در حالی که تعداد دانش‌آموزان «اتباع» در برخی شهرهای ایران بیشتر از دانش‌آموزان ایرانی شده، وزیر آموزش و پرورش نیز علت تراکم در کلاس‌های درس را به دو دلیل غفلت در مدرسه‌سازی و همچنین حضور «اتباع» دانست. وی هشدار داد: «برخی از شهرهای ما تعداد دانش‌آموزان اتباع در کلاس از دانش‌آموزان عادی بیشتر شده است.»
رضا مراد صحرایی وزیر آموزش و پرورش روز یکشنبه ۱۰ تیرماه در صحن علنی مجلس شورای اسلامی اعلام کرد: «تراکم در کلاس‌های درس به دو علت است؛ اول غفلت در مدرسه‌سازی و دوم حضور اتباع.»
وی افزود: «قریب به ۶۰۰ هزار کلاس درس در کشور داریم که چیزی کمتر از ۳۰ هزار کلاس درس تراکم بالای ۴۰ نفر دارد. این تراکم ناشی از دو مسئله است یک غفلت ما در مدرسه‌سازی که از قضا مسئله اصلی نیست مسئله دوم که مسئله اصلی است مهاجرت و اتباع است.»
صحرایی اضافه کرد: «ما درباره اتباع باید یک فکر جدی بکنیم؛ برخی از شهرهای ما تعداد دانش‌آموزان اتباع در کلاس از دانش‌آموزان عادی بیشتر شده است و ما این موضوع را به وزارت کشور گفته‌ایم و بطور جدی آن را دنبال می‌کنیم.»
در همین ارتباط رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی نیز از سنجش ۲۰ هزار دانش‌آموز اتباع خبر داده بود.
حجت‌الله الماسی ۹ خردادماه گفته بود: «آمار دقیقی از تعداد همه نوآموزان اتباع نیست ولی پیش‌بینی می‌شود حدود ۷۰ هزار نوآموز اتباع شامل سنجش هستند.»
به گفته الماسی، «فقط نوآموزان اتباعی که دارای کد یکتا هستند را می‌توانیم سنجش کنیم؛ متاسفانه تعداد زیادی از این نوآموزان کد یکتا ندارند و امکان ورود اطلاعات نوآموز در سامانه آموزش و پرورش بدلیل نداشتن این کد نیست.»
به گفته مسئولان وزارت آموزش و پرورش با وجود کمبود معلم و منابع مالی آموزش و‌پرورش، از سال ۱۳۸۵ جمعیت دانش‌اموزان اتباع در کشور هر سال رو به افزایش بوده است در شرایطی که حضور و تحصیل دانش‌آموزان اتباع، حتی دانش‌آموزان اتباعی که فاقد مدارک اقامتی و هویتی هستند در مدارس دولتی رایگان اعلام شده است.
خبرگزاری تسنیم در ۲۹ خرداد ۱۴۰۲ به نقل از مسئول کمیته مدارس اتباع خارجی و بین‌المللی شورای عالی آموزش و پرورش نوشته بود: «از سال ۸۵ رشد جمعیت دانش‌آموزان اتباع را شاهد بودیم.»
اطهر مقیمی که در نشست «بررسی و تحلیل چالش‌های تحصیلی دانش‌آموزان اتباع» صحبت می کرد اضافه کرده بود: «پس از انتشار فرمان رهبر انقلاب مبنی بر اینکه هیچ کودک افغانستانی نباید از تحصیل باز بماند، سه اتفاق در این حوزه رخ داد؛ نخست، رایگان شدن حضور دانش‌آموزان اتباع در مدارس دولتی، دوم؛ تحصیل تمام دانش‌آموزان اتباع حتی افرادی که فاقد مدارک اقامتی و هویتی هستند و سوم؛ تعیین تکلیف مدارس خودگردان.»
همچنین معاون آموزش ابتدایی شهر تهران در آن نشست با اشاره به اینکه منطقه ۱۵ بالاترین دانش‌آموزان اتباع را در پایتخت دارد، گفته بود: «در بحث سوادآموزی برای اتباع برنامه داریم.»
به گفته معصومه معصومیان، «در برخی موارد، اکثر دانش‌آموزان اتباع در یک مدرسه حضور می‌یابند و در شهر تهران حتی بدون حضور دانش‌آموزان اتباع با مشکل فضای آموزشی مواجه هستیم، هم‌اکنون ۵۵ هزار اتباع در مدارس شهر تهران داریم بنابراین چاره‌ای وجود ندارد تا تعدادی از مدارس را به شیفت عصر منتقل کنیم.»
