استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرق ایران دارای اقلیم گرم و خشک، با متوسط بارندگی سالانه اندک، درجه حرارت بالا و بادهای ۱۲۰ روزه است. بادهایی که به دلیل شرایط اقلیمی همواره از گذشته‌های دور در این منطقه می‌وزد و بین ۱۲۰ تا ۱۳۰ روز به طول می‌انجامد و اهالی چنین مناطقی با تدابیری خود را از آن محفوظ می‌داشتند در حالی که با پیچیدگی‌ها و ساخت و سازهای زندگی شهری می‌بایست با اشکال مناسب شهروندان را از این پدیده‌ی طبیعی که به دلیل کمبود آب در چند دهه‌ی گذشته تشدید نیز شده است، محافظت کرد.
امسال نیز توفان گرد و خاک با سرعت ۱۰۰ تا ۱۱۵ کیلومتر بر ساعت، زندگی ساکنان این منطقه را مختل کرده و در منطقه سیستان تا کنون ۱۳۶۲ شهروند را راهی مراکز درمانی کرده است.
مدیرکل دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان روز شنبه ۱۳ امرداد به خبرگزاری ایسنا گفت: «در پی وقوع توفان گرد و خاک در منطقه سیستان واقع در شمال سیستان و بلوچستان از ۸ تا ۱۲ مردادماه، تعداد یک‌هزار و ۳۶۲ تن به مراکز درمانی و بیمارستان‌ها مراجعه کرده که از این تعداد ۱۱۱ نفر بستری شدند.»
مجید محبی افزود: «از این تعداد یک‌هزار و ۲۵۱ تن نیز پس از دریافت خدمات سرپایی مرخص شدند.»
به گفته مدیرکل دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان، مشکل تنفسی، قلبی و چشمی از عمده مشکلات مردم در این مدت بوده که در این بین تنها ۶۱۶ بیمار به علت مشکلات تنفسی در این بازه زمانی به مراکز درمانی مراجعه کردند.
توفان گرد و خاک با سرعت «۱۰۰ کیلومتر بر ساعت» در سیستان و بلوچستان
منطقه سیستان در شمال استان سیستان و بلوچستان همچنان تحت تأثیر «توفان گرد و خاک ۱۲۰ روزه» قرار دارد.
به گزارش محسن حیدری مدیرکل هواشناسی این استان، این توفان در چهارمین روز متوالی با سرعت باد بیش از «۱۰۰ کیلومتر… pic.twitter.com/iMMs0nij0N— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) August 2, 2024
بنا بر اعلام کارشناسان، بر شدت وزش بادهای ۱۲۰ روزه در شرق کشور افزوده شده و بیشینه سرعت باد در این منطقه به ۱۱۵ کیلومتر بر ساعت رسیده بطوری که گرد و خاک حاصل از آن بیش از یک میلیون نفر از مردم این منطقه را تحت‌تأثیر قرار داده است.
علاوه براین، گزارش‌های محلی نشان داده است که بعد از ظهر روز جمعه توفان شن در محور زاهدان به زابل در محدوده «شیله» تا «تاسوکی» شعاع دید افقی را به محدوده صفر رساند.
همچنین شعاع دید افقی در برخی محورهای مواصلاتی شمال سیستان و بلوچستان مانند زابل- زهک، زابل- نهبندان، زاهدان- زهک، هیرمند- زابل و هیرمند- زهک نیز به شدت کاهش یافته است.
در جمعه‌ای گذشت برای چهارمین روز متوالی، سرعت توفان سیستان به ۱۹۰ کیلومتر رسید. همچنین بنا بر اعلام هواشناسی سیستان و بلوچستان در این روز، سرعت وقوع توفان گردوخاک در منطقه سیستان شامل ۵ شهرستان واقع در شمال استان سیستان و بلوچستان برای چهارمین روز متوالی به بیش از ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت رسید.
در همان روز، ساعت کاری ادارات و دستگاه‌های اجرایی منطقه سیستان نیز کاهش یافت. همچنین روز جمعه ۱۲ امرداد بر اثر توفان شن در مسیر زاهدان به زابل ، میزان غلظت آلاینده‌ها در زاهدان به چندین برابر حد مجاز رسید.
به گفته مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان، در این روز میزان بیشترین غلظت آلاینده‌ها در زاهدان ۱۴۵۰ میکروگرم بر مترمکعب بوده که تقریبا ۱۰ برابر حد مجاز است.
در ادامه به دلیل توفان گرد و خاک و افزایش ریزگردها، فعالیت تمامی دستگاه‌های اجرایی، ادارات و بانک‌های منطقه سیستان بجز مراکز خدمات رسان و مراکز بهداشتی و درمانی در روز پنجشنبه، ۱۱ امرداد، ساعت کاری ادارات از ساعت شش تا ۱۰ صبح اعلام شد.
در همین ارتباط خبرگزاری ایلنا روز شنبه ۱۲ امرداد با انتشار گزارشی اعلام کرد که یک میلیون نفر تحت تأثیر گرد و خاک بادهای ۱۲۰ روزه در شرق کشور قرار دارند ازسوی دیگر توفان شن میدان دید در برخی محورهای مواصلاتی را به صفر رساند.
توفان گرد و خاک با سرعت ۱۱۵ کیلومتر در ساعت زابل را درنوردید!
توفان گرد و خاک با سرعت ۱۱۵ کیلومتر در ساