احسان تاری نیا – بیایید این موضوع را اینگونه شروع کنیم که برای ساختن دنیایی بهتر یا به زبان ساده تر ایرانی بهتر و آزاد هر یک از ما وظیفه ای داریم.
در جهان امروز، موضوعاتی چون ارزش‌های دموکراتیک، اخلاقیات، مبارزه با دیکتاتوری و نژادپرستی بطور مداوم بحث‌برانگیز هستند. در این موقعیت، ایجاد یک بستر برای آموزش و ترویج این ارزش‌های انسانی، امری ضروری و اساسی به نظر می‌رسد. با اتکا به این موضوع، هر شخصی وظیفه دارد در جامعه کوچکتر خود یعنی خانواده یک بستر آموزشی و فرهنگی راه‌اندازی کند که به جامعه بزرگتر کمک کند تا دنیایی بهتر و عادلانه‌تر خلق کند.
در جهانی که با چالش‌ها و مسائل متعددی روبروست، وظیفه و مسئولیت جامعه و تک تک افراد در آن بسیار حیاتی است. ارزش‌های دموکراتیک، اخلاقیات و حقوق انسانی، از جمله اصول اساسی هستند که برای ساختن دنیایی بهتر و پیشرفته‌تر ضروری‌اند. در اینجا، بررسی می‌کنیم که وظایف و مسئولیت جامعه و شخص چگونه می‌توانند به ایجاد این دنیای بهتر کمک کنند.
آموزش: ارائه منابع و مطالب آموزشی درباره‌ی ارزش‌های دموکراتیک، اخلاقیات، و مفاهیم مرتبط با حقوق انسانی و آزادی.
ترویج: ترویج ارزش‌های دموکراتیک و اخلاقیات در جامعه و تشویق به رفتارهای مدنی و مسئولانه.
تحول اجتماعی: ایجاد تغییر و تحول در نگرش‌ها و رفتارهای اجتماعی به سمت ارزش‌های دموکراتیک و مدنی.
ایجاد شبکه: فراهم آوردن فضایی برای تبادل ایده‌ها، تجارب، و همکاری بین افراد و گروه‌های فعال در این حوزه.
حمایت از مبارزه: حمایت از فعالان و سازمان‌های مبارزه با دیکتاتوری و نژادپرستی و ارتقای آگاهی در این زمینه.
بطور کلی، ایجاد دنیایی بهتر و پیشرفته‌تر نیازمند تلاش و همکاری همه اعضای جامعه است. همکاری میان جامعه و شخص به عنوان ستون‌های اصلی این پیشرفت می‌تواند یک زمینه مثبت و سازنده برای آینده‌ی بهتر را فراهم کند.
هر یک از ما وظیفه دارد تا با هم به ساختن یک دنیای بهتر بپردازیم. ما می‌توانیم این قوانین و وظایف را در مقیاس بسیار کوچک یعنی خانواده شروع کنیم و در مقیاس بزرگتر در تغییر وضعیت کنونی کشور خود به کار بریم و در نهایت برای ساختن دنیایی بهتر نقش و مسئولیت خود را ایفا کنیم. به شخصه بر این باورم برای رسیدن به این اهداف باید بر موضوع ارتقای ارزش‌های دموکراتیک سرمایه‌گذاری کنیم. با این سرمایه‌گذاری و آموزش در کوچکترین لایه‌های جامعه یعنی خانواده خواهیم توانست به دنیایی عادلانه‌تر و پیشرفته‌تر دست یابیم. اما بیایید به اختصار مفهوم و درکی کوتاه از عبارت «ارزش‌های دموکراتیک» را با هم به اشتراک بگذاریم.
