فعالان صنعت معتقدند در سال ۱۴۰۳ ناترازی برق حدود ۷ درصد افزایش خواهد یافت و مدت زمان قطع برق در صنایع بیشتر خواهد شد. یک استاد دانشگاه نیز درباره تشدید ناترازی گاز در سال جدید با اشاره به اینکه ۸۰ درصد چاه‌های گاز در نیمه دوم‌شان قرار دارند از کاهش فشار گاز و کاهش تولید، و همچنین هدر رفتن یک سوم تولید کشور خبر داده است.
ناترازی گاز و برق سال‌هاست ادامه دارد و در پنج سال گذشته با تشدید ناترازی، آثار آن از جمله سهمیه‌بندی گاز و برق در صنایع مختلف کشور برجسته شده است. صنایع مختلف قربانیان اصلی ناترازی انرژی در سال‌های گذشته بوده‌اند بطوری که با سهمیه‌بندی برق در شش ماه نخست سال و سهمیه‌بندی گاز در نیمه دوم سال حجم تولید به شدت کاهش یافته و زیان گسترده‌ای را رقم زده است.
حمیدرضا صالحی نایب رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران درباره ناترازی برق در سال ۱۴۰۳ به وبسایت «اکو ایران» گفته «سال جاری هم با ناترازی برق و هم ناترازی گاز مواجه هستیم. بطور مشخص در مورد برق باید بگویم ناترازی دوباره بیشتر خواهد شد. چون رشد سالانه ۶ الی ۷ درصدی مصرف برق را در تابستان خواهیم داشت. در حالی که تولید درحوزه حرارتی‌ها آنچنان نبوده است که بخواهد رشد مصرف را جبران کند. البته در بخش تجدیدپذیرها حرکت های خوبی انجام شده است. به همین دلیل امسال حدود ۶ الی ۷ درصد بیشتر از سال گذشته با ناترازی برق در تابستان روبرو هستیم. البته امسال همچون گذشته در حوزه خانگی مشکلی نداریم ولی در بخش صنایع مشکل خواهیم داشت.»
نایب رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران تأکید کرده که «بخش خصوصی راه حل مناسب برای رفع ناترازی برق را دارد و می‌تواند مشکل را حل کند و باری از دوش دولت بردارد. اما متاسفانه رویکرد دوستان ما در دولت رویکرد مناسبی نیست. آنها هنوز معتقد هستند بدون کمک بخش خصوصی می‌توانند مشکلات را حل کنند. در صورتی که امکان ندارد؛ در گذشته هم امکان نداشته و هنوز هم ندارد.»
حمیدرضا صالحی با تاکید بر اینکه با رویکرد فعلی ناترازی کاهش نخواهد یافت گفت: «کار درحوزه انرژی کار زیرساختی است و حداقل دو سه سال زمان نیاز دارد تا سرمایه‌گذاری تبدیل به برق شود. قطعا به یکساله و به صورت دفعی مشکل حل نمی‌شود.»
سعید صادقی مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی تهران نیز سال گذشته پیش‌بینی کرده بود که با توجه به اینکه ظرفیت جدیدی به بخش تولید برق اضافه نشده است، در سال جدید چالش ناترازی پررنگ‌تر جلوه کند.
به گفته او، شهرک‌ها در سال گذشته با دو روز قطع برق در هفته مواجه بودند که به نظر می‌رسد این قطع شدن در سال ۱۴۰۳ به ۳ روز افزایش پیدا کند.
حمیدرضا باقری معاون شرکت مدیریت شبکه برق ایران نیز پنجشنبه گذشته، نهم فروردین، در نشست «فرآیند اصلاح ساز و کارهای مالی صنعت برق» در مشهد اعلام کرد که منشاء ناترازی برق در کشور ناترازی‌های مالی است.
حمیدرضا باقری توضیح داده بود که با اصلاح فرآیند ساز و کارهای مالی در صنعت برق و با توجه به اصلاح نرخ ترانزیت توزیع و انتقال، درصدی از وصول مطالبات قبوض برق به حساب جاری شرکت‌های توزیع واریز می‌شود تا هزینه‌های جاری آنها را پوشش دهد.
