مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران- نوشهر با تأکید بر تداوم روند پسروی آب دریای مازندران از خشک شدن حدود ۱/۵ میلیون مترمربع محدوده شهرستان‌های ساحلی غرب استان مازندران خبر داده است.
پسروی آب دریای مازندران از بحران‌های محیط‌زیستی در ایران است که سبب خشک شدن سواحل و ایجاد فرونشست در دو استان پرآب شمالی کشور، گیلان و مازندران، شده است.
مهرداد خزایی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران- نوشهر با ارائه آمار تکاندهنده‌ای از وضعیت پسروی آب دریای مازندران گفته حدود ۱/۵ میلیون مترمربع محدوده شهرستان‌های ساحلی غرب مازندران خشک شده است.
بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی مهرداد خزایی، تا کنون در مجموع ۵۵ هکتار از محدوده ساحلی در نوشهر خشک شده است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران- نوشهر توضیح داده محدوده حریم ساحلی غرب مازندران حدود هشت هزار و ۵۲۰ هکتار است. نور، نوشهر، تنکابن، عباس آباد، چالوس و رامسر جزو شهرستان‌های ساحلی خطه غربی مازندران محسوب می‌شوند.
پیش از این نیز گزارش‌هایی درباره خشک شدن دریاچه مازندران منتشر شده بود و اوایل بهمن‌ماه جاری هم رئیس موسسه تحقیقات آب گفته بود ۱۹۰ میلیارد مترمکعب آب دریای خزر در اثر کاهش سطح تراز از بین رفته است.
محمدرضا کاویان‌پور رئیس موسسه تحقیقات آب هفته نخست بهمن‌ماه امسال در نشست خبری نوزدهمین نمایشگاه بین المللی آب و فاضلاب گفت: «از ابتدای امسال تا کنون سطح تراز آب دریای خزر ۲۵ سانتی‌متر کاهش یافته که این میزان کاهش بیشتر ناشی از روند گرمایش زمین است که کشورمان را هم درگیر کرده است.»
وی با بیان اینکه سطح تراز آب دریای مازندران در چند سال اخیر در مجموع حدود نیم متر کاهش داشته است، افزود: «۱۹۰ میلیارد مترمکعب آب دریای خزر در اثر کاهش سطح تراز از بین رفته است.»
رئیس موسسه تحقیقات آب با بیان اینکه با توجه به روند افزایش دما کاهش سطح تراز آب دریای خزر تداوم خواهد داشت، اضافه کرد: «سال‌های آینده مشکلات این کاهش سطح تراز بیشتر نمایان می‌شود و کاهش بر روی فعالیت‌های دریایی، آبزیان دریای خزر و زندگی مردم اثرگذار است.»
وی با بیان اینکه تغییر اقلیم از سال ۱۸۵۰ میلادی آغاز و از سال ۱۹۰۰ روند رشد آن بیشتر شده است، گفت: «تغییر اقلیم در ایران از سال ۱۳۸۰ بطور جدی آغاز شده است.»
کاویان‌پور با اشاره به اینکه «سال گذشته ۱/۳ درجه افزایش دما داشتیم و امسال نیز در نقاط مختلف بین یک تا ۴ درجه افزایش دما داریم» تاکید کرد: «این افزایش دما اثر مستقیم روی منابع آبی دارد و سبب کاهش این منابع می‌شود.»
علی سلاجقه رئیس سازمان محیط زیست جمهوری اسلامی هم امرداد امسال اعلام کرده بود که «تراز آب دریای خزر در حال پایین رفتن است چرا که کشورهای همسایه ورودی رودهای خود به دریا را بسته‌اند.»
او پیشتر نیز تأکید کرده بود که «بر اساس برخی آمار و اطلاعات، دریای مازندران در ۵ سال گذشته، حدود یک متر عقب‌نشینی داشته و در صورت تداوم این شرایط، دریای شمالی ایران، بطور میانگین سالانه ۲۰ سانتی‌متر عقب‌نشینی خواهد کرد.»
بنابر گزارش‌ها اصلی‌ترین منبع تغذیه دریای خزر، «رودخانه ولگا» است و روسیه برای توسعه محصولات کشاورزی از این منابع آبی این رودخانه استفاده می‌کند.
خبرگزاری تسنیم نیز ۲۰ امرداد امسال از رسیدن تراز آب این دریا به پایین‌ترین میزان در ۳۰ سال اخیر خبر داده و نوشته بود: «تراز اکولوژیک دریای خزر در طول عمر این دریا بطور طبیعی نوسانات سینوسی داشته و همواره طی چندین سال تراز آب خزر افزایش و در ادامه طی چندین سال روند کاهشی را طی کرده است اما طی دو دهه اخیر روند کاهش تراز آب خزر طولانی‌تر شده و شدت کاهش تراز آب به ویژه در سال‌های اخیر شدت یافته بطوری که تنها در سال ۱۴۰۱، تراز آب ۲۶ سانتی‌متر کاهش یافت! در مجموع از سال ۱۳۷۵ تا ۱۴۰۱ که روند کاهش تراز آب شروع شده، حدود ۲ متر از سطح آب کاهش یافته و به کمترین میزان در ۳۰ سال اخیر رسیده است.»