ارزش‌های دموکراتیک
مردم‌سالاری یا دِموکراسی حکومتی است که در آن مردم، از حق انتخاب قانون و قانونگذار برخوردارند. موضوعات اصلی دموکراسی عبارتند از: آزادی اجتماع، آزادی بیان، شهروندی، رضایت حکومت‌شوندگان، حق زندگی و حقوق اقلیت‌ها. انواع مختلفی از دموکراسی وجود دارند. میان انواع گوناگون دموکراسی موجود، تفاوت‌هایی نیز وجود دارد و بعضی از آنها نمایندگی و قدرت بیشتری در اختیار شهروندان می‌گذارند. در هر صورت اگر در یک دموکراسی، قانونگذاری دقیق برای جلوگیری از تقسیم نامتعادل قدرت جامعه سیاسی (برای مثال تفکیک قوا) صورت نگیرد، یک شاخه نظام حاکم ممکن است بتواند قدرت و امکانات زیادی را در اختیار گرفته و به آن نظام دموکراتیک لطمه وارد کند.
دموکراسی به عنوان یکی از اصول بنیادین جامعه‌های مدرن، نقش بسیار مهمی در ساختن دنیایی بهتر و پیشرفت اجتماعی و اقتصادی دارد. ارزش‌های دموکراتیک، نه تنها به ارتقای حقوق انسانی و آزادی‌های فردی کمک می‌کنند، بلکه در ایجاد یک جامعه عادلانه، متعادل و پویا نیز نقش بسزایی دارد.
ارزش‌های دموکراتیک از آزادی و مساوات تا حکومت قانون و مشارکت مردمی، ارزش‌هایی اساسی برای ساختن دنیایی بهتر، عادلانه و پیشرفته هستند که به توسعه و پیشرفت مستمر جامعه کمک می‌کنند. بنابراین برای دستیابی به دنیایی بهتر و پیشرفته‌تر ترویج این ارزش‌ها و ایجاد فرهنگ دموکراتیک در جوامع در حال پیشرفت، بسیار حیاتی و ضروری است.
اصول ارزش‌های دموکراتیک
آزادی
آزادی به عنوان یکی از اصول اساسی دموکراسی، اهمیت بالایی در یک جامعه عادلانه دارد. این اصل اساسی به هر فرد حق می‌دهد که بدون هرگونه محدودیتی نظرات، اعتقادات، و ایده‌های خود را ابراز کند. آزادی بیان، آزادی مذهبی، و آزادی از سانسور و تعقیب و گریز از اصولی است که در دموکراسی‌ها حفاظت می‌شوند.
در جوامع دموکراتیک، بطور عادی افراد از حق آزادی بیان خود به عنوان یکی از حقوق بنیادین در یک حکومت برخوردارند. به این معنی که هر کس می‌تواند نظرات و دیدگاه‌های خود را آزادانه و بدون ترس از تعقیب ابراز کند. این اصل اساسی بسیار مهم است زیرا این امکان را برای شهروندان فراهم می‌کند تا بطور فعال در فرآیندهای تصمیم‌گیری شرکت کنند و از حقوق مدنی و شهروندی خود در جامعه بهره‌مند شوند.
اما در کشورهایی که تحت حکومت‌های دیکتاتوری هستند، آزادی بیان و دیگر حقوق مدنی معمولاً محدود شده و نادیده گرفته می‌شوند. این حکومت‌ها اغلب با استفاده از سانسور رسانه‌ها، محدودیت آزادی بیان، و اقدامات سرکوبگرانه، تلاش می‌کنند تا هرگونه انتقاد از نظام و رژیم را خاموش کنند. در این شرایط، افراد معمولاً از حق آزادی بیان خود محروم می‌شوند و برای ابراز نظر در شرایط خطرناک تحت فشار و پیگرد قرار می‌گیرند.
مساوات
یکی دیگر از اصول مهم و بنیادین در دموکراسی، مساوات است. این اصل بر این باور است که همه افراد باید در مقابل قانون برابر باشند و هیچ فردی به دلیل ویژگی‌های شخصی مانند جنسیت، نژاد، دین، یا طبقه اجتماعی مورد تبعیض قرار نمی‌گیرد.
در کشورهای دموکراتیک، قوانین عمومی برای همه افراد یکسان اعمال می‌شوند و هیچکس از دسترسی به حقوق و مزایای اساسی محروم نمی‌شود. این امر باعث می‌شود تا جامعه در شرایط عادلانه‌تر و برابرتری شکل گیرد و از بی‌عدالتی و ستم اجتماعی جلوگیری شود.
