوری و اصول تدوین شده در قانون اساسی است که همچنان تحصیل دانش‌آموزان در ایران فشار مالی سنگینی برای خانواده به همراه دارد و در سال گذشته صدها هزار دانش‌آموز به دلیل مشکلات اقتصادی ناچار به خداحافظی با مدرسه و کلاس درس شدند.
آخرین آمارهای ارائه شده درباره دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل نشان می‌دهد آمار بازماندگان از تحصیل در سال آموزشی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ نسبت به سال تحصیلی ۱۳۹۵-۱۳۹۴ به میزان ۱۷/۱۵ درصد افزایش یافته است. فقر و مشکلات اقتصادی خانوارها مهمترین و اصلی‌ترین علت ترک تحصیل دانش‌آموزان در ایران است.
آمارهای تفکیکی کودکان بازمانده از تحصیل نشان می‌دهد غالب آنها از دهک‌های کم‌درآمد آمده و بیشترین کودکان بازمانده از تحصیل در محروم‌ترین استان ایران یعنی سیستان و بلوچستان ساکن بوده‌اند.
برای نمونه در سال ۱۳۹۹، حدود ۷۰ درصد از کودکان بازمانده از تحصیل در دهک یک تا پنج قرار داشتند. دهک دوم با ۲۲ درصد بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است. ضمن آنکه استان سیستان و بلوچستان با ۱۶/۷۳ درصد دارای بیشترین نرخ فقر کودکان بازمانده از تحصیل در بین خانوارهای دارای کودک بازمانده از تحصیل را داشت.
فاروق اعظمی نماینده سیستان و بلوچستان در شورای عالی استان‌ها به خبرگزاری «ایلنا» گفته که سالانه ۳۰ درصد از دانش‌آموزان این استان به دلیل مشکلاتی مانند کمبود و هزینه میلیونی سرویس مدارس مجبور به ترک تحصیل هستند.
فاروق اعظمی افزوده بود که «در منطقه‌ای از سیستان و بلوچستان بررسی کردیم که از ۴۵۰۰ دانش‌آموزی که ۱۲ سال پیش شروع به تحصیل کردند اکنون فقط ۵۰۰ نفر از آنها توانسته‌اند دیپلم بگیرند یا وارد دانشگاه شوند.»
ترک تحصیل دانش‌آموزان به دلیل فقر و نبود امکانات؛ آموزش و پرورش به دنبال «ادبستان» با نیروهای ارزشی!
بر اساس گزارش آماری منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران ۵۵۶ هزار دانش‌آموز قبل از ورود به مقطع دبیرستان، به دلایلی که اصلی‌ترین آن فقر و محرومیت عنوان شده ناچار به «ترک تحصیل» شده‌اند.
این آمار نشان می‌دهد در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ بیش از ۵۵۶ هزار کودک در سن ۱۵ تا ۱۷ سال از تحصیل بازماندند که ۲۹۵ هزار تن، پسر و ۲۶۱ هزار تن، دختر هستند.
گزارش مرکز آمار ایران همچنین نشان می‌دهد «نرخ ترک تحصیل» دوره ابتدایی در سال تحصیلی ۹۵ – ۹۶، ۰/۹۹ درصد بوده اما پس از پنج سال، در سال تحصیلی ۱۴۰۱ –۱۴۰۲ به ۱/۲ درصد رسیده و در دوره متوسطه اول نیز ۴/۱۱ درصد بوده که به مرور به ۵/۴۷ درصد رسیده که سیری صعودی را ثبت نشان می‌دهد.
آمار ترک تحصیل دانش‌آموزان در حالی منتشر می‌شود که کارشناسان معتقدند شمار زیادی از دانش‌آموزان نیز در آستانه‌ی ترک تحصیل قرار دارند.
در همین رابطه هادی موسوی‌نیک کارشناس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی پاییز امسال با ارائه آماری اعلام کرد که «حدود یک و نیم میلیون کودک در معرض بازماندگی از تحصیل داریم. کسانی که از نظر مشخصات اقتصادی و اجتماعی آنها بیشترین شباهت با کودکان بازمانده از تحصیل را دارند. از نظر آموزشی و تبعیض آموزشی نیز سال گذشته، ۱۲ درصد قبولی‌های رتبه زیر ۳۰۰۰ کنکور فقط از مدارس دولتی بودند. ۸۴ درصد قبولی‌های رتبه زیر ۳۰۰۰ هم فقط از سه دهک بالای درآمدی بودند.»
