چهار سال «کارزار مبارزه با قتل‌های ناموسی»

روز ۲۵ ماه مه جلسه‌ای به مناسبت چهار ساله شدن «کارزار مبارزه با قتل‌های ناموسی در ایران» برگزار شد. کیهان لندن در همین ارتباط با خانم روحی شفیعی یکی از فعالین این کارزار گفتگو کرده است.

-خانم شفیعی، چه چیز باعث شد  شما و همکاران‌تان «کارزار علیه قتل‌های ناموسی» را راه بیندازید؟

– قتل‌های ناموسی ریشه‌ی قدیمی دارد و زنان از جمله در ایران از دیرباز توسط اعضای مرد خانواده به قتل می‌رسیده‌اند و می‌رسند. رویدادی که موجب شد ما این کمپین را راه‌اندازی کنیم آن بود که در شمال ایران دختر ۱۴-۱۳ ساله‌ای به نام رومینا اشرفی به دست پدرش با بی‌رحمی تمام با داس  به قتل رسید. این بچه مدتی از خانه رفته بود ولی پدرش او را با زور به خانه برگرداند، ابتدا مادر دختر  را در حمام حبس کرد و بعد با داس سر دخترش را برید. پس از آگاهی از این جنایت بود که با همیاری دکتر رضوان مقدم تعدادی از ما زنان بر آن شدیم که گرد آییم و کمپین مبارزه علیه قتل‌های ناموسی را برپا کنیم. پس از راه‌اندازی این کمپین بود که ما به ابعاد این فاجعه بیشتر آشنا شدیم.

بریدن سر و حتی جدا کردن آن در یک قتل ناموسی‌ که در اهواز اتفاق افتاد هم تکرار شد و صورت دهشتناکی به خود گرفت. شوهر زن جوانی به نام مونا حیدری بعد از کشتن او، سر جدا شده همسرش را با افتخار در خیابان ‌اهواز گرداند. این جنایت مدت‌ها پس از قتل رومینا روی داد. اما چنان وحشتناک بود که ما را که در حوزه زنان کار می‌کنیم بر آن داشت که مبارزه با خشونت علیه زنان را در این حوزه فعال‌تر کنیم. مدت‌ها پیش از قتل مونا، یعنی پس از قتل رومینا، سئوال ما این بود که آیا ما راهی پیدا می‌کنیم که کارزاری راه بیاندازیم که قتل‌های خانوادگی و ناموسی را برجسته کند و لزوم مبارزه با آن را در دستور روز قرار دهد. با یاری دوستان علاقمند این کارزار را آغاز کرده و ادامه دادیم.

در همینجا  بگویم ابتکار راه‌اندازی این کارزار با دکتر رضوان مقدم سخنگوی کمپین  بود که با  آشنایی عمیق از مسائل مربوط به زنان و خشونت، بخش عمده مسئولیت‌ها را نیز بر عهده دارد. رضوان مقدم چهار سال پیش به عده‌ای از ما  پیشنهاد کرد که  کارزاری علیه قتل‌های ناموسی راه بیندازیم و با این پدیده در ایران مبارزه کنیم.  تعداد زیادی از زنان فعال در خارج و نیز داخل ایران از همان ابتدا به این کارزار پیوستند. ما اول نمی‌دانستیم که این کارزار چه ابعادی پیدا می‌کند ولی آرام آرام که پیش رفتیم شکل مشخص‌تری به خود گرفت. اگر خوانندگان به وبسایت ما مراجعه کنند خواهند دید که ما یک اساسنامه  داریم و نیز تعدادی سند که چگونه این کارزار را ادامه دهیم. در وبسایت ما به ۳ زبان فارسی، انگلیسی و آلمانی همه فعالیت‌های ما و نیز اخبار مربوط به قتل‌های ناموسی مرتب انتشار می‌یابد.

بعد از راه اندازی این کارزار، ما چندین کارگروه مختلف تشکیل دادیم تا زنانی که داوطلب بودند در این کارگروه‌ها روی مسائل مختلف کار کنند. یک گروه اجرایی داریم که متشکل از ۱۰ الی ۱۲ زن هستند که تصمیم‌گیری می‌کنند که فعالیت این کارزار چگونه پیش رود.  یک کارگروه آموزشی داریم که وظیفه آن تهیه بروشور است و در ایران کارگاه‌های آموزشی برگزار می‌کند که زنان و گاه مردان در این کارگاه‌ها شرکت می‌کنند. در این کارگاه‌ها یاد می‌دهند که اصولاً قتل ناموسی چیست و زنان از چه حقوقی می‌توانند برخوردار شوند و چرا در برخی خانواده‌ها زنان و دختران توسط پدر، شوهر، گاهی برادر و گاهی عمو و پسرعمو مورد ستم و خشونت قرار می‌گیرند و کشته می‌شوند. بخش حقوقی ما با همکاری زنان حقوقدان به مسائل حقوقی می‌پردازد.

