هفتم آوریل ۲۰۲۴ برنامه‌ای در بزرگداشت «روز جهانی تئاتر» در شهر کلن آلمان به مدیریت اصغر نصرتی از فعالان ایرانی تئاتر برگزار شد. برنامه‌ای مفصل متشکل از بخش‌های مختلف. به همین مناسبت کیهان لندن گفتگویی با اصغر نصرتی مسئل برگزاری این برنامه داشته است.
اصغر نصرتی هنرآموخته تئاتر در اداره فرهنگ و هنر توسط کارشناسان تئاتری همچون رضا نوروزی، فرامرز صدیقی و اصغر محبوب است. وی همچنین مدتی هم در کلاس‌های مصطفی اسکویی و حمید سمندریان شرکت داشته است. بعد از انقلاب۵۷ در چند نمایش رادیویی نیز فعال بوده و نمایش «دو چهره کارفرما» را به روی صحنه برده است.
وی پس از اقامت در آلمان چندین نمایش را کارگردانی یا بازی و تهیه کرده که از جمله می‌توان از «شاپرک خانم» (بیژن مفید)، «بزبز قندی»، «مامور امنیتی»، «کریم شیره‌ای و ناصرالدین» و «رضا بیک ایمانوردی» را نام برد. نصرتی به موازات کارهای نمایشی، فعالیت‌های فرهنگی، نقد و پژوهش‌های تئاتر را نیز دنبال می‌کند. وی از ۲۵ سال پیش مشغول جمع‌آوری اسناد و مدارک تئاتری است تا بتواند «آرشیو تئاتر برونمرزی ایرانیان» را سامان بخشد. همچنین در چند سال گذشته، بر اساس اسناد و مدارک جمع‌آوری شده، به نگارش «تاریخ تئاتر برونمرزی ایرانیان» مشغول است. در ضمن نصرتی موسس و مدیر «کتاب نمایش» و سرپرست گروه تئاتر «چهره» و سال‌ها برگزارکننده‌ی «شب‌های تئاتری کلن» بوده است. اصغر نصرتی از سال ۲۰۰۱ «جشن روز جهانی تئاتر» را به کمک دوستان تئاتری برگزار می‌کند که حالا خود یکی از سنت‌های پایدار شهر کلن محسوب می‌شود.
– دلایل انتخاب شهر کلن آلمان برای برگزاری برنامه‌ای به مناسبت روز جهانی تئاتر چیست؟ آیا جمعیت بالای ایرانیان در این شهر و شهرهای مجاور است و یا مرکزیت فرهنگی و هنری آن در این منطقه؟
-البته شهر فرانکفورت هم یکی از مراکز مهم تمرکز تئاتری ایرانیان است. حتی در آنجا زمانی سالن نمایشی توسط زنده‌یاد فرهاد مجدآبادی برپا شد. اما کلن به دلایلی همچون برگزاری نخستین فستیوال تئاتر ایرانیان، وجود گروه‌های تئاتری فراوان، تمرکز جمعیت بالای ایرانیان در این شهر و اطرافش و حضور شمار زیادی از اهل تئاتر سبب شده که شهر کلن به یکی از مراکز مهم تئاتر ایرانیان تبدیل شود.
– از چند سال پیش برگزاری جشن روز جهانی تئاتر را در کلن شروع کرده‌اید؟
-بگذارید از اینجا شروع کنم که یک گروه تئاتری به نام «باربد» که احتمالا در سال ۱۹۸۷ شکل گرفته بود، اولین برگزارکننده جشن روز جهانی تئاتر در شهر کلن بود. آقایان بهبودی و عباس و علیرضا کوشک جلالی از گردانندگان اصلی این گروه بودند.
بعد از آن من بودم که از سال ۲۰۰۱ مسئولیت اجرایی این جشن را در کلن به عهده گرفتم. این برنامه توسط نیروهای متمرکز در گروه تئاتر «چهره»، گاهنامه «کتاب نمایش» و «شب‌های تئاتری کلن» برگزار می‌شد. ناگفته نماند که شمار قابل توجهی از تئاترورزان ایرانی نیز همواره در این پروژه شرکت داشتند و ما را یاری داده‌اند.
این برنامه تا ۲۰۰۵ برای پنج سال پیاپی برگزارشد. در این سال‌ها برنامه از جمله شامل ترجمه و انتقال پیام شخصیت‌های سرشناس هنری و تئاتری به مناسبت روز جهانی تئاتر، نمایش، رقص و سخنرانی می‌شد.
– روز جهانی تئاتر در سراسر دنیا برگزار می‌شود. اما شما و همکاران تئاتری‌تان با برگزاری این جشن چه اهدافی را در جامعه ایرانی دنبال می‌کنید؟
-من فکر می‌کنم که در سه لایه می‌شود این قضیه را بررسی کرد. لایه نخست آنکه این جشن بهانه‌ای صنفی برای دور هم جمع شدن و تبادل نظر اهل تئاتر است تا گرمای حضور و حمایت متقابل را حس کنیم.
لایه دوم اینکه ما تئاترورزان به تماشاگران و علاقمندان تئاتر می‌گوییم که ما هستیم و فعالیت جدی می‌کنیم. بیایید و کارهای ما را ببینید. ما کوره تئاتر را برای تماشاگران روشن و گرم نگه می‌داریم و امیدوارم انگیزه‌ای شویم برای ادامه فعالیت تئاتری.
لایه سوم آن است که روز جهانی تئاتر همراه است با ارسال پیامی به همین مناسبت توسط یکی از بزرگان ادب و هنر در عرصه جهانی. این تصمیمی است که یونسکو از سال ۱۹۶۲ میلادی گرفته که هرسال انجام می‌شود. امسال هم «یون فوسه» نویسنده معروف نروژی که جایزه نوبل ادبی ۲۰۲۳ را دریافت کرد، این پیام را فرستاد. برای ما تئاترورزان این پیام از آن جهت اهمیت دارد که درمی‌یابیم که برای اهالی تئاتر چه نگرانی‌هایی نسبت به جهان سیاست و جامعه انسانی وجود دارد.
هنرمندان تب‌سنج هستند و مسائل مهم انسانی را در آثارشان به صورت پیچیده و پنهان‌تری مطرح می‌کنند. در این پیام، اما، این مسائل به صورت صریح‌تری بیان می‌شود. به این ترتیب، هنرمندان درمی‌یابند که چه مسائل اساسی در شرایط کنونی بشر سبب رنج و نگرانی است و چشم انداز در برابر انسانیت چگونه است؟ به عبارت دیگر، مشغله ما تنها روی صحنه رفتن نیست، بلکه مهم‌تر از آن موضوعات و پیام‌هایی است که مطرح می‌کنیم.
برای شخص من روز جهانی تئاتر نمایانگر یک نوع آرمانگرایی در عرصه فعالیت تئاتری است و رساندن محتوای پیام هر سال به تئاترورزان و تماشاگران. تا آنان نسبت به مسائل مبرم و اساسی جهان، از منظر یک هنرمند، بیشتر حساس شوند.
هدف من از انتشار «کتاب نمایش»، «برگزاری روز جهانی تئاتر» و «شب‌های تئاتر» و نیز ایجاد گروه تئاتری «چهره» آن بود که من نیر به سهم خویش چراغ تئاتر برونمرزی را به نحوی روشن نگه دارم. البته نمی‌خواهم بگویم که توجهی به مسائل تئاتر در داخل کشور ندارم، ولی چون امکانات درونمرزی بسی فراتر است و افراد زبردستی درگیر فعالیت هستند و از بودجه‌های لازم هم برخوردار هستند، من ترجیح می‌دهم بیشتر توجه خود را متوجه تئاتر ایرانیان خارج کشورکنم و آن را پوشش دهم.
– در مراسم امسال چه چیزی در برنامه شما برجسته بود و استقبال از برنامه چطور بود؟
-مهمترین نکته‌ی برجسته در جشن امسال حضور و وجود هنرمندانی بود که از شهرها و کشورهای دیگر آمده بودند و بسان دو سال گذشته تنها به نیروهای تئاتری شهر کلن بسنده نکرده بودیم. مثلاً مسعود رهنما از وین و داریوش رضوانی از لندن آمده بودند، البته بقیه شرکت‌کنندگان مهمان همچو شعله پاکروان، شریفه بنی هاشمی، مهدی اکبری، پرویز برید، حدیثه جهانگیری از دیگر شهرهای آلمان بودند و شماری هم چون ساحل بدرود، سعید نفیسی پور، بهرام الهی نسب و بهمن فیلسوف، اسکندر آیادی، سیما سید و محمدعلی بهیودی هم از شهر کلن با ما همکاری داشتند. طبق شمارش من امسال حدود ۱۱۰ نفر به تماشای برنامه ما آمده بودند. تنوع تماشاگران امسال، نسبت به سال گذشته، بیشتر بود. متاسفانه تماشاگران جوان، بین ۲۷ تا ۳۵ سال، حدود ۱۰ درصد بودند و تماشاگران زیر ۲۵ سال هم به زحمت به یک درصد می‌رسیدند که این نقطه ضعف اساسی برنامه ما بود. باقی تماشاگران هم بالای ۴۰ سال داشتند.
