مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی اعلام کرده در سال ۱۴۰۱ میزان مصرف کالری نیمی از شهروندان ایران، جمعیتی بیش از ۴۴ میلیون نفر، کمتر از حد استاندارد یعنی ۲۱۰۰ کالری در روز بوده است. این مرکز، تورم و چشم‌انداز اقتصادی «نامطلوب» را عامل کاهش مصرف کالری ایرانی‌ها عنوان کرده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی درباره وضعیت معیشتی شهروندان در سال ۱۴۰۱ نوشته میزان مصرف کالری نیمی از جمعیت ایرانی‌ها در این سال کمتر از حد استاندارد یعنی ۲۱۰۰ کالری در روز بوده است. از سوی دیگر، همه دهک‌ها از میزان کالری خود نسبت به سال ۱۴۰۰ کم کرده‌اند.
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی این کاهش کالری در دهک‌های متوسط شدیدتر بوده است. از نگاه گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، دو عامل در این روند، نقش اصلی را ایفا کرده‌اند. نخست اینکه خانوارها به دلیل تورم بالای مواد غذایی و افزایش سایر هزینه‌ها نظیر مسکن، سعی کرده‌اند که مصرف غذایی خود را کاهش دهند. نکته دیگر اینکه خانوارها به دلیل چشم انداز نامطلوب اقتصاد، سعی کرده‌اند که از میزان کالای خوراکی خود بکاهند تا بتوانند کالاهای بادوام بیشتری خریداری کنند.
روزنامه «دنیای اقتصاد» در شماره امروز دوشنبه ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ با اشاره در گزارشی با عنوان «هشدار سبد غذایی خانوار» با اشاره به آمارهای ارائه شده از سوی مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی نوشته در یک دهه اخیر تورم‌های بالا موجب شده قدرت اقتصادی ایرانیان کاهش یابد و این مساله روی سبد مصرفی آنان تاثیر زیادی گذاشته اما واکنش دهک‌های مختلف درآمدی نسبت به تورم مواد خوراکی متفاوت بوده است.
در ادامه آمده که بیشترین واکنش به افزایش قیمت خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها متعلق به دهک‌های میانی درآمدی است. دهک‌های بالای درآمدی عمدتا دارای کالای بادوام و دارایی‌های مالی هستند. به همین دلیل این افراد توان بیشتری برای پوشش ریسک ناشی از تورم را دارند.
این در حالیست که دهک‌های پایین درآمدی به دلیل کم‌کشش بودن کالاهای خوراکی برای این گروه و همچنین بیشتر بودن یارانه نقدی میزان اندکی از مصرف خود را نسبت به سال ۱۴۰۰ کاهش داده‌اند. اما دهک میانی درآمدی از هر دو مولفه محروم بوده است؛ این به معنای آن است که عموما این افراد دارای کالاهای بادوام و دارایی مالی نیستند و یارانه نقدی هم سهم قابل‌توجهی از سبد هزینه‌های آنان را پوشش نمی‌دهد، به همین دلیل واکنش شدیدتری نسبت به سایر دهک‌ها در مقابل افزایش تورم خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها نشان می‌دهند.
آنچه در مطلب روزنامه «دنیای اقتصاد» توضیح داده شده روند از بین رفتن طبقه متوسط در ایران است که طی سالهای گذشته بارها کارشناسان اقتصادی نسبت به آن هشدار داده‌اند. طبقه متوسط به دلیل بی‌ارزش شدن پول ملی و افزایش تورم، با کاهش شدید قدرت خرید روبرو شده و در نهایت به زیر خط فقر رانده شده است. در نتیجه از جمعیت اقشار متوسط کم و به جمعیت اقشار فقیر افزوده شده است.
کاهش مصرف مواد غذایی به دلیل تورم نیز هشدارهایی درباره سلامت جامعه ایران و آثار ماندگار آن تا چند نسل آینده را در پی داشته است.
در روزهای گذشته گزارش‌هایی درباره افزایش نجومی قیمت گوشت و همچنین حذف لبنیات از سفره بخش زیادی از خانوارها منتشر شد.
