مایکل روبین (میرور اسپکتیتور) – الهام علی‌اف رئیس جمهوری آذربایجان حمایت این کشور را از ناآرامی‌های جدایی‌طلبان در کالدونیای جدید، قلمرو خارجی فرانسه، با مساحتی بیش از سه برابر ناگورنو- قره‌باغ افزایش داده و تقویت بخشیده است. تصمیم علی‌اف برای چرخش از درآمد گاز جمهوری آذربایجان به حمایت از ناآرامی‌ها در آن منطقه، درواقع واکنش خشم‌آلود وی به حمایت فرانسه از امنیت و حق حاکمیت ارمنستان در میانه تلاش‌های باکو برای اشغال ارمنستان است.
علی‌اف در سخنرانی هفته گذشته خود در «شوشی» [ناگورنو- قره‌باغ] بار دیگر ارمنستان را «آذربایجان غربی» نامید. اظهارات او گرچه تکراری اما در شرایط کنونی تحریک‌آمیز بود. مقامات و رسانه‌های آذربایجان از ارمنستان با عنوان «آذربایجان غربی» یاد می‌کنند و می‌گویند که کل خاک ارمنستان به لحاظ تاریخی متعلق به آذربایجان است.
علی‌اف در سال ۲۰۲۲ در یک سخنرانی توضیح داد: «بر اساس اسناد تاریخی، نقشه‌های تاریخی و تاریخ خودمان، آذربایجان غربی سرزمین تاریخی ماست». وی قرار گرفتن «شهر تاریخی ما ایروان» در ارمنستان را «خیانت» خواند.
علی‌اف فردی متوهم است. همه ارامنه باید فرانسه را به خاطر آگاهی و درک مخاطرات توهمات یک دیکتاتور و اقدام در ممانعت از زیاده‌خواهی‌های وی ستایش کنند. صادقانه بگویم، ایالات متحده، بریتانیا و جهان غرب نیز بطور گسترده باید به همین شکل عمل کنند.
در زمان دیکتاتوری صدام حسین، عراقی‌ها به شوخی می‌گفتند: در یک کنفرانس مطبوعاتی، روزنامه‌نگاری از طارق عزیز معاون نخست وزیر و وزیر خارجه وی پرسید: آیا فیل‌ها می‌توانند پرواز کنند؟ عزیز گفت: البته که نه. روزنامه‌نگار افزود: «اما جناب صدام حسین گفتند که می‌توانند!» عزیز بلافاصله پاسخ داد: «خب، البته آنها می‌توانند پرواز کنند، ولی بسیار آهسته.» نکته این است که اطراف دیکتاتورها با «بله‌قربان‌گو»های متملقی احاطه شده که هرگز به آنها نمی‌گویند اشتباه می‌کنند.
هنگامی که دیکتاتورها از واقعیت فاصله گرفته و ارتباط آنها با واقعیت از هم می‌گسلد، اتخاذ هر دو استراتژی رآکتیو و پرواکتیو (واکنشی و کُنشی) الزامی است. دفاع امری حیاتی در راستای بازدارندگی است. اگر زمانی که صدام حسین در ژوئیه ۱۹۹۰ شروع به تهدید کویت کرد، ایالات متحده نیروهای خود را در کویت مستقر می‌کرد، صدام حسین یک ماه بعد از آن دست به تهاجم نظامی نمی‌زد و می‌شد مانع از وقوع نه یک جنگ بلکه دو جنگ شد. به همین دلیل است که حمایت نظامی فرانسه از ارمنستان امروز امری بسیار حیاتی است و رک و پوست کنده بگویم، ایالات متحده و سایر کشورها نیز باید از آن پیروی کنند.
با این حال، همزمان با اینکه دیکتاتورها دچار توهم می‌شوند، فرصت‌هایی نیز پیدا می‌شوند. علی‌اف باید جانب احتیاط را رعایت کند چرا که نه تنها آذربایجانی‌های فقیر از او متنفرند، بلکه طایفه پاشایف نیز که همسرش از آن طایفه می‌آید، از وی نفرت دارند. او فردی ولخرج است. با در نظر گرفتن شایعاتی مبنی بر ابتلای پسرشان به اوتیسم، ارتش از این احتمال که پسر علی‌اف جانشین وی شود ناراحت است. حتی اگر شرکای جمهوری آذربایجان مشکلات موجود را نادیده بگیرند، ولی این مشکلات در واقعیت وجود دارند. خروج الین سلیمانوف سفیر این کشور از ایالات متحده پس از ۱۶ سال نه به دلیل شکست وی، بلکه به دلیل اختلافات درونی در کشورش بود. دوران مسئولیت سلیمانف در بریتانیا نیز بیش از آنکه افتخاری برای او باشد بیشتر یک تبعید محترمانه است.
درست است که حکومت پلیسی بر جمهوری آذربایجان مستقر است اما سرویس‌های اطلاعاتی غرب هر آنچه را که آذربایجانی‌ها به زبان می‌آورند نیز می‌شنوند. همانگونه که سوء استفاده جنسی عُدَی پسر صدام حسین از دختران خانواده‌های بالاست سیاسی دست‌کم به واسطه یک اقدام به ترور به اوج خود رسید، پرونده «#MeToo» الهام علی‌اف نیز در زمانی که هنوز پدرش رئیس جمهور بود، به ویژه در ارتباط با دختری خردسال که از خانواده‌های بالای رژیم بود، به شدت آلوده است. به همان اندازه که علی‌اف معتقد است که دولت بریتانیا را به دلیل درآمد میلیارد دلاری «بریتیش پترولیوم» از میادین نفتی این کشور در جبهه خود دارد، به همان اندازه هم از درک دوگانگی تاریخی بریتانیا عاجز است: به محض اینکه یک شریک جدید قراردادهای «صنایع نفت بریتانیا» را تضمین کند، تاریخ مصرف علی‌اف به پایان خواهد رسید.
به زبان ساده، فرانسه اگر بخواهد علی‌اف را ساقط کند، شرکای زیادی از جمهوری آذربایجان خواهد داشت. از لحاظ تاریخی، فرانسه در آفریقا در برکناری رهبران کشورها به روش‌های بس کمتر شرافتمندانه امتحان خود را پس داده است. در همین حال، انگلیس ممکن است آن حمایتی را که مد نظر علی‌اف است از وی نداشته باشد. احتمال دارد سرویس اطلاعاتی ترکیه نیز برای حمایت از حکومت نیابتی وفادار اردوغان تلاش بیشتری از خود نشان دهد، اما ممکن است کافی نباشد.
جمهوری آذربایجان احتمالا در نوامبر ۲۰۲۴ میزبان بیست و نهمین کنفرانس تغییرات آب و هوایی سازمان ملل متحد (COP#۲۹) خواهد بود اما اینکه آیا علی‌اف برای ریاست در آنجا حضور داشته باشد یا نه جای سؤال است.
*منبع: میرور اسپکتیتور
*نویسنده: مایکل روبین
*ترجمه و تنظیم: الهام رفیع‌زاده
