کتایون شاهنده (کیهان لایف) – ملکه فرح که همواره حامى و مشوق هنرمندان با استعداد است، بنیانگذار چند موزه و موسسات فرهنگى متعدد از جمله موزه نگارستان و موزه هنرهای معاصر تهران پیش از انقلاب ١٣۵٧ است.
کلکسیون ایشان شامل حدود ۵٠٠ اثر از ٢٨٠ هنرمند است. شصت و پنج نفر از این هنرمندان حداقل یک پرتره از ملکه را به نقش کشیده‌اند.
این نمایشگاه همچنین کارهای بنیاد شهبانو فرح پهلوی را برجسته می‌کند که بسیاری از آثار به آن اهدا شده و به حمایت از هنرمندان و حفظ میراث فرهنگی ایران اختصاص دارد.
کیهان لایف برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد برگزارى این نمایشگاه با وانچا رودبارکى مدیر نمایشگاه که خود نیز نقاش است گفتکو کرده است.
-ممکن است به عنوان مسئول این نمایشگاه نظر خود را در مورد روند برگزارى و انتخاب آثار هنرمندان از مجموعه هنرى ملکه بگوئید؟
-این روند به دلیل اهمیت ارائه اولین نمایشگاه کلکسیون چشمگیر علیاحضرت فرح پهلوى اقدامى بسیار گسترده بود. نظر به نقش و تأثیرعمیق ایشان بر هنر معاصر ایران طی چندین دهه، توجه بسیار دقیق به جزئیات، لازم و مهم بود. ابتدا، یک فهرست جامع تهیه کردیم و هر اثر هنری و خالق آن را در آن جا دادیم.
سپس با دقت قطعاتی را برای نمایش در نمایشگاه انتخاب کردیم. ایجاد تعادل بین هنرمندان ایرانی و بین‌المللی برای نمایش طیف متنوعی از صدا و دیدگاه هنرى این نقاشان امری ضروری بود.
ما با وجود چالش‌های ذاتی تلاش کردیم در انتخاب‌هایمان آثاری از هنرمندان مطرح و همچنین استعدادهای نوین را بگنجانیم تا نمایشی غنی و متنوع را تضمین کنیم.
-شما خودتان هنرمندی با استعداد هستید که آثارش نیز در نمایشگاه گنجانده شده است، چطور شد که این مجموعه را مدیریت کردید؟
-من خود را فوق‌العاده خوش شانس می‌دانم که ده‌ها اثر از کارهایم در میان مجموعه ارزشمند علیاحضرت فرح پهلوی به نمایش درآمده‌اند. این لحظه اوج در سفر هنری من است.
برای اولویت دادن به گنجاندن استعدادهای نوین و نوظهور، آگاهانه تصمیم گرفتم که پرتره ٢ متر در ٢ متری خود از شهبانو را به نمایش نگذارم، در عوض بنا به درخواست علیاحضرت، پرتره‌های کوچکتر و نقاشی از قله دماوند را انتخاب کردم.
-ماموریت بنیاد شهبانو فرح پهلوی برای حمایت از هنرمندان و حفظ این مجموعه چگونه بر رویکرد مدیریت این نمایشگاه در پاریس تأثیر گذاشته است؟
-همکاری با تأسیس بنیاد شهبانو فرح پهلوی در به ثمر رساندن این نمایشگاه نقش اساسى داشت. تصمیم علیاحضرت برای اهدای سخاوتمندانه بخش قابل توجهی از مجموعه خصوصی ایشان، از جمله آثار هنری، هزاران کتاب و عکس، به بنیاد کمک شایانى کرد.
دانشگاه لیسبون در پرتغال با مهربانی پیشنهاد نگهدارى و برگزارى دائمى نمایشگاه این گنجینه‌هاى هنرى را تا هنگامى که شرایط ایران، جایى که متعلق به آن است، براى نمایش این آثار ارزشمند مناسب شود، بپردازد.
علیاحضرت قبل از نقل مکان آنها به پرتغال، پاریس را به عنوان مکانی برای نمایش مجموعه خصوصی‌شان انتخاب کردند. شهری که هم به قلب ایشان و هم به دنیای هنر نزدیک است.
