معاون صنایع و انرژی ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت کشور از حذف سهمیه بنزین دولتی و افزایش قیمت آن به ۳ هزار تومان در آینده نزدیک و بر اساس سیاست‌گذاری دولت خبر داد.
روزنامه «هم‌میهن» در گزارشی با عنوان «سناریوهای بنزینی ۱۴۰۳» نوشته «پس از قطع کارت سوخت خودروهای فاقد بیمه و کاهش سهمیه ۳ هزار تومانی، قطع کارت سوخت خودروهای بدون معاینه فنی در دستور بررسی قرار گرفت.»
کاظم عزیزی معاون صنایع و انرژی ستاد مدیریت حمل‌ونقل و سوخت کشور در گفتگو با «هم‌میهن» از سیاست‌های دولت برای مدیریت ناترازی بنزین خبر داده و گفته با توجه به نرخ دلار آزاد امروز هر لیتر بنزین یک دلار یعنی معادل ۵۶ هزار تومان با قیمت فوب خلیج فارس فاصله دارد.
کاظم عزیزی درباره ناترازی بنزین در ایران گفته که «در سال‌های ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰ کنترل مصرفی ایجاد شد که ناشی از مدیریت بهینه نبود بلکه به دلیل شیوع کرونا و کاهش تقاضای سفر صورت گرفت. بلافاصله بعد از فروکش کردن کرونا جهش مصرف نیز اتفاق افتاد. در ۲ سال گذشته ۴۰ درصد به مصرف بنزین کشور اضافه شده است. قبل از کرونا ۸۰ میلیون لیتر در روز مصرف داشتیم. در دوران کرونا مصرف در این سطح تثبیت شده بود. البته در سال ۱۳۹۸ که دوباره سهمیه‌بندی سوخت اجرا شد و قیمت‌ها افزایش یافت، یک شوک کنترلی ایجاد شد و در ۲ سال بعد هم مصرف ثابت ماند. اما از سال ۱۴۰۰ مجدداً روند رشد ادامه پیدا کرد؛ بطوری که امروز متوسط مصرف روزانه بنزین به حدود ۱۲۰ میلیون لیتر در روز رسیده است. درحالی‌که تولید حدود ۱۱۵ میلیون لیتر در روز است و این یعنی شروع ناترازی بنزین!»
معاون صنایع و انرژی ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت کشور معتقد است ناترازی کنونی بنزین در ایران با واردات قابل جبران است اما تأکید می‌کند که این تقاضا در حال افزایش است و در این سطح باقی نمی‌ماند.
او معتقد است «یکی از دلایلی که نتوانستیم مصرف را کنترل کنیم، قیمت است. قیمت بنزین نسبت به تورم ایجاد شده بسیار کاهش پیدا کرده است. امروز با توجه به تورم موجود، ۳ هزار تومان اصلاً عددی نیست که برای بنزین پرداخت می‌شود.»
این مقام ستاد مدیریت حل و نقل و سوخت کشور در حالی که مدعی شده دولت قصد ندارد قیمت بنزین را افزایش دهد گفته «در صورت حذف سهمیه دولتی، عملاً تغییرات قیمتی نیز اتفاق خواهد افتاد و مصرف‌کنندگان کل نیاز سوخت خود را باید با نرخ ۳ هزار تومان تأمین کنند.»
به گفته این مقام دولتی، «تغییر فرمول سهمیه سوخت در سامانه هوشمند در حال بررسی است و هنوز تصمیم نهایی برای آن گرفته نشده است.»
اینهمه در حالیست که دولت به تازگی سهمیه آزاد کارت‌های سوخت را کاهش داد و استفاده از کارت در جایگاه‌های سوخت را محدود کرد؛ اقدامی که به عقیده تحلیلگران گامی برای حذف سهمیه دولتی بنزین و افزایش قیمت سوخت در ایران است.
کاظم عزیزی در گفتگو با «هم‌میهن» گفته دولت فعلا سیاست‌هایی غیر از افزایش قیمت سوخت را در دست اجرا دارد و توضیح داده که در حال حضر راهکارهای غیر قیمتی از سوی سامانه هوشمند سوخت شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی در حال اجرا است و یکی از این سیاست‌ها، همین تعدیل سهمیه دوم کارت‌ها بوده است.
در نخستین روزهای بهمن‌ماه امسال دولت بدون اعلام قبلی و بطور ناگهانی سهمیه بنزین ۳۰۰۰ تومانی یا همان نرخ آزاد در کارت‌های سوخت شخصی را از ۱۵۰ لیتر به ۱۰۰ لیتر کاهش داد. همچنین ذخیره سهمیه بنزین ۱۵۰۰ تومانی که تا پیش از این، ۹ ماه و به‌میزان حداکثر ۵۴۰ لیتر بود، از این پس به ۶ ماه و حداکثر ۳۶۰ لیتر کاهش یافت.