یک کارگروه مالی داریم که مسائل و مشکلات مالی ما را رفع می‌کند و تقاضا کمک مالی می‌کند و یا برنامه‌های  Fund Raising برای تامین هزینه‌هایی که در ایران داریم ترتیب می‌دهد. گروه هنر هم داریم که در مراسم مختلف با هنری که ارائه می‌دهد مسئله قتل‌های ناموسی را برجسته می‌کند. گروه بین‌الملل با فعالین زنان کشورهای منطقه که مشکل مشابه دارند تماس می‌گیرد و با همکاری آنها وضعیت قتل‌های ناموسی را بررسی و تحلیل می‌کنند.

بیشتر زنانی که با ما کار می‌کنند در این گروه‌های کاری جمع شده‌اند و همگی دارای پیشینه و تخصص مشخص هستند. در حال حاضر ما بیش از ۵۰۰ عضو داریم. خیلی از اعضای ما در ایران هستند و در زمینه حقوق زنان، اینکه قتل‌های ناموسی تا چه اندازه گسترش دارد و عوامل زیربنایی آن، تحقیق و  آگاهی‌رسانی می‌کنند. با آنکه کشتن زنان در خانواده چندانن پوشش خبری پیدا نمی‌کند اما گاه تعداد قتل‌های ناموسی با تعداد اعدام‌شدگان به دست جمهوری اسلامی برابری می‌کند. تعداد قربانیان بسیار زیاد است. من در اینجا آمار کوچکی ارائه  می‌دهم تا موضوع روشن‌تر شود: در سه ماهه اول سال ۱۴۰۲، ۴۹ قتل ناموسی گزارش شده. در سه ماه دوم ۴۳ قتل ناموسی انجام گرفته. اینها آماری است که ما از آنها اطلاع داریم و روی وبسایت‌ کارزار گذاشته‌ایم ولی به این معنی نیست که قتل دیگری اتفاق نیفتاده است.

بالاترین تعداد قتل‌های ناموسی در استان تهران است که البته برخلاف انتظار ماست زیرا استان تهران بالاترین تعداد باسواد را در ایران نیز دارد. البته استان آذربایجان غربی هم در قتل‌های ناموسی با استان تهران رقابت می‌کند.

– یک بُعد فعالیت شما فرهنگ‌سازی از پایین برای آموزش و آگاهی‌رسانی و استفاده از هنر در این زمینه است. بُعد دیگر تأمین امکانات فیزیکی و محل اقامت برای حمایت از زنانی است که مورد ستم و خشونت خانگی قرار گرفته‌ و قتل ناموسی آنها را تهدید می‌کند. یعنی آنها به  خانه‌های امن نیاز دارند؟

-به اعتقاد ما فرهنگ‌سازی و آشنایی با حقوق فردی و قوانین زن‌ستیز و تلاش در جهت آگاهی‌رسانی و آموزش جامعه از پایین شاید بهترین راه مبارزه با خشونت علیه زنان و دختران باشد. خشونت علیه زنان در خانواده چنان ریشه دارد و عمیق است که تنها با کار فرهنگی مداوم امکان کاهش آن وجود دارد.

ما بعد از مدت‌ها تلاش قادر شدیم تعدادی خانه‌ امن برای شماری از زنان تهیه کنیم. یعنی زنانی که مطمئن هستیم در خطر کشته شدن قرار دارند. ما این زنان را در این خانه‌ها اسکان می‌دهیم؛ به آنها در آنجا اموزش می‌دهیم؛ سعی می‌کنیم به آنها حرفه‌ای یاد بدهیم که بتوانند کاری انجام بدهند و  از نظر اقتصادی روی پای خود بایستند.

پروژه دیگری که در حال حاضر مشغول  کار روی آن هستیم و به درجه‌ای از موفقیت رسیده، جلوگیری از کودک‌همسری است. ما چندین دختربچه را از خطر فروخته شدن به خاطر فقر والدین و به‌خصوص پدرانی که دختران‌شان را از مدرسه رفتن محروم می‌کنند و  شوهر می‌دهند، نجات داده‌ایم. ما پس از پیدا کردن چنین خانواده‌هایی به آنها کمک مالی می‌کنیم تا دختربچه به مدرسه ادامه دهد و تمام کند. این دو پروژه‌ای است که ما در حال حاضر در کنار موضوع شناسایی قتل‌های ناموسی است انجام می‌دهیم.

