مشکلات اقتصادی از جمله تورم و بحران معیشت برای اکثر جمعیت ایران به دغدغه‌ی اصلی و محوری تبدیل شده اما نامزدهای جانشینی سیدابراهیم رئیسی نتوانسته‌اند وعده‌های اقتصادی منطقی و قابل دسترسی را که بیانگر بهبود شرایط باشد ارائه کنند.
خبرگزاری «آسوشیتدپرس» در گزارشی میدانی از وضعیت اقتصادی مردم در بحبوحه چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری اسلامی به محبوبیت «همستر کامبت» در ایران اشاره و تأکید کرده وعده‌های اقتصادی نامزدها نتوانسته توجه مردم را جلب کند.
این گزارش نوشته محبوبیت «همستر کامبت» در ایران این حقیقت تلخ را نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی در آستانه انتخابات برای مشخص شدن جانشین ابراهیم رئیسی، با یک اقتصاد ویران به دلیل تحریم‌های غرب، تورم شدید و بحران اشتغال روبروست.
این گزارش اشتیاق مردمی را که حتی در خیابان و پشت چراغ قرمز خیابان‌ها هم در حال ضربه زدن روی گوشی خود و بازی با اپلیکشین «همستر کامبت» هستند، نشانه «ناامیدی» مردم از حال و آینده اقتصاد ارزیابی کرده است.
«آسوشیتدپرس» نوشته قیمت دلار که چند سال پیش و در زمان توافق هسته‌ای و امضای برجام حدود سه هزار تومان بود اکنون به ۵۸ هزار تومان رسیده است. هزینه جاری زندگی مردم بطور مداوم در حال افزایش است بطوریکه طی یک سال گذشته قیمت میوه و سبزیجات ۵۰ درصد، قیمت گوشت ۷۰ درصد، نرخ تاکسی دو برابر و نرخ بلیت مترو که ارزان‌ترین وسیله حمل و نقل است نیز ۳۰ درصد افزایش یافته است.
این گزارش در کنار تورم فزاینده، به رکود عمیق در بازارهای مختلف اشاره کرده و نوشته محمدرضا تبریزی یک فروشنده پوشاک در تهران گفته از صبح فقط سه مشتری به مغازه او مراجعه کرده و البته هیچ چیزی نخریده‌اند!
این فروشنده گفته مردم ترجیح می‌دهند کالاهای مورد نیاز خود را از دستفروشان با قیمت‌هایی پایین‌تر خریداری کنند.
«آسوشیتدپرس» با اشاره به دستفروشان زیادی که در متروها هر کالایی که دم دستشان می‌آید برای فروش عرضه می‌کنند نوشته چنین فضای ناامیدانه‌ای در اقتصاد ایران علاقه عموم را به ارزهای دیجیتال و بازی‌های موبایلی که سکه عرضه می‌کنند افزایش داده است.
در بازی «همستر کامبت» کاربران بطور مکرر روی یک تصویر کلیک می‌کنند تا امتیاز کسب کنند و این شایعه مطرح است که با افزایش امتیاز ارز دیجیتال دریافت می‌شود. هرچند برخی از توسعه‌دهندگان «همستر کامبت» به «آسوشیتدپرس» گفته‌اند هیچ ارز دیجیتالی در این بازی عرضه نخواهد شد اما بر اساس این گزارش آنچه مردم را در ایران به سوی این بازی کشانده «ناامیدی» از چشم‌انداز اقتصادی کشور است.
وبسایت «اقتصاد ۲۴» هم در گزارشی نوشته ناامیدکننده‌ترین بخش مناظرات انتخاباتی در دوره چهاردهم ریاست جمهوری، ندیدن برنامه‌های مدون برای بهبود و رفع مشکلات اقتصادی است.
این گزارش افزوده «زمانی که یک نامزد انتخاباتی برنامه خود را برای مدیریت کشور ارائه ندهد، توقع دارد مردم بر چه اساس به او رای دهند؟ این نامزد در صورت سکانداری دولت، چه عملکرد اجرایی خواهد داشت و آیا می‌توان به آینده‌ای روشن امیدوار بود؟»
یکی از نشانه‌های ناامیدی مردم به بهبود وضعیت اقتصادی پس از انتخابات را می‌توان در افزایش قیمت سکه و طلا در روزهای گذشته ارزیابی کرد که نشانه‌ای از «انتظارات تورمی» در این دو بازار است.
قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار روز دوشنبه چهارم تیرماه به سه میلیون و ۴۶۱ هزار تومان رسید و قیمت هر قطعه سکه اطلا نیز به ۴۱ میلیون و ۹۴۲ هزار تومان افزایش یافته است.
قیمت‌ها در بازار ارز هم افزایش یافته بطوری که هر دلار آمریکا در صبح دوشنبه چهارم تیرماه به ۶۱ هزار تومان رسید.
هیچیک از شش نامزد «انتخابات نمایشی» جمهوری اسلامی نتوانسته‌اند برنامه مشخص اقتصادی ارائه دهند و در نهایت به لزوم کاهش تورم و فقرزدایی بر اساس برنامه هفتم توسعه اشاره کرده‌اند. این در حالیست که کارشناسان زیادی معتقدند برنامه هفتم توسعه با کسری منابع روبرو است و ظرفیت لازم برای بهبود وضعیت معیشت و فقرزدایی را ندارد.
