در حالی که جمهوری اسلامی «زباله‌گردی» را به عنوان شغل رسمی معرفی کرده و شهرداری تهران از استخدام زبالهگردها خبر داده، رئیس انجمن مددکاری ایران می‌گوید: «باید شرمنده زنان زباله‌گردی باشیم که برای تامین معاش خود و خانواده، سر خود را در سطل زباله فرو می‌برند.»
شهرداری تهران دو هفته پیش از استخدام زبالهگردها در اجرای طرحی با عنوان «طرح جامع تنظیف شهر تهران» خبر داد. حسن موسوی چلک رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران روز دوشنبه هفتم اسفندماه در واکنش به این طرح گفته زباله‌گردی یکی از نشانه‌های مدیریت بد اقتصادی کشور است.
حسن موسوی چلک در گفتگو با وبسایت «تجارت نیوز» گفته زباله‌گردی دور از شأن مردم است «چه برسد به اینکه بخواهیم کار زباله‌گردی را شرافتمندانه کنیم!»
رئیس انجمن مددکاری ایران با اشاره به شمار زیاد زن و کودکی که برای داشتن درآمد زباله‌گردی می‌کنند گفته «اعتقادم این است که زباله‌گردی زنان در جامعه، نشانه مدیریت بد در حوزه اقتصادی کشور است. باید شرمنده این گروه از زنان باشیم که برای تامین معاش خود و خانواده مجبور می‌شوند که سر خود را در سطل زباله کنند. حداقل به عنوان یک مددکار اجتماعی می‌گویم، همه باید شرمنده این گروه از زنان باشیم.»
حسن موسوی چلک توضیح داده که «زباله‌گردی آسیب اجتماعی نیست و یکی از راه‌های کسب درآمد است. تعریفی که از آسیب اجتماعی داریم، متفاوت است. اما زباله‌گردی می‌تواند بستری باشد که افراد به ویژه کودکان در معرض اعتیاد و سوء استفاده‌های دیگر قرار گیرند.»
او تأکید کرده که «خیابان خطرات خود را دارد. کودکانی که درگیر کار مستمر در خیابان می‌شوند، تحت تأثیر فضاهایی که وجود دارد، ممکن است به سمت آسیب‌های اجتماعی هم گرایش پیدا کنند.»
این مددکار اجتماعی همچنین به آیین‌نامه اجرایی تبصره ۱ و ۲ ماده واحده قانون تصویب کنوانسیون ممنوعیت و اقدام فوری برای محو بدترین اشکال کار کودک و توصیه‌نامه مکمل آن در سال ۱۳۸۳ اشاره کرده و گفته بر اساس این قانون «کار در گنداب‌روها، جمع‌آوری، حمل و دفع زباله شهری برای کودکان زیر ۱۸ سال ممنوع است.»
او همچنین گفته این مصوبه بر اساس معاهدات بین‌المللی است. به صراحت به مقاوله‌نامه ۱۸۲ سازمان جهانی کار هم اشاره دارد. گرچه ما پیمان‌نامه جهانی حقوق کودکان را هم داریم و باید پاسخگوی چگونگی اجرای این پیمان‌نامه هم باشیم.
زباله‌گردی از سوی زن و مرد، و کودک و سالمند در سال‌های گذشته با گسترش زیادی همراه بوده است. هرچه تورم افزایش پیدا کرده، بیکاری گسترده و دستمزدها ناچیز شده، و قدرت خرید خانوار کاهش یافته، زباله‌گردی هم به همان نسبت افزایش یافته است.
وبسایت «تجارت نیوز» نوشته که «زباله‌گردی، تصویر دور و غریبی در تهران نیست. پیر، جوان و کودک در گوشه و کنار شهر مشغول می‌شوند و باری از زباله روی دوش خود می‌کشند. در شهرهای دیگر هم، کم و بیش منبع درآمد برخی از افراد زباله‌گردی است. در تهران اما تعدادشان نسبت به شهرهای دیگر بیشتر است.»
اکنون در طرحی با عنوان «طرح جامع تنظیف شهر تهران» از سوی شهرداری تهران بطور رسمی به کار گرفتن زبالهگردها از سوی پیمانکاران شهرداری مجاز و زباله‌گردی به عنوان «شغل رسمی» اعلام شده است.
بر اساس این طرح، زباله‌گردهای ایرانی یا اتباع دارای مجوز اقامت در ایران می‌توانند برای شهرداری زباله‌گردی کرده و بر مبنای طرح طبقه‌بندی مشاغل و طبق ساعات شغلی تعریف شده در قانون کار، حقوق و مزایا دریافت کنند.