اما در بسیاری از کشورهای دیکتاتوری، اصل مساوات زیر سؤال می‌رود. در این جوامع، افراد معمولاً به دلیل ویژگی‌های شخصی مانند نژاد، جنسیت، و طبقه اجتماعی خود مورد تبعیض قرار می‌گیرند و از حقوق مساوی برخوردار نمی‌شوند. به عنوان مثال، در کشورهای دیکتاتوری مانند ایران و افغانستان، زنان و اقلیت‌های مذهبی، جنسی و قومی مورد تبعیض قرار می‌گیرند و حقوق و آزادی‌های کمتری نسبت به افراد دیگری دارند که حقوق انسانی آنها نیز زیر پا گذاشته می‌شود.
حکومت قانون
در دموکراسی، اصل حکومت قانون بر فرد و جامعه غالب است. به این معنی که همه باید به قوانین عمومی پایبند باشند و هیچ فرد یا گروهی فراتر از قانون نباشد. قانونی که متضمن حقوق همه شهروندان است.
اما در کشورهایی که تحت حکومت‌های دیکتاتوری یا در وضعیت عقب‌مانده قرار دارند، این اصل غالباً نادیده گرفته می‌شود. در این جوامع، خود قوانین به نفع گروه‌هایی که حکومت را در دست دارند تنظیم می‌شود و حاکمان از این قوانین برای حفظ قدرت و تضمین حکومت خود استفاده می‌کنند.
مشارکت و شفافیت
در دموکراسی، مشارکت و شفافیت در فعالیت‌های دولتی و اجتماعی بسیار ارزشمند است. این امر از طریق ایجاد اعتماد عمومی و تضمین حسابرسی عمومی در مورد اقدامات دولتی، به بهبود فرآیندهای تصمیم‌گیری و مدیریت منابع عمومی کمک می‌کند.
اما در کشورهایی که تحت حکومت‌های دیکتاتوری هستند، مشارکت و شفافیت معمولاً محدود است. دولت‌ها اغلب از سانسور و تحریف اطلاعات استفاده می‌کنند تا از انتقادات و اعتراضات شهروندان خود جلوگیری کنند و هرگونه شفافیت در فعالیت‌هایشان را محدود کنند.
در نگاهی کوتاه، ارزش‌های دموکراتیک شامل اصولی مانند احترام به حقوق بشر، توجه به حریم خصوصی، حمایت از آزادی‌های شهروندی، ارزش قانون و عدالت، اعتماد به نظام قانونی، مشارکت مردم در تصمیم‌گیری‌های سیاسی، تقویت موسسات مدنی، توسعه فرهنگ مدارا و مراوده و تفاهم و مذاکره، و حفظ حقوق اقلیت‌ها و حقوق زنان می‌شود.
با توجه به این اصول، ایجاد بستری برای آموزش و ترویج فرهنگ سیاسی و اخلاقی از اهمیت بسیار برخوردار است. این بستر باید به مردم امکان بدهد تا با ارزش‌های دموکراتیک آشنا شوند، اهمیت مشارکت در فرآیندهای سیاسی را درک کنند، و برای حمایت از حقوق و آزادی‌های خود و همدیگر اقدام کنند. آموزش اخلاقی نیز به افراد کمک می‌کند تا با احترام به حقوق دیگران، ارتباط موثر با دیگران، و با اخلاقیات در تصمیم‌گیری‌های خود آشنا شوند.
همچنین ترویج ارزش‌های دموکراتیک و مبارزه با دیکتاتوری و نژادپرستی نیازمند اقدامات فعالانه از سوی همه افراد و نهادهاست. این شامل رهبری‌های مدنی، رسانه‌ها، سازمان‌های مدنی، و دولت می‌شود. این اقدامات می‌تواند شامل آگاه‌سازی، اعتراضات مسالمت‌آمیز، حمایت از قوانین حقوق بشر، و ترویج دیالوگ بین فرهنگ‌ها و اقلیت‌ها باشد.