در این گزارش همچنین آمده بود: «سطح دریای خزر به صورت فزاینده‌ای پایین‌تر می‌آید و شتاب کاهش آب در حال افزایش است، با توجه به اینکه آب‌های بخش روسیه و ترکمنستان خزر، کم‌عمق است، با افت ۹ متری آب حدود ۲۴ درصد از مساحت سطح خزر کوچک خواهد شد و اگر ۱۸ متر آب افت کند، ۳۴ درصد از سطح این دریاچه خشک خواهد شد. ورودی‌های دریای خزر از سوی کشورهای همسایه بسته شده است مخصوصا ورودی رود ولگا. از طرفی میزان بارش در کل حوضه آبریز دریای خزر کاهش یافته است. در برخی آمار و اطلاعات اعلام شده که قریب به یک متر در ۴-۵ سال اخیر دریا عقب‌نشینی داشته است.»
همچنین مطالعات نشان می‌دهد که از سال ۲۰۱۷ بحث پسروی آب دریای خزر آغاز شده و این رویداد تا سال ۲۰۵۰ نیز ادامه پیدا می‌کند. اسماعیلی، عضو هیأت علمی منابع آب دانشگاه گیلان، در این زمینه به شهروند گفته است که «این پسروی تنها در محدوده مرزهای آبی ایران نیست و این اتفاق در روسیه نیز در حال رخ دادن است زیرا سرعت تبخیر به دلیل گرم شدن زیاد افزایش داشته و در صورت ادامه پیدا کردن این روند ٢٠ تا ٢۵ درصد مساحت خزر در بخش شمالی که سواحل روسیه را شامل می‌شود، کاهش پیدا خواهد کرد.»
وضعیت بحرانی دریای مازندران در حالیست که دیگر کشورهای دارای مرز ساحلی با این دریا به دنبال راهکارهایی برای مبارزه با این شرایط هستند. برای نمونه چندی پیش شهردار شهر بندری آکتائو در کشور قرقیزستان به دلیل پایین رفتن سطح آب دریای مازندران و خطرات جدی آن برای صنعت دریایی، در این استان وضعیت فوق العاده اعلام کرد. در ایران اما این بحران زیست‌محیطی مانند بسیاری دیگر از بحران‌ها تنها با اظهارات محدود مقامات و مصوباتی روی کاغذ روبرو شده و اقدامات جدی در اینباره صورت نگرفته است.
بی‌تفاوتی مسئولان جمهوری اسلامی به محیط زیست ایران به ویژه مدیریت آب سبب بروز مشکلاتی متعدد در کشور شده و هشدارهایی درباره خطر جدی خشکسالی و کم‌آبی در تابستان را نیز به همراه داشته است.
در همین رابطه محمدرضا کاویان‌پور رئیس موسسه تحقیقات آب کشور امروز چهارشنبه ۲۵ بهمن ۱۴۰۲ با بیان اینکه طی ارزیابی‌های اخیر سطح پوشش برفی در کشور روند منفی و نزولی دارد، گفته که «برف منبع تامین آب کشور در تابستان است و مساله خشکسالی برفی موضوع بسیار جدی است که با آن روبرو هستیم.»
او با اشاره به اینکه «رژیم بارشی کشور دچار نوسان شده» گفته که «در فصول پاییز و بهار هر کدام ۲۵ درصد آب مورد نیاز کل سال کشور باید تأمین شود اما در دو سال اخیر این فرمول تغییر کرده است؛ در شرایطی که در فصل تابستان ۵ درصد منابع آبی کشور تامین می‌شود، تابستان۱۴۰۰ پربارش‌ترین فصل سال بود. در این شرایط تصمیم‌گیری بسیار دشوارتر و متناسب با این امر فعالیت در بخش‌های مختلف از جمله کشاورزی پیچیده‌تر شده است.»
محمدرضا کاویان‌پور افزوده که «در کنار تغییر رژیم بارشی کشور، میزان بارندگی‌ها کاهش یافته است. این در حالی است که امروز با کاهش ۴۳ درصدی بارندگی‌ها نسبت به شرایط نرمال روبرو هستیم و در این شرایط لازم است نسبت به ذخیره‌سازی و حفظ منابع آبی برای سال آبی پیش‌رو، توجه بیشتری صورت گیرد.»