به نظر می‌رسد یکی از اهداف جمهوری اسلامی در طرح‌هایی مانند استخدام زبالهگردها، افزایش آمار شاغلان و کمتر نشان دادن نرخ بیکاری باشد.
«زباله‌گردی» شغل رسمی شد؛ به کار گرفتن زبالهگردها توسط پیمانکاران شهرداری تهران
رضا محمدی مدیر عامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران روز سه‌شنبه ۲۴ بهمن ۱۴۰۲ در گفتگو با خبرگزاری «ایلنا» گفته بر اساس طرح جامع تنظیف شهر تهران، پیمانکاران شهرداری این اختیار را دارند زباله‌گردهایی را که بر اساس معیارهای قانونی کشور فعالیت می‌کنند، یعنی بالای ۱۸ سال سن دارند و افراد ایرانی یا اتباع دارای مجوز اقامت در ایران محسوب می‌شوند به کار بگیرند.
او همچنین گفته شهرداری تهران در نظر دارد همه زبالهگردها را استخدام کند: «استخدام تمام زبالهگردها در دستور کار شهرداری است و برای پیمانکار هم الزام گذاشته‌ایم که باید از نیروی انسانی ایرانی استفاده کند و براساس طرح طبقه‌بندی مشاغل، بین ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تا ۱۵ میلیون تومان حقوق به این افراد پرداخت کند.»
او با اشاره به اینکه پیمانکاران اجباری به استخدام زبالهگردها ندارند تأکید کرده که آنها این مجوز را دارند که «افرادی را که همین حالا هم به صورت غیرقانونی مشغول انجام زباله‌گردی هستند را به صورت قانونی در حوزه جمع‌آوری پسماند به‌کارگیری کنند تا افرادی که درآمدهای نامشروعی از این راه دارند، از چرخه جمع‌آوری و تفکیک پسماند پایتخت حذف شوند و تمام درآمدهای حاصل با هدف خدمت‌رسانی بهتر، به شهرداری برسد.»
شهرداری تهران در حالی اعلام کرده قصد دارد زبالهگردها را توسط پیمانکاران شهرداری استخدام کند که بخش زیادی از زباله‌گردی در ایران توسط کودکان انجام می‌شود. بخش قابل توجه دیگری هم توسط کودکان و بزرگسالان افغانستانی که به عنوان «اتباع» شناخته می‌شود و حالا شهرداری اعلام کرده فقط آنها که مجوز رسمی اقامت دارند می‌توانند در «طرح جامع تنظیف شهر تهران» استخدام شوند.
این روند به این معناست که همچنان صورت مسئله یعنی وجود مافیای ناکاربلد اما قدرتمند زباله در ایران پابرجاست و حتی اگر پیمانکاران شهرداری بخشی از زبالهگردها را استخدام کنند، باز هم این مافیا توان بکارگیری بخش دیگری از متقاضیان کار ایرانی و اتباع خارجی را دارد.
شهرداری تهران در سال ۹۹ گزارش داده بود که تعداد افراد زباله‌گرد در کشور حدود ۱۴ هزار نفر هستند که حدود ۴۷۰۰ نفر از این افراد که غالبا کودکان هستند در شهر تهران فعال هستند. نکته قابل توجه درباره آمار شهرداری، سهم ۹۰ درصدی مهاجران غیرقانونی در میان جمعیت زباله‌گرد کشور است.
وبسایت «خبرآنلاین» مهرماه امسال در گزارشی به درآمد «زباله‌گردی» پرداخته و نوشته بود «نیروی کار لایه اول اقتصاد غیررسمی زباله‌ای، هر کیلو زباله تفکیک شده را بطور میانگین ۶۰۰۰ تومان به کارگاه‌ها می‌فروشند. سربازان پیاده‌ای که روزانه ۵۰ تا ۱۰۰ کیلو زباله تفکیکی به دست می‌آورند و بنابراین گاهی تا روزانه ۶۰۰ هزار تومان نیز درآمد دارند.»
در این گزارش تأکید شده بود که «البته سیل ورود مهاجران غیرقانونی فرصتی بزرگ برای فعالان غیررسمی اقتصاد زباله‌ای فراهم آورده تا به نیروی کار ارزان‌تر و بیشتر دسترسی داشته باشند. به اینصورت که محله‌های بیشتری تحت پوشش قرار می‌گیرند یا با سازماندهی مهاجران، به شهرهای حومه‌ای اطراف تهران فرستاده می‌شوند که سکونتگاه بسیاری از افرادی شده که این روزها به دلیل گرانی مسکن به این شهرها مهاجرت کرده‌اند.»