خبرگزاری برنا نیز در ۳ دی ماه ۱۴۰۲ به نقل از ناصر امانی که در دویست و دومین جلسه شورای اسلامی شهر تهران در مورد گزارش محله‌گردی محله هاشمآباد در منطقه ۱۵ توضیح می‌داد نوشت: «۱۰ هزار اتباع در محله هاشم آباد از جمعیت ۲۵ هزار نفری هاشمآباد زندگی می‌کنند که در یکی از مدارس از ۷۰۰ نفر دانش آموز ۳۵۰ نفر دانش‌آموز اتباع هستند و در بازدیدی که داشتیم در یک کلاس مقطع ابتدایی از ۳۹ نفر دانش‌آموز ۳۶ نفر اتباع بودند. با زمینه خوبی که ایجاد شده است، شاهد هستیم که این تعداد از اتباع در این مدارس تحصیل می‌کنند.»
با اینکه مقامات آموزش و پرورش تعداد دانش‌آموزان اتباع در کشور را ۶۰۰ هزار تن اعلام کرده‌اند اما آنها آماری از دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل اتباع را اعلام نکرده‌اند که شامل کودکان کار نیز می‌شوند.
رئیس سازمان مهاجرت ۱۸ آذر ۱۴۰۲ از حضور بیش از ۴ میلیون اتباع خارجی مجاز در کشور خبر داده و ادعا کرده بود: «نهایتاً ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار اتباع غیرمجاز داریم.»
رییس سازمان ملی مهاجرت در آن تاریخ شمار اتباع خارجی مجاز در کشور را حدود ۴ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر برآورد کرده و ادعا کرده بود: «کسانی به بزرگنمایی آمار اتباع غیرمجاز می‌پردازند و آمار اتباع را تا ۱۵ یا ۱۸ میلیون بالا می‌برند که این اقدام با اهداف و اغراض سیاسی دنبال می‌شود.»
عبدالله مبینی با بیان اینکه نزدیک به ۶۷۰ هزار نفر از مجموع ۴ میلیون و ۳۰۰ هزار اتباع خارجی مجاز، دانش‌آموز و حدود ۳۵ درصد یعنی تقریبا ۱ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر، زن هستند توضیح داده بود: «در موضوع آمار اتباع غیرمجاز، به روش‌های علمی و شیوه‌های برآورد و تحلیل آماری، اینها را احصا کردیم که به برآورد تقریبی بین ۵۰۰ تا نهایتاً یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر رسیدیم.»
سال گذشته نیز ۲۵۰ هزار دانش‌آموز جدید افغانستانی به ایران وارد شدند. به گفته سرپرست مرکز امور بین‌الملل و مدارس خارج از کشور «حدود ۲۲ مدرسه ویژه اتباع داریم که به سرعت در حال افزایش هستند.» برخی آمارها از تحصیل ۷۰۰ هزار دانش‌آموز افغانستانی در مدارس ایران حکایت دارند.
بحران مهاجران افغانستانی در ایران؛ وزیر کشور جمهوری اسلامی: دیگر قادر به پذیرش بیشتر اتباع نیستیم
با اینهمه معاون فنی و نظارت سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور در ۸ دی‌ماه ۱۴۰۱ از تحصیل ۷۰۰ هزار دانش‌آموز اتباع خارجی در مدارس ایران خبر داده و گفته بود: «بیشتر این دانش‌آموزان تبعه کشور افغانستان هستند و در مدارس استان‌های خراسان رضوی، قم، سمنان، فارس و سیستان بلوچستان به تحصیل اشتغال دارند.»
در حالی که مقامات آموزش و پرورش در مورد مزایا و امکانات مختلف آموزش رایگان برای دانش‌آموزان افغان در بوق و‌کرنا می‌دمند که سردار پاسدار احمد وحیدی که چند ماه پیش حتی نمی‌دانست چند مهاجر افغانستانی در ایران هستند، در اردیبهشت ماه گفته بود «دیگر قادر به پذیرش بیشتر اتباع نیستیم!»
جمهوری اسلامی نه تنها کنترلی بر مرزها و ورود مهاجران انجام نداده بلکه حتی برآوردی از ظرفیت بخش‌های مختلف کشور برای پذیرش این مهاجران و یا بررسی آثار منفی و یا احیانا مثبت حضور نیروی کار افغانستانی در کشور، و همچنین چگونگی روند تحصیل و آموزش فرزندان پرتعداد خانوارهای مهاجر نداشته است.
سامانه‌ی کارآمدی نیز برای ثبت داده‌های مربوط به مهاجران قانونی و غیرقانونی وجود ندارد و با توجه به اظهارات ضد و نقیض مسئولان حتی مشخص نیست چه تعداد افغانستانی مهاجر در ایران حضور دارند!
حضور قابل توجه افغانستانی‌ها در تجمعات و تظاهرات حکومتی و انتشار تصاویری از حضور افغانستانی‌ها در میان نیروهای سرکوب حکومت نشان‌دهنده بهره‌برداری جمهوری اسلامی از مهاجران به سود اهداف ایدئولوژیک است.