معاون بازار برق ایران افزوده بود که «بقیه وصول مطالبات از قبوض، بعد از پرداخت حقوق و عوارض دولتی و مالیات بر ارزش افزوده به حساب‌های وکالتی آنها جهت خرید برق واریز می‌شود تا برق مورد نیاز مشترکین در درجه اول از بورس انرژی خریداری شود، در غیر اینصورت باید با قیمت‌های بازار برق از مدیریت شبکه خرید کرده و بطور هفتگی مطالبات نیروگاه‌ها تسویه شود.»
با اینهمه فرسودگی نیروگاه‌ها، عدم سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر و شبکه توزیع فرسوده که سبب هدر رفتن برق می‌شود از جمله دلایل زیربنایی ایجاد ناترازی برق است که به نظر نمی‌رسد دولت برای بهبود وضعیت نیروگاه‌ها و روند تولید برق برنامه‌ای داشته باشد.
ناترازی گاز نیز مشکل مهم دیگری در بخش انرژی کشور است. هاشم اورعی استاد برق دانشگاه «شریف» درباره علت ناترازی گاز گفته «وقتی صحبت از ناترازی می‌شود باید به تولید و مصرف توجه کنیم. تضاد این دو به ناترازی تبدیل می‌شود. ما برای اینکه ناترازی نداشته باشیم باید تولید را زیاد و مصرف را کم کنیم. ما در هر دو بخش مشکل داریم.»
هاشم اورعی توضیح داده که «ما برای افزایش تولید سه مؤلفه لازم داریم، اول سرمایه‌گذاری جدید است. دوم فناوری و سوم مدیریت است. ما هیچکدام از این موارد را به اندازه لازم و کافی نداریم. ۸۰ درصد چاه‌های ما در نیمه دوم عمرشان قرار دارند. وقتی چاه‌ها در این مرحله قرار می‌گیرند با کاهش فشار مواجه می‌شوند. وقتی کاهش فشار صورت می‌گیرید تولید پایین می‌آید.»
این استاد دانشگاه در ادامه درباره وضعیت سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز گفته «در پایان سال ۱۴۰۲ وزارت نفت مدعی شد که ۲۰ میلیارد دلار برای سرمایه‌گذاری قرارداد بسته است، اما معلوم نیست این ۲۰ میلیارد دلار از کجا تأمین می‌شود. از نظر من این قرارداد‌ها بدون مشارکت صاحبان تکنولوژی نمی‌توانند فناوری لازم را تأمین کنند. من امیدی به این فعالیت‌ها ندارم و بعید به نظر می‌رسد که بتوانند تولید را افزایش دهند.»
و افزوده که «اما اگر فرض کنیم سرمایه‌گذاری کردیم و فناوری هم داریم به میزان هدررفت برمیخوریم. میزان هدررفت در انتقال و توزیع به شدت بالاست. عدد‌هایی که گفته می‌شود تا روزی ۳۰۰ میلیون مترمکعب یعنی یک سوم تولید ماست. در حالت کلی عمر صنعت گاز ما بالاست و باید هرسال مقداری از تجهیزات تعویض شود.»
هاشم اورعی درباره هدررفت و ناترازی برق گفت: «در مورد برق هم آن میزان سرمایه‌گذاری که باید برای تعویض تجهیزات انتقال و توزیع استفاده می‌کردیم را نداریم. ما حدود ۸ درصد تلفات تولید و ۵ درصد در انتقال و ۲۰ درصد در توزیع هدررفت برق داریم. در این نقطه نیز سرمایه‌گذاری صورت نگرفته است».
نرسی قربان کارشناس حوزه انرژی پیشتر در گفتگو با وبسایت «تجارت نیوز» با بیان اینکه ناترازی گاز از سه دلیل ناشی می‌شود، گفته بود که «دلیل اول؛ عدم سرمایه‌گذاری در صنایع گاز است. همان طور که اخیرا وزیر نفت اعلام کرد، ایران به ۸۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در صنایع گاز و ۲۰ میلیارد دلار در صنایع نفت و پتروشیمی نیاز دارد.
این کارشناس افزوده دلیل دوم ناترازی، مصرف بیش از حد گاز در تمامی بخش‌های کشور است. اکثر انرژی مصرفی به سمت گاز سوق پیدا کرده است که رقمی حدود ۷۵ درصد را شامل می‌شود. در نتیجه فشار روی گاز افزایش پیدا کرده و از سویی سرمایه‌گذاری کافی در این صنعت صورت نگرفته است.