«مسکن» از جمله موارد مشترک در وعده‌های نامزدهای انتخاباتی بوده اما در اینباره هم وعده‌های پوپولیستی و شعار داده شده است. برای نمونه علیرضا زاکانی شهردار کنونی تهران مدعی شده که امروز اگر تدبیر دولت به دادن مشوق برای ترمیم بافت‌های ناپایدار و فرسوده صورت بگیرد، «مردم خودشان با این نقدینگی سرگردان می‌توانند خانه‌ها را بسازند و بجای چهار میلیون وعده دولت، مردم ۱۰ میلیون واحد خانه می‌سازند.»
سردار پاسدار محمدباقر قالیباف هم گفته «چشم‌انداز ما این است که یک کارمند ایرانی اگر همه درآمدش را برای مسکن قرار دهد بتواند بعد از ۷ سال صاحب خانه شود در صورتی که این شاخص در حال حاضر ۱۳ سال است.»
در این میان برخی نامزدها وعده‌های پوپولیستی بیشتری را هم داده‌اند. علیرضا زاکانی وعده اختصاص اعتبار طلا به خانوارها در صورت پیروزی را داده است: «به هر خانواده سه نفره معادل اعتبار ۲۰ گرم طلا در سال یارانه داده می‌شود. یک خانوار پنج نفره ۱۱۰ میلیون در سال یارانه دارد و اعتباری به میزان طلا به آنها داده می‌شود که مصون از تورم است. در این زمینه اسباب صرفه جویی فراهم می‌شود.»
مرتضی عزتی کارشناس اقتصادی با اشاره به این وعده زاکانی گفته «یکی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری وعده داده که به هر خانوار اعتبار طلا اختصاص خواهد داد و نه خود طلا. کارکرد اعتبار به این صورت است که افراد هر زمان که خواستند می‌توانند اعتبارات خود را در بازار بنا بر نرخ روز تبدیل به پول کنند. به عنوان مثال اگر فرد امروز بخواهد اعتبار خود را بفروشد، به قیمت طلای امروز پول خواهد گرفت و اگر سال بعد قصد آن را داشته باشد، به نرخ طلای سال بعد دریافتی خواهد داشت؛ بنابراین بحث تولید و تامین طلای فیزیکی مطرح نیست و نیازی به افزایش تولید طلا در کشور و یا حتی واردات آن نداریم.»
این کارشناس اقتصادی افزوده «متاسفانه به نظر می‌رسد برخی از نامزدهای انتخاباتی، به دنبال جمع کردن رای نیستند و وعده‌ها نشان‌دهنده برنامه عملیاتی آنها نیست.»
مرتضی عزتی تأکید کرده که «صحبت‌های عنوان شده فاقد ارزش و اعتبار علمی است و پشتوانه اجرایی هم ندارد. حتی برای برخی از وعده‌های عنوان شده ساختار و درآمد دولت چنین توانایی را ندارد؛ بنابراین نمی‌توان به برخی صحبت‌ها، توجه چندانی کرد.»
آیزاک سعیدیان دیگر اقتصاددانی است که به ادعای زاکانی واکنش نشان داده و گفته «اگر تعداد خانوار‌های ایران را بطور متوسط ۲۶ میلیون خانوار حساب کنیم؛ طبق محاسبه شما باید سالانه ۵۲۰ تن طلا یارانه بدهید.»
مرتضی افقه اقتصاددان و استاد دانشگاه نیز معتقد است این وعده‌ها «رویاگونه و ساده‌پندارانه سابقا هم مطرح می‌شد ولی به دلیل عدم برخورد با عوام فریبی‌ها کماکان نقل گفتمان‌های سطح کلان کشوری است.»
لطفعلی بخشی اقتصاددان نیز در واکنش به وعده‌های پوپولیستی پرداخت یارانه نامزدهای انتخاباتی به روزنامه «شرق» گفته «این وعده‌ها ممکن است برخی از مردم را خوشحال کند و بسیاری امیدوار هستند که این وعده‌ها باعث بهبود زندگی‌شان شود. نکته مهم این است که هیچیک از کاندیدا‌هایی که وعده یارانه داده‌اند، منبع تأمین آن را مشخص نکرده‌اند؛ یعنی نگفته‌اند که این پول را از کجا خواهند آورد. حتی به صورت غیرمستقیم هم به این موضوع اشاره‌ای نشده است».
روزنامه «جمهوری اسلامی» نیز در سرمقاله امروز خود نوشت که امروز کشور به گشایش‌های بزرگ در اقتصاد نیاز دارد و چنین گشایشی بدون ایجاد تغییر در سیاست خارجی امکان‌پذیر نخواهد بود. در این مقاله آمده است، «سیاست خارجی کشور باید به سوی یک گشایش بزرگ در سطح بین‌المللی چرخش پیدا کند. ما باید در روابط بین‌الملل به شرق و غرب نگاه یکسان داشته باشیم و به سیاست موازنه روی بیاوریم. این، همان سیاست «نه شرقی، نه غربی» است که وابستگی به شرق و غرب را نفی می‌کند ولی رابطه با آنها را در چارچوب حفاظت از استقلال کشور بلامانع می‌داند. تا زمانی که به این سیاست روی نیاوریم، هیچیک از نامزدهای ریاست جمهوری در صورت تکیه زدن بر کرسی نفر اول اجرائی کشور امکان موفقیت نخواهد داشت. تردید نکنیم که راه تقویت نظام از ایجاد تغییر اساسی در روابط بین‌الملل می‌گذرد.»
البته این تئوری‌پردازی روزنامه جمهوری اسلامی هم در صورتی ممکن است واقعی باشد که رئیس دولت در جمهوری اسلامی اختیاراتی داشته باشد در حالی که چنین نیست و رئیس جمهور فردی تدارکاتچی و بی‌اختیار و فقط مجری قوانین نظام و اوامر تصمیم‌گیرندگان و در رأس آنها ولی فقیه است.