این تصمیم بر ارتباط عمیق بین علیاحضرت، پاریس و جامعه هنری تاکید می‌کند و مقدمه‌ای تلخ برای سفر این مجموعه به پرتغال است.
-آیا می‌توانید قطعات برجسته‌ای را در مجموعه که دارای اهمیت خاصی هستند یا داستان‌های جذابی را روایت می‌کنند، برگزینید؟
-در حالی که با نام برخی از هنرمندان بزرگ آشنا بودم، هرگز فرصت ملاقات حضوری با آنها را نداشتم. با دیدن آثار هنری آنها از نزدیک، من واقعاً شگفت‌زده شدم. خلاقیت هنرمندان مطرحی چون سهراب سپهری، بهمن محصص، رضا صمیمی‌و حسین کاظمی نفسم را حبس کرد.
آنچه واقعاً قلب مرا تحت تأثیر قرار داد، سخنان و حرکات صمیمانه صدها هنرمند بین‌المللی بود که همگی برای ادای احترام به علیاحضرت فرح پهلوی بود.
از فرصتی که شخصا برای شناخت علیاحضرت پیدا کردم و اعتمادی که ایشان به من داشتند، احساس سپاسگزارى فوق العاده‌اى دارم. گویى همه هنرمندان معاصر، چه زنده و چه از دنیا رفته، ناظر این رویداد مهم بودند، روح آنان در آثار هنریشان آغشته بود و جوهر خلاقانه شان مرا محسور و احاطه کرده بود.
-با توجه به طیف متنوع هنرمندانی که در نمایشگاه حضور دارند، چگونه به ایجاد تعادل بین سبک‌ها و دیدگاه‌های فردی آنها در ارائه کلی برخورد کردید؟
-با توجه به محدودیت‌های مکانی و با استفاده از سه سطح موجود، آنها را در دسته‌های مجزا سازماندهی کردم.
طبقه اول قطعات کوچکتر و آثارى که در پشت شیشه هستند، در حالی که نقاشی‌هاى دیگر در دو سطح زیرین نمایش داده می‌شوند.
به دلیل کمبود فضاى کافى برای نمایش مجسمه‌ها، تصمیم گرفتم از ٧٠ مجسمه عکاسی کنم و تصاویر آنها را روی تقریباً ده صفحه نمایش در اتاقی جداگانه در معرض دید بازدیدکنندگان قرار داده و از گنجاندن آنها در نمایشگاه اطمینان حاصل نمایم.
-برخی از چالش‌ها یا ملاحظات کلیدی در ارائه این مجموعه به مخاطبان بین‌المللی که با بافت پیچیده سیاسی-اجتماعی ایران پس از انقلاب آشنا نیستند، چه بود؟
-از زمان افتتاح نمایشگاه، با بازدیدکنندگان مختلفی از سراسر جهان ارتباط برقرار کردم و خود به اهمیت این نمایشگاه پی بردم. این نمایشگاه برای ایرانیان، از طریق هنر به عنوان پیوندی تحسین برانگیز با ملکه محبوب خود عمل کرده در حالی که برای خارجی‌ها، فرصتی را جهت احیای مجدد ارتباط از دست رفته در ۴۵ سال گذشته فراهم نموده است.
بازدیدکنندگان نه تنها به دنبال بینش‌های سیاسی بودند، بلکه روایت‌هایی از زندگی که در آثار هنری بافته شده را نیز جستجو مى کردند. دیدار و گفتگو با آنان به اندازه خود آثار هنری جذاب بود.
-آیا می‌توانید در مورد هرگونه همکاری یا مشارکتی که برای به ثمر رساندن این نمایشگاه در داخل و خارج از جامعه هنری نقش دارد صحبت کنید؟
-ما از همکاری ارزشمند فیاپ ژان مونه بی‌نهایت سپاسگزاریم که حمایت سخاوتمندانه او راه را برای تحقق این رویداد هموار کرد.
شهبانو فرح پهلوى از این مکان پر جنب و جوش، که مرکزی برای جوانان بسیاری از سراسر جهان است و شاید یادآور کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که علیاحضرت در سال ١٩۶۵ در ایران بنیان گذاشته بودند، قدردانى مى‌کنند.
*منبع: کیهان لایف
ترجمه و تنظیم از کیهان لندن