نرسی قربانی همچنین گفته علاوه بر اینکه تولید کم است و سرمایه‌گذاری کافی صورت نگرفته و مصرف نیز به شدت بالاست، بهینه‌سازی مصرف نیز انجام نگرفته است. ناترازی گاز حل‌شدنی نیست مگر اینکه هر سه مورد بیان شده و یا حداقل یکی از موارد کاملا محقق شود.
هشدار درباره ناترازی گاز؛ روزانه ۲/۱۵ میلیون مترمکعب کسری گاز در ۱۴۰۴
اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران نیز آذرماه گذشته با انتشار گزارشی با عنوان «بررسی چالش‌ها و مسائل ناترازی گاز» پیش‌بینی کرده در صورت ادامه روند کنونی و عدم اجرای برنامه‌های توسعه‌ای صنعت گاز، کسری گاز کشور در سال ۱۴۰۴ روزانه به ۲/۱۵ میلیون مترمکعب و در سال ۱۴۲۰ به حدود ۱۱۱ میلیون مترمکعب در روز خواهد رسید.
این گزارش در ابتدا آماری از مصرف گاز کشور ارائه داده و نوشته که ایران به لحاظ مصرف گاز طبیعی با مصرف ۲۴۱/۱ میلیارد مترمکعب که معادل ۶ درصد کل گاز مصرفی جهان در سال ۲۰۲۱ است به عنوان چهارمین مصرف‌کننده بزرگ گاز جهان در این سال شناخته شده است.
این گزارش افزوده که «تنها سه کشور آمریکا، روسیه و چین مصرف گاز بیشتری نسبت به ایران در سال ۲۰۲۱ داشتند که وسعت و جمعیت هر یک از آنان چند برابر ایران است. مصرف گاز در سال ۱۴۰۱ به حدود ۲۴۲ میلیارد مترمکعب رسیده است که معادل مصرف روزانه ۶۶۳ میلیون مترمکعب است. مصرف این سوخت در سال ۱۴۰۱ رشد ۵/۱ درصدی معادل ۳ میلیارد مترمکعب داشته است.»
در بخشی از گزارش نیز آماری تفکیکی از مصرف گاز ایران ارائه شده که نشان می‌دهد ۵۱ درصد مصرف گاز در بخش خانگی، ۲۹ درصد در نیروگاه‌ها، ۲۰ درصد در صنایع است.
اتاق بازرگانی و صنایع معادن تهران با تأکید بر اینکه «گاز یک کالای امنیتی، اقتصادی، رفاهی و اجتماعی است که کاهش و نوسانات آن به‌ویژه در ۶ ماههٔ دوم سال بحران‌های امنیتی- انتظامی به همراه خواهد داشت» نسبت به تداوم ناترازی گاز در کشور هشدار داده است.
اتاق بازرگانی تهران نوشته که «وابستگی بسیار زیاد تولید برق در کشور به گاز طبیعی، زنگ خطر بسیار بزرگی است زیرا محدودیت در تأمین منابع گازی، تاب‌آوری صنعت برق را بطور محسوسی کاهش داده است و قطعی گاز در کشور، منجر به قطعی‌های بیشتری در برق خواهد شد و تولید بخش صنعت را با مشکل مواجه خواهد کرد.»
در ادامه آمده که «توقف فعالیت صنایع سنگین همچون فولاد، آلومینیوم و سایر صنایع فلزی و پتروشیمی و به تبع آن مشکلات عدیده‌ای که برای بخش صنعت ایجاد می‌شود؛ از جمله کاهش و توقف تولید، کاهش بهره‌وری، ناتوانی در ایفای تعهدات و قراردادهای بلندمدت، فروش محصول و از دست‌دادن بازارهای صادراتی و کاهش حاشیهٔ سود از جمله این مشکلات در بخش تولید هستند.»
این گزارش افزوده که «عدم تأمین به‌موقع گاز صنایع، اثرات مستقیمی بر شاخص‌های کلان اقتصادی از جمله کاهش صادرات و رشد اقتصادی از محل کاهش تولید بخش صنعت، کاهش درآمدهای ارزی و به‌تبع آن کاهش درآمدهای دولت و تشدید کسری بودجه به همراه خواهد داشت توقف صادرات گاز و عدم ایفای تعهدات صادراتی و به‌دنبال آن ایجاد مسائل در روابط بین‌الملل به‌ویژه با همسایگان و کاهش قدرت دیپلماتیک از مشکلات ایجادشده در فضای بین‌الملل خواهد بود.»