بنابراین با توجه به اهمیت ارزش‌های دموکراتیک در ساختن دنیایی بهتر، همه ما می‌بایست به ایجاد بستری برای آموزش و ترویج این ارزش‌ها، و همچنین مبارزه با دیکتاتوری و نژادپرستی متعهد شویم.
نتیجه‌گیری
در مرحله اول، وظیفه هر شخص برای ساختن دنیایی بهتر از خود در خانواده شروع می‌شود. خانواده به عنوان اولین محیط اجتماعی هر فرد، مکانی است که ارزش‌ها، اخلاقیات، و الگوهای رفتاری اولیه آموزش داده می‌شود. در این محیط، والدین و سایر اعضای خانواده مسئولیت دارند که ارزش‌های مهم اجتماعی مانند احترام، عدالت، همدلی، و تفاهم را به فرزندان خود آموزش دهند. علاوه بر این، ایجاد فضای پذیرا و پشتیبان در خانواده می‌تواند به افزایش روحیه و اعتماد به نفس افراد کمک کند و به ایجاد ارتباطات سالم و پایدار درون خانواده منجر شود.
در مرحله بعد، وظیفه هر شخص برای ساختن دنیایی بهتر در جامعه شروع می‌شود. در اینجا، هر فرد مسئولیت دارد که به عنوان یک عضو فعال و مسئول در جامعه عمل کند و به تقویت ارتباطات انسانی، ترویج فرهنگ صلح و مساوات، و مبارزه با ناعدالتی و تبعیض بپردازد. این می‌تواند شامل شرکت در فعالیت‌های مدنی و اجتماعی، مشارکت در تصمیم‌گیری‌های مربوط به جامعه، حمایت از حقوق انسانی و حقوق زنان و کودکان، و ترویج مفاهیمی مانند احترام به تنوع فرهنگی و اجتماعی باشد. همچنین افراد می‌توانند با ایجاد ارتباطات مثبت و ارتقای فرهنگ سازمانی در محل کار و دیگر ارتباطات اجتماعی، به ایجاد فضایی پویا و سازنده در جامعه کمک کنند.
در نهایت، وظیفه هر فرد برای ساختن دنیایی بهتر در خانواده و جامعه به ترویج ارزش‌های دموکراتیک، ارزش‌های انسانی، حمایت از حقوق انسانی، مبارزه با ناعدالتی و تبعیض، و ایجاد ارتباطات سالم و پایدار بستگی دارد. تلاش مشترک هر فرد می‌تواند بهبود و پیشرفت جوامع را فراهم کرده و در نهایت به ساختن دنیایی بهتر و پویا کمک کند.
بله، تحقق دنیای بهتر و ایجاد یک جامعه پویا، عادلانه و دموکراتیک به میزان بسیار زیادی به تلاش و مشارکت هر فرد در این زمینه وابسته است. ارزش‌هایی مانند احترام به حقوق انسانی، ترویج عدالت، مبارزه با تبعیض و ناعدالتی، و ارتقاء ارتباطات سالم و پایدار، همگی مواردی هستند که از سوی هر فرد باید ترویج شوند.
در خانواده، آموزش ارزش‌های دموکراتیک و انسانی، احترام به حقوق همسایگان و ارتباطات سالم بین اعضا، می‌تواند اساسی برای تربیت نسل‌های آینده و شکل‌دهی به جوامع سالم و پویا باشد.
در جامعه، مشارکت در فعالیت‌های مدنی، اعتراض به بی‌عدالتی و تبعیض، حمایت از حقوق انسانی و ترویج ارزش‌های دموکراتیک، نقش بسیار مهمی در تحول و پیشرفت جامعه دارد. همچنین، ایجاد ارتباطات سالم و پایدار با دیگران، بهبود فرهنگ مذاکره و مراوده و مدارا در جامعه را تسهیل می‌کند.
از این رو، تلاش هر فرد در ترویج ارزش‌های دموکراتیک، انسانی، و حقوق انسانی، و همچنین مبارزه با ناعدالتی و تبعیض، به تدریج به تغییر و بهبود جامعه کمک می‌کند و در مسیر ساختن یک جامعه آزاد، ایرانی جدید بعد از دیکتاتوری مذهبی آخوند ها و پویا کمک می‌کند.
