امیر طاهری – نوشتن سفرنامه همواره یکی از موضوعات بسیار ارزشمند در ادبیات فارسی بوده است که در عین حال چندین کاربرد مختلف را بیان می‌کند. سفرنامه مرسوم فارسی تحلیل و بررسی، مطالعه مردم‌شناسی و گزارشی از درون‌نگری فلسفی است که همگی در یک روایت جذاب از برخورد بین فرد و جهان در هم آمیخته شده‌اند.
«سفرنامه شهبانو» اثر منصوره پیرنیا به این سنت غنی ادبی وفادار است و در عین حال، پیرنیا نوآوری فنی قابل توجهی را معرفی می‌کند. در این «سفرنامه» تجربه سفر توسط دو صدا روایت می‌شود. یک صدا، صدای خود شهبانو فرح است. دیگری صدای پیرنیا، همراه وفادار اما همیشه مستقل اوست.
از آنجا که پیرنیا در تقریباً تمام سفرهای روایت شده در این کتاب حضور داشته است، او می‌تواند هر جا که لازم باشد، بینش و حساسیت خود را به هر قسمت از این داستان جذاب سفرهای شهبانو به چهار گوشه ایران بیان کند. صدای او ممکن است گاهی با صدای شهبانو در تضاد باشد. اما در نهایت، کارکرد آن همیشه تکمیل کردن روایت ارائه شده است، بطوری که زاویه‌ای اضافی پیشنهاد می‌دهد و توجه را به یک طیف غنی‌تر جلب می‌کند.
صدای شهبانو فرح موزون و با ابهت است، هرچند گاهی نوستالژیک، حتی اندوهگین است، اما هرگز احساساتی نیست. مشخص است که او رابطه‌ای عمیق، تقریباً عرفانی با سرزمین بومی‌اش و مردم آن برقرار کرده بود. او عروس جوان شاه و مادر چهار فرزند او بود. اما این سفرنامه نشان می‌دهد که او همچنین به شکلی تقریباً فیزیکی و روحی با ایده ایران ازدواج کرده بود. این برای شهبانوی تبعیدی کنونی سفری خودخواهانه نیست. او در مواجهه با عظمت زیبایی ایران و بزرگی رنج‌های آن در طول اعصار، فروتنی واقعی را نشان می‌دهد. این نه بیانیه‌ای سیاسی است و نه شهادتی در دادگاه تاریخ. تمام آنچه که او سعی دارد انجام دهد این است که برخی از شادی‌ها و مشقت‌هایی را که در طول حدود ۲۵ سال تجربه کرده است با ما به اشتراک بگذارد
سال‌های سفر به گوشه و کنار سرزمین‌اش… این سفرنامه او را به عنوان ناظری تیزبین و شاید مهم‌تر از همه شنونده‌ای صبور نشان می‌دهد و ما او را در میان طوایف کوچ‌نشین می‌بینیم که درباره زندگی روزمره صحبت می‌کنند، از مراکز صنعتی فوق‌مدرن بازدید می‌کنند تا با مهندسین عالی‌رتبه درباره فناوری بحث کنند و تقریباً در مقابل زیبایی خالص معماری برخی از روستاهای کویر اشک می‌ریزند و واضح است که او در روستاهای دورافتاده بیابان راحت‌تر از یک کلانشهر مانند تهران بود.
صدای پیرنیا نه تنها عناصر واقعی را که ممکن است گاهی اوقات از قلم افتاده باشند اضافه می‌کند، بلکه لحنی از شادی و شوخ‌طبعی نیز دارد. چیزی شبیه به یک همسرایی وجود دارد که هر از گاهی مداخله می‌کند. این شامل صدای افرادی است که در طول سفرها با آنها مواجه شده‌اند و همچنین آثار بیش از ۱۰۰ سفرنامه‌نویس ایرانی و اروپایی که به ایران سفر کرده‌اند و پیرنیا قبل از نوشتن کتاب، سفرنامه‌های آنها را مطالعه کرده است. و همین کارکرد و همسرایی است که روایت را پیش می‌برد و اطلاعات اضافی ارائه می‌دهد و آنچه را که در راه است تداعی کرده و موضوعات ارائه شده توسط دو مسافر را تأیید می‌کند.
ایران سرزمینی پهناور است که مساحتی برابر با فاصله بین اسکاندیناوی و سیسیل را پوشش می‌دهد. همچنین سرزمینی متنوع است. از کوه‌های برفی البرز و زاگرس، که جزو بلندترین کوه‌های جهان هستند، تا چشم‌انداز دلفریب بیابان‌ها، و از جنگل‌های نیمه گرمسیری ساحل دریای خزر تا سواحل موسمی شسته خلیج عمان، تنوع شگفت‌انگیزی از توپوگرافی و اقلیم‌شناسی را تجربه می‌کند. ایران پانزدهمین کشور بزرگ جهان و دومین صادرکننده بزرگ نفت در جهان است. ایران نگهبان خلیج فارس است، خلیج فارس، آبراهه استراتژیکی که از طریق آن بیش از ۵۰ درصد صادرات نفت جهان عبور می‌کند؛ و اما ایران همچنین سرزمین فرش ایرانی، پسته، گربه ایرانی و خاویار است. این سفرنامه ما را با برخی از مکان‌های تاریخی جذاب که همواره ایران را به سرزمینی رویایی برای مسافران تبدیل کرده است، آشنا می‌کند: تخت جمشید، مساجد اصفهان و یزد، شیراز و باغ‌های شگفت‌انگیزش، معبد آناهیتا در همدان، بناهای ایلامی و انشانیت خوزستان.