نرخ شقه گوسفندی در هفته دوم فروردین سال گذشته هر کیلو گرم ۳۷۰ هزار تومان بود و این عدد در هفته پایانی اسفند با افزایش ۶۳/۵ درصدی طی یک سال به ۶۰۵ هزار تومان رسید. افشین صدر دادرس مدیر عامل اتحادیه مرکزی دام سبک کاهش تقاضا به دلیل کاهش قدرت خرید مردم را عاملی برای ایجاد بحران در صنعت دامپروری کشور عنوان کرده بود.
مهدی سروی، کارشناس «اندیشکده اقتصاد مقاومتی» زمستان گذشته اعلام کرده بود که میانگین مصرف گوشت خانواده‌ها در کشور ۸ کیلوگرم و در سه دهک پایین جامعه ۲ کیلوگرم است. به گفته او سرانه مصرف گوشت قرمز برای هر نفر در ۳ دهک پایین جامعه، حدود ۷۰۰ گرم است.
اینهمه در حالیست که به تازگی کاهش قدرت خرید اقلام خوراکی از گوشت قرمز به لبنیات رسیده و بر اساس آمارهای فائو در سال ۲۰۲۳ تولید شیر و محصولات لبنی در ایران ۲۶۸ هزار تن کاهش پیدا کرده است.
محمدرضا بنی طبا سخنگوی انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی ایران هفته گذشته اعلام کرد سیاست‌های نادرست دولت از جمله قیمتگذاری دستوری و عدم تأمین ارز مورد نیاز واردات نهاده‌های دامی است که در صنعت لبنیات ایران بخحران آفریده است.
او افزوده که «تعداد شرکت‌های لبنی ایران از بیش از ۱۰۰۰ شرکت در دهه ۸۰ به حدود ۲۰۰ شرکت افت کرده است. کاهش سرانه مصرف لبنیات به دلیل کاهش قدرت خرید مردم مشکل امروز صنعت لبنیات است و متولی حراست از قدرت خرید مردم هم تولیدکننده نیست بلکه مجلس، دولت و وزارتخانه‌های رفاه و اقتصاد و بانک مرکزی هستند.»
آمارها نشان می‌دهد سرانه مصرف لبنیات در سال ۸۹ بالای ۱۸۰ کیلو بوده است اما علی احسان ظفری مدیر عامل اتحادیه تعاونی‌های لبنی اعلام کرده که «بنا بر آخرین آمار سرانه مصرف لبنیات به دلیل کاهش قدرت خرید خانوار به ۵۵ تا ۶۰ کیلو رسیده است.»
هر چند دولت تلاش دارد علت افزایش قیمت مواد خوراکی را به گردن افرادی نامشخص با عنوان «سوداگران» بیاندازد اما افزایش قیمت مواد خوراکی زیربنای اقتصادی دارد.
در همین رابطه عزت الله یوسفیان ملا تحلیلگر اقتصادی و فعال اصولگرا معتقد است که قریب به اتفاق گرانی‌ها منشأ دولتی دارند و «خود دولتی‌ها پایه‌گذار بهانه برای گرانی‌ها می‌شوند.»
این کارشناس اقتصادی با اشاره به «انتظارات تورمی» که ناشی از عملکرد دولت است گفته «مردم هیچ چشم اندازی از آینده اقتصاد ندارند، نمونه واضح آن مسئله بنزین است. امروز کسی نمی داند بنزین افزایش قیمت را تجربه خواهد کرد یا همچون سال گذشته دولت از افزایش قیمت سوخت صرفنظر می کند.»
عزت الله یوسفیان ملا با اشاره به افزایش ناگهانی قیمت ارز در اثر تنش‌ها میان جمهوری اسلامی و اسرائیل گفته «تا جلب اعتماد عمومی نشود، یقین بدانیم که وضعیت اقتصادی امسال نیز همچون سال گذشته پر نوسان و متلاطم خواهد بود و به هر بهانه ای گرانی جدیدی را شاهد خواهیم بود چون همه منتظر بهانه هستند.»