او همچنین با اشاره به فقر گسترده در میان کودکان ایران گفته بود «۱۴ میلیون کودک در خانوارهایی زندگی می‌کنند که حداقل سبد غذایی (۲۱۰۰ کیلو کالری مورد تائید بانک جهانی) را نمی‌توانند تامین کنند.»
علی‌اصغر سعیدی جامعه‌شناس درباره عوامل بازماندگی از تحصیل به «تجارت‌نیوز» گفته که «مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی از عوامل بیرونی بازماندگی از تحصیل است. دلیل دیگر آن ریشه در نظام آموزشی دارد.»
علی‌اصغر سعیدی افزوده که «برخی بر این باورند که فرزندان، نیروی کار خانواده هستند و فرستادن آنها به مدرسه به افزایش هزینه‌های خانواده و حتی کاهش درآمد آنها منجر می‌شود؛ به‌ویژه در مقطع پایین تحصیلی. چون بازده سرمایه‌گذاری پایین است. یعنی اگر فردی ۶ سال زمان بگذارد و مدرک ابتدایی بگیرد، انتظار درآمدی زیادی ندارد.»
به اعتقاد این جامعه‌شناس «در حال حاضر افرادی که دیپلم گرفته‌اند هم انتظار درآمدی زیادی ندارند؛ حتی فارغ‌التحصیلان مقطع لیسانس هم. به تعبیر اقتصادی هزینه فرصت یا آموزشی بالاست. یعنی تعداد سال‌های آموزشی نه‌تنها درآمدی ایجاد نمی‌کند، بلکه هزینه‌ها را هم افزایش می‌دهد. بنابراین زمانی‌که هزینه فرصت بالا می‌رود، خانواده‌ها تصمیم می‌گیرند که فرزند خود را به مدرسه نفرستند.»
بورسیه دختران دانشجو از غزه توسط جمهوری اسلامی؛ بازماندن از تحصیل به دلیل فقر برای دختران ایران
وزارت آموزش و پرورش به جای ایجاد سازوکاری حمایتی از دانش‌آموزانی که به دلیل فقر و نبود امکانات در معرض ترک تحصیل هستند، با تمام توان به پیشبرد اهداف و برنامه‌های ایدئولوژیک در مدارس مشغول است.
تابستان امسال نیز معصومه نجفی پازوکی معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش از بازماندن ۱۶۰ هزار دانش‌آموز دبستانی از تحصیل خبر داده و گفته که «در حوزه ابتدایی ۱۶۰ هزار دانش‌آموز به عنوان بازمانده از تحصیل معرفی شدند؛ پس لازم است که برای سایر دانش‌آموزان نیز نسبت به کیفیت آموزشی، دقت ویژه شود.»
معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش همچنین از تفاوت کیفیت آموزشی در مناطق شهری و روستایی خبر داده و گفته بود که «نرخ تکرار پایه در حوزه معاونت آموزش ابتدایی را پایه اول تمام مدارس به خصوص مدارس روستایی است. مدارس روستایی، ۷۱ درصد از افرادی که شامل تکرار پایه شدند را تشکیل می‌دهند، پس اگر بخواهیم فرصت یادگیری عادلانه ایجاد کنیم، لازم است تا توجه ویژه به روستاها داشته باشیم.
منظور از «تکرار پایه» همان مردودی یا رفوزگی است که به گفته این مقام وزارت آموزش و پرورش، بیشترین رفوزگی را دانش‌آموزان روستایی و به ویژه کلاس اولی‌ها تشکیل می‌دهند!
روزنامه «خراسان» روز شنبه ۲۸ امرداد ۱۴۰۲، در گزارشی با عنوان «هولناک مثل آمار ترک تحصیل» با اشاره به آمار اعلام شده از سوی معاون آموزش و پرورش نوشته که «روی دیگر آمار جاماندگان از تحصیل در مقطع ابتدایی، آمارهای دیگری است که در این زمینه وجود دارد؛ آمارهایی با اعداد و ارقامی هولناک که به معنای واقعی کلمه، لرزه به اندام هر ایرانی دلسوز می‌اندازد.»