و اما آنچه که به این سفرنامه ویژگی خاصی می‌دهد، تنوع غنی جمعیت و طوایف آن است و درواقع داستانی از ارتباط انسانی است تا گردشگری مدرن کارت پستال‌ها، دوربین‌های فوری و تماس‌های گروهی سریع در مناظر «ارزش توقف کوتاه».
با شهبانو فرح به عنوان راهنما، ما با ترکمن‌ها در دشت‌های آسیای مرکزی دیدارمی‌کنیم، با بلوچ‌های نزدیک به اقیانوس هند چای می‌نوشیم، به آهنگ‌های جنگ و عشق توسط طوایف سلحشور کرد و لر گوش می‌دهیم، با گیلک‌های باهوش دلپذیر گفتگو می‌کنیم و دنیای حرکت را با طوایف کوچ‌نشین قشقایی و ممسنی بررسی می‌کنیم. «سفرنامه» می‌تواند برای مقاصد مختلفی خوانده شود. این کتاب لذت سرگرمی برای خواننده معمولی را فراهم می‌کند. اما برای خواننده‌ای که به شناخت سرزمین و مردم ایران علاقمند است، این کتاب ثروتی از اطلاعات تاریخی، قومی، معماری، جغرافیایی و باستان‌شناسی را ارائه می‌دهد که همه با حکایات و جزئیات اتفاقی که خواندن آن را آسان و دلپذیر می‌کند، چاشنی شده است. بطور کلی، این کتاب لیست کاملی از همه چیزهایی که در ایران ارزش دیدن دارد ارائه می‌دهد. بیش از ۲۰۰ عکس توسط عکاسان معروف ایرانی، و دیگرانی که زیبایی و رازهای سرزمین پارس را با دوربین‌هایشان ثبت کرده‌اند، به خواننده کمک می‌کنند که بیشتر به اصطلاح در تصویر قرار بگیرد و همچنین تعداد زیادی طرح‌نگاری، که بسیاری از آنها توسط هوشنگ سیحون، یکی از برجسته‌ترین هنرمندان و معماران ایران و توسط خود شهبانو فرح است. این کتاب زیبا، با آرامش و لطف نوشته شده، و با دقت و طراحی و تولید شده است.
خانم منصوره پیرنیا یک روزنامه‌نگار پیشگام ایرانی است. او یکی از اولین زنانی بود که از حاشیه‌نشینی روزنامه‌نگاری زنان در ایران خارج شد تا طیف وسیعی از موضوعات، از رویدادهای فرهنگی تا سیاسی و دیپلماتیک را پوشش دهد. یکی از طولانی‌ترین وظایف او پوشش دادن فعالیت های اجتماعی شهبانو بود و این امر منجر به یک ارتباط، شاید حتی دوستی، شد که بیش از پنج دهه به طول انجامید. کتاب حاضر نتیجه آن سال‌هاست.
*«شاهنامه پهلوی، کارنامه شاهان پهلوی، به روایت تاریخ وتصویر» تالیف منصوره پرنیا ، و یراستار داریوش پیرنیا، کتابی مستند و تاریخی، یادگاری ماندنی، پژوهشی بیسابقه در ۳۷۳ صفحه، جلد سخت کاغذ گلاسه اعلا با بیش از ۱۲۰۰ تصویر رنگی،سیاه و سفید و اسناد تاریخی کمیاب وتکرار نشدن از آلبوم های خصوص و خانوادگی خانواده پهلوی، و آرشیو عکس و اسناد انتشارات مهر ایران، حماسه‌ای پایدار، گاهنامه‌ای غنی و پرارزش از کارها وعملکرد زمامداران شاهان پهلوی، برداشتی نوین از یک قرن تاریخ معاصر ایران و سال های سلطنت و زندگ رضاشاه پهلوی، فرزندان، نوه‌ها و نتیجه‌ها و محمد رضاشاه پهلوی، و فرزندان، و نوه‌ها و رضا پهلوی، ولیعهد ایران و فرزندان در کتاب تاریخ شاهنامه پهلوی آمده است. چاپ اول این کتاب نایاب و از چاپ دوم چند جلد موجود است.
*«زنان شاهنامه»، تالیف: دکتر طلعت بصاری، به کوشش منصوره پرنیا، ویراستار داریوش پرنیا، انتشارات مهر ایران، پائیز ۱۳۹۶ خورشیدی، برابر با ۲۰۱۷ میلادی، مریلند، در ایالات متحده آمریکا منتشر شد.