چند روز بعد گزارش‌های غیررسمی از یک نرخ سوم برای بنزین با قیمت هر لیتر ۸۰۰۰ تومان خبر دادند. خبرگزاری «ایلنا» هم همزمان در هفته نخست بهمن گزارش داد که «دولت بعد از دو گام حفظ بنزین سهمیه‌ای و محدودیت بنزین ۳۰۰۰ تومانی در نظر دارد تا با ایجاد یک نرخ سوم مصرف بنزین بیشتر از سهمیه (مجموع یارانه‌ای و آزاد) را به نرخ گران‌تری به پرمصرف‌ها عرضه کند. »
در ادامه این گزارش آمده بود که «جمع‌بندی دولتی‌ها در فصل بهار به این صورت بود که بنزین نرخ سوم با قیمت هر لیتر ۸۰۰۰ تومان عرضه شود تا پرمصرف‌هایی که بیشتر از سهمیه یارانه و سهمیه آزاد در نظر گرفته شده به ازای هر خودرو مصرف دارند، مصرف مازاد خود را به نرخ ۸۰۰۰ تومان تهیه کنند.»
بر اساس گزارش «ایلنا» آنچه تا کنون سبب شده دولت افزایش قیمت بنزین را بطور رسمی انجام ندهد، نگرانی بابت مشارکت مردم در دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی است که اسفندماه امسال برگزار می‌شود. همچنین دولت در سال آینده در آستانه انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم قرار خواهد گرفت و با توجه به اثرات افزایش قیمت بنزین بر گرانی کالاها و تشدید مشکلات معیشتی مردم، تا کنون در دولت جمع‌بندی مشخصی برای زمان افزایش قیمت بنزین وجود نداشته است.
مقامات دولتی مانند کاظم عزیزی اما در اظهاراتی ضدونقیض افزایش قیمت بنزین را تکذیب می‌کنند. پس از انتشار خبر کاهش سهمیه بنزین آزاد، علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت در چند گفتگو ادعا کرد دولت هیچ تصمیمی برای افزایش قیمت سوخت ندارد.
همزمان جلیل سالاری نسب مدیرعامل شرکت تولید و پخش فرآورده‌های نفتی در گفتگو با شبکه خبر صدا و سیما هرگونه تغییر در سهمیه و نرخ بنزین را تکذیب کرد و گفت قرار نیست هیچ تغییر دیگری در میزان سهمیه‌ها و یا قیمت بنزین در سال جاری داشته باشیم. او اما کاهش ۵۰ لیتری سهمیه سوخت سه هزار تومانی و دوره ذخیره سوخت سهمیه‌ای به حالت عادی پیش از کرونا، یعنی شش ماه بازگشته را تایید کرد و از مردم خواست «هیچ نگرانی برای کارت سوخت نداشته باشند.»
جمهوری اسلامی طی چهار دهه گذشته نتوانسته در زمینه تولید و توزیع بنزین نیز مانند بسیاری دیگر از بخش‌های اقتصاد، اقدامات موثری انجام دهد. نتیجه این کم‌کاری، ایجاد ناترازی در بنزین بوده و مدتهاست که تولید بنزین در کشور خیلی کمتر از میزان مصرف است.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در یک گزارش ناترازی بنزین در ایران را ۱۰ میلیون لیتر در روز برآورد و اعلام کرد که ایران سالانه سه میلیارد دلار بابت کسری بنزین زیان می‌بیند. این رقم معادل درآمد ایران از صادرات نفت طی یک ماه است.
این گزارش تأکید کرده بود که با تداوم وضعیت کنونی ایران در ۱۰ سال آینده باید ۲۵ میلیارد دلار، معادل نیمی از ظرفیت صادرات نفت را برای واردات بنزین هزینه کند؛ رقمی بزرگ که تامین آن از توان حکومت خارج است.
ایران در حالیکه با منابع سرشار نفت می‌توانست یکی از بزرگترین تولیدکنندگان بنزین در جهان باشد حالا در تأمین نیاز داخلی نیز ناتوان است و به واردکننده بنزین تبدیل شده است.
در لایحه بودجه ۱۴۰۳ نیز موضوع واردات بنزین و گازوئیل بطور رسمی گنجانده شده است. وبسایت «بازار» گزارش داده مسئولان وزارت نفت از واردات بنزین به عنوان تهاتر فرآورده‌های نفتی یاد می‌کنند و آمار رسمی از میزان واردات ارائه نمی‌دهند، با این وجود برآورد می‌شود که در سال جاری چیزی بالغ بر حداقل یک میلیارد دلار صرف تأمین بنزین وارداتی شده است و پیش بینی می شود این رقم برای سال آینده از مرز ۲ میلیارد دلار عبور کند.
در نهایت به نظر می‌رسد دولت دیر یا زود افزایش قیمت بنزین را در دستور کار قرار خواهد داد. در همین رابطه علی سرزعیم اقتصاددان معتقد است که «اگر افزایش قیمت بنزین که امری گریزناپذیر است امسال انجام شود بسیار بهتر از سال بعد است؛ زیرا امسال انتظارات تورمی پایین است و افزایش قابل توجه بنزین نمی‌تواند اثرات تورمی شدیدی داشته باشد.»
علی سرزعیم افزوده که «این نگرانی هست که سال بعد انتظارات تورمی بالاتر باشد و افزایش قیمت بنزین حتی به مقدار متوسط یا کم انتظارات تورمی را با شدت بیشتری بالا ببرد. حتی اگر دولت جسارت افزایش قیمت بنزین به اندازه زیاد در سال جاری را ندارد، بهتر است افزایش جزئی را اجرا کند تا فضای ذهنی برای افزایش بعدی در سال بعد ایجاد شود.»
