در شرایطی که ایران در رده پنجم از نظر ثروت منابع طبیعی جهان قرار دارد اما بیتوجهی حکومت به ظرفیتهای کشور سبب نابودی منابع شده است. آخرین آمارهای اعلام شده نشان میدهد وضعیت فرسایش خاک در ایران سه برابر میانگین کشورهای آسیایی و ۲۰ برابر میانگین جهانی است.
ادارهی منابع طبیعی کشور بر اثر ناکارآمدی و سوء مدیریت جمهوری اسلامی بسیار اسفبار است و سالهاست محیط زیست کشور با تهدیدهای جدی روبروست.
علی طالبی استاد دانشگاه یزد و رئیس انجمن آبخیزداری ایران در همین ارتباط گفته که «ایران از نظر حکمرانی منابع طبیعی از میان ۸۹ کشور صاحب منابع رتبه ۶۹ و شاخص ۳۸ از ۱۰۰ را کسب کرده است که بیانگر حکمرانی بسیار ضعیف است.»
این استاد دانشگاه با اشاره به ضرورت و جایگاه حفاظت آب و خاک در کشور گفته که «تنها ۳۰ درصد از ظرفیت آبهای زیرزمین از نظر مطالعاتی قابل بهرهبرداری است و بقیه خارج از وضعیت طبیعی و بهرهبرداری قرار دارد.»
رئیس انجمن آبخیزداری ایران با اشاره به روند نزولی وضعیت الگوی رشد جنگلهای کشور در دهه گذشته گفت در ایران سالیانه ۷/۱۶ تن در هکتار خاک در معرض فرسایش آبی است که با تخمین ۱۰۰ هکتار فرسایش، زیانی معادل ۱۰ میلیارد دلار بر کشور تحمیل میشود.
علی طالبی افزوده که «وضعیت فرسایش خاک در ایران سه برابر میانگین کشورهای آسیایی و ۲۰ برابر میانگین جهانی است. برآوردها نشان میدهد بطور میانگین دو میلیارد تُن در سال فرسایش خاک در کشور وجود دارد و با سیلی که در سال ۱۳۹۸ در کشور رخ داد ۳ تا ۴ میلیارد مترمکعب خاک از دست داده شد، و این در حالیست که تشکیل هر سانتی متر خاک از دسترفته حداقل صدها سال زمان نیاز دارد.»
دبیر کار گروه مدیریت جامع آبخیز وزارت کشور با اشاره به روند در حال افزایش وقوع سیلابها نسبت به دهه ۱۳۶۰ در کشور، ۴۵۰ شهر و ۸۶۵۰ روستا را در معرض تهدید سیل عنوان نمود که رشد سیلابهای مخرب حدود ۳۰۰ درصد رشد داشته است و سالانه خسارات زیادی را بر کشور تحمیل میکند.
او همچنین وضعیت حجم مخازن آبخوانهای کشور را در شرایط «بسیار نزولی» ارزیابی کرد و گفت چنین شرایطی روند بسیار نزولی حجم مخازن آبخوان های کشور، ایران را در مسیر بیابانزایی ناشی از خشکسالی های مکرر دانست و تقویت آبخیزداری و آبخوانداری با ظرفیت جمعآوری ۵۳۰ مترمکعب رواناب در هکتار و نفوذ ۱۰۰۰ مترمکعب در هکتار را راهکاری جهت کاهش فرسایش خاک به میزان ۹ تن در هکتار، ۱۲۰ تن علوفه در هکتار، ترسیب کربن، حفظ تنوع ژنتیکی و بهبود فرستهای شغلی عنوان نمود.
در ایران پدیده فرسایش خاک نیز مانند دیگر نابسامانیهای محیط زیست با افزایش قابل توجهی روبرو شده است. فرسایش خاک به معنای از بین رفتن لایههای رویی خاک است که در دو مرحلهی «جدا شدن ذرات از توده خاک» و «انتقال مواد توسط یکی از عوامل فرسایشی» صورت میگیرد.
آب و باد دو عامل طبیعی فرسایش خاک هستند و عوامل انسانی مانند الگوهای نادرست کشاورزی، جنگلزدایی و ساختوسازها از عوامل مهم دیگر فرسایش خاک هستند.
گر چه خاک از منابع تجدیدپذیر به شمار میرود اما بر اساس بررسیهای صورت گرفته تشکیل هر سانتیمترمکعب خاک در شرایط مختلف آب و هوایی از ۱۰۰ تا ۱۰ هزار سال طول میکشد. ۹۵ درصد نیازهای غذایی انسان از طریق خاک تأمین میشود و ۷۰ درصد عناصر ساخت و ساز از خاک است.
تاکنون یک سوم از خاک کره زمین بر اثر توسعه ناپایدار فعالیتهای انسانی نابود شده و با توجه به پیشبینی افزایش جمعیت جهان تا سال ۲۰۵۰ به ۹ میلیارد نفر، آلودگی خاک به یک تهدید جهانی تبدیل خواهد شد.
ایران سالهاست از جمله کشورهای رکورددار در زمینه فرسایش خاک در جهان است. آمارها نشان میدهند استان خراسان رضوی و کرمان رکورددار آمار فرسایش خاک اعلام شدهاند.
عیسی کلانتری رئیس پیشین سازمان حفاظت محیط زیست امرداد ۱۳۹۷ اعلام کرده بود که ایران رکورددار فرسایش خاک در جهان است: «ایران در فرسایش خاک در دنیا رتبهدار است و متوسط عمر فرسایش خاک در کشور ایران حدود ۲۵ سال است یعنی در هر مترمربع ۲۳۰ میلیمتر فرسایش خاک داریم.»
جمهوری اسلامی نه تنها در زمینه عوامل انسانی فرسایش خاک کارنامه مردودی دارد بلکه با سیاستگذاری آبی نادرست، روند طبیعی فرسایش خاک را نیز تشدید کرده است.