تصور «ایرانی جدید» پس از دوران دیکتاتوری مذهبی آخوند‌ها حتی در کلام و نوشتار خوشایند است، بیایید این مقاله را با تصوری از ایران جدید به پایان برسانیم. پس از دوران دیکتاتوری مذهبی آخوندی در ایران و با در نظر گرفتن درک مردم ایران از ارزش‌های دموکراتیک، می‌توان تغییرات و تحولات مهمی را پیش‌بینی کرد:
افزایش مشارکت سیاسی: با حذف محدودیت‌ها و موانعی که در دوران دیکتاتوری وجود داشت، انتظار می‌رود که مردم بیشتر در فرآیندهای سیاسی مشارکت کنند. این شامل شرکت در انتخابات، اعتراضات مسالمت‌آمیز، و فعالیت‌های مدنی متنوع می‌شود.
تقویت حقوق و آزادی‌های مدنی: با تأکید بر ارزش‌های دموکراتیک، حقوق و آزادی‌های شهروندی، از جمله حق بیان، حق مذهبی، حق به دست آوردن اطلاعات، و حق تشکیل اجتماعات مورد حمایت قرار خواهند گرفت.
توسعه فرهنگ سیاسی: با افزایش دسترسی به اطلاعات و آموزش‌های سیاسی، انتظار می‌رود که فرهنگ سیاسی جامعه توسعه یابد. این شامل آگاهی بیشتر از حقوق و تعهدات شهروندی، ارزش مشارکت مردم در تصمیم‌گیری‌های عمومی، و توانایی تجزیه و تحلیل مسائل سیاسی می‌شود.
تقویت نهادهای مدنی: نهادهای مدنی و فعالان مدنی از جمله رسانه‌ها، سازمان‌های مدنی، و گروه‌های فعال در حوزه‌های مختلف می‌توانند نقش بسیار مهمی در تقویت دموکراسی داشته باشند. ایجاد فضایی برای بحث و تبادل نظر آزاد، اطلاع‌رسانی مستقل، و نظارت بر عملکرد مسئولان، از مهمترین وظایف این نهادها خواهد بود.
توسعه اقتصادی و اجتماعی: با حذف موانعی که در دوران دیکتاتوری وجود داشت، امیدوارکننده است که فضایی برای رشد اقتصادی و توسعه اجتماعی بیشتر ایجاد شود. این شامل افزایش فرصت‌های شغلی، بهبود شرایط زندگی، و کاهش فقر و نابرابری‌های اجتماعی می‌شود.
همه این تحولات می‌تواند محرکی برای تشویق مردم ایران به ساختن یک جامعه دموکراتیک، عادلانه و پویا باشد. مردم ایران از ارزش‌های دموکراتیک و آزادی به عنوان اصول اساسی اجتماعی آگاه هستند و به دنبال ایجاد تغییراتی هستند که این اصول را تقویت کنند و به آنها عمل شود.
گاهی در سرزمین‌های بی‌حاصل و کویری گل‌هایی می روید که مشابه آن را در هیچ جای دنیا نمی‌توان یافت؛ بی‌تردید در سرزمین بی‌حاصل احساس هم ممکن است آگاهی‌ها و تجربه‌های باطنی ناب شکوفا شود، و می‌گردیم و آنها را پیدا می‌کنیم و درباره توانایی‌های وجودمان به باور می‌رسیم.
به این ترتیب حتی در شرایطی که به نظر می‌رسد ممکن نیست اتفاق مثبتی روی دهد، اما افراد چیزهای جدیدی را کشف می‌کنند و از توانایی‌های خود متعجب می‌شوند. این می‌تواند به آنها کمک کند که بهترین نسخه خود را کشف کرده و توسعه دهند و در زمینه‌های ناامیدی، گل‌های ناب خود را یافته و پرورش دهند.
*احسان تاری نیا روانشناس بالینی، روزنامه‌نگار، مترجم رسمی و سردبیر پایگاه خبری www.simourqnews.com در لوکزامبورگ