امسال هم ما مانند پارسال یک فرم برای نظرسنجی داشتیم و آن را در دسترس تماشاگران گذاشتیم. امیدوارم به زودی نتایج آنرا بتوانیم منتشر کنیم. هدف از نظرسنجی بالابردن کیفیت و برطرف کردن معایب کارمان است. البته همینجا اضافه کنم که توجه به نظرسنجی برای سوار شدن بر موج سلیقه تماشاگر نیست، زیرا این نوع برخورد می‌تواند خطرناک هم بشود و سبب تنزل محتوایی کارمان گردد. این نظرسنجی اما می‌تواند راهنمایی باشد، بی‌آنکه دستورالعمل مطلق صادر کند. ولی ما خوب می‌دانیم که بدون اطلاع از نظر تماشاگران هم نوعی حرکت در تاریکی خواهد بود.
دیگر آنکه نظرسنجی ما فقط شامل نظرخواهی درباره نمایش‌های تئاتری و برنامه‌های هنری نیست و شامل همه قسمت‌های گردهمایی می‌شود. مثلاً ما می‌خواهیم بدانیم آیا تماشاگران از گزارش سالانه فعالیت‌های تئاتری برونمرزی در سال گذشته راضی بودند؟ یا آیا بوفه و مدیریت و موسیقی، روابط عمومی و… به خوبی اداره شده‌اند یا خیر؟
– کل برنامه از چه قسمت‌هایی تشکیل شده بود و در مجموع چقدر طول کشید؟
-برنامه شامل سه قسمت بود که هریک ۴۵ دقیقه بودند و با احتساب آنتراکت‌ها کل برنامه به سه ساعت می‌رسید. در قسمت اول، که من آنرا قسمت رسمی می‌دانم و می‌نامم، شامل چرایی برگزاری روز جهانی تئاتر، پیام روز جهانی تئاتر، اطلاعاتی در مورد ارسال‌کننده پیام (یون فوسه)، یادی از آذر فخر و گزارش سالانه فعالیت تئاتر برونمرزی ایرانیان می‌شد. گزارش را من از جمع‌آوری سالانه فعالیت‌های تئاتری ایرانیان تهیه می‌کنم و در روز جشن به شکلی از اشکال برای حاضرین ارائه می‌دهم. گزارش به لحاظ زمانی از روز جهانی تئاتر سال گذشته آغاز و روز جهانی حاضر پایان می‌گیرد. این گزارش فقط شامل نمایش‌های روی صحنه نمی‌شود، بلکه همه رخدادهای تئاتری همچون فستیوال‌ها، نمایش‌خوانی‌های حضوری و آنلاین، کنفرانس‌ها، سخنرانی‌ها و کارگاه‌های آموزشی را نیز شامل می‌شود. علاوه بر اینها، در گزارش همواره یادی می‌کنیم از تئاترورزانی که در سال گذشته ما را ترک کرده‌اند. به همین خاطر امسال یادی از آذر فخر و فخری خوروش کردیم.
بخش دوم برنامه از یک نمایش‌خوانی تک‌نفره (چکمه‌هایم کجاست) به نویسندگی و اجرای شریفه بنی هاشمی و یک نمایش (مرگ در می‌زند) به کارگردانی و بازی داریوش رضوانی از لندن شکل گرفته بود. قسمت سوم هم با نام صحنه آزاد فرصت و امکانی است برای کارهای کوتاه و طنز و خاطره‌گویی که توسط دوستان تئاتری هر ساله ارائه می‌شود.
ما تلاش می‌کنیم با برگزاری هر ساله‌ی جشن روز جهانی تئاتر در شهر کلن، سبب انگیزه و امکان گردهمایی صنفی اهل تئاتر از یکسو و جذب تماشاگر بیشتر به سالن‌های تئاتر ایرانی از دیگرسو شویم.