-آیا سازمان‌های مشابه وجود دارند که در همین زمینه در ایران خدمات ارائه می‌دهند تا شما با آنها همکاری کنید؟

-متاسفانه نه، چون شرایط ایران طوری است که فعالیت مدنی و به‌خصوص فعالیت‌هایی که مربوط به خشونت‌هایی است که در جامعه اعمال می‌شود که بخشی هم متوجه زنان است، کار سختی است و ما را واداشته تا کارهایی انجام دهیم که  در ایران امکانش وجود دارد. به همین دلیل ما در ایران بطور عیان و آشکار با سازمان‌ها و نهادهای دیگر همکاری نداریم ولی در حاشیه افرادی هستند که به ما کمک می‌کنند. ما به ویژه در بخش بین‌الملل  سعی کرده‌ایم  با نهادهای مشابه و فعالین زن در کشورهای منطقه از جمله در مصر، ترکیه، سوریه، عراق و پاکستان تماس بگیریم و سمینارهایی هم برگزار کرده‌ایم. در حال حاضر بخش بین‌الملل کمپین سرگرم ایجاد شبکه‌ای بین افراد و نهادهایی است که در منطقه در زمینه مبارزه با قتل‌های ناموسی فعالیت دارند.

-آیا هیچ ارزیابی از  ارتباط و همکاری با زنان و سازمان‌ها مشابه در کشورهای منطقه دارید؟

-بله، بخش بین‌الملل کارزار یک سال و نیم است که در این زمینه فعالیت را شروع کرده  و ارتباطاتی با فعالین زن در کشورهای منظقه برقرار کرده و چندین سمینار برگزار کرده است. اطلاعات مربوط به فعالیت‌های ما در وبسایت ما و در کانال یوتیوب کارزار موجود است که علاقمندان می‌توانند به آن مراجعه کنند. در حدود ۱۵۶ فیلم روی کانال یوتیوب‌ ما به اشتراک گذاشته شده است. ما به مناسبت‌های خاص، مانند ۸ مارس و ۲۵ نوامبر، که روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان است، برنامه‌های مشخصی داریم ازجمله سخنرانانی دعوت می‌کنیم که در زمینه‌‍‌های مربوطه تخصص دارند و صحبت می‌کنند و ویدئوی تمام این جلسات در کانال یوتیوب کارزار در دسترس است. ما در  شبکه‌های اجتماعی مثل تلگرام و اینستاگرام و فیسبوک فعال هستیم. از این راه‌ها با دوستان و هم‌اندیشان خود درارتباطیم و آنها در فعال نگه داشتن این شبکه‌ها با ما همکاری دارند.

-آیا نکته‌ای هست که در پایان اضافه کنید؟

-ما دو تقاضا از عموم داریم. یکی اینکه فعالیت‌های «کارزار مبارزه با قتل‌های ناموسی» را به گوش دیگران برسانند. عموم مردم با خواندن مطالبی که در وبسایت این کارزار موجود است در این مورد آگاهی پیدا می‌کنند که واقعاً این کمپین چکار می‌کند و چه دستاوردهایی داشته است.

نکته دیگر که خیلی مهم است آنست که ما برای تحقق و ادامه پروژه‌ها نیاز مالی داریم. فرد و یا سازمانی پشتیبان مالی ما نیست. ما هزینه این کارها را از جیب خودمان تامین می‌کنیم که آنهم محدود است. به ویژه مسئله تامین خانه‌های امن برای زنان مورد خشونت قرار گرفته و مسئله آموزش‌ به آنان و نیز برای جلوگیری از کودک‌همسری باید بودجه داشتیم باشیم و اگر بودجه بیشتری داشته باشیم مسلماً زنان و بچه‌های بیشتری را می‌توانیم پوشش دهیم. کسانی که این مطلب را می‌خوانند و علاقه دارند و می‌توانند از نظر مالی ما را یاری رسانند با مراجعه به وبسایت‌ ما اطلاع می‌یابند که چگونه کمک کنند. ما قدردان دوستانی هستیم که چه در آمریکا و چه اروپا بتوانند ما را در زمینه مالی یاری دهند. در حال حاضر کمک‌های مالی در حدی نیست که نیازهای ما را برطرف کند. با سپاس از کیهان لندن و امید آنکه خوانندگان این مصاحبه دریابند که هر مقدار پولی که به ما برسد جان یک زن و یا دختر را از خطر کشته شدن و یا ازدواج اجباری در کودکی نجات داده‌اند و این کاریست انساندوستانه و در خور ستایش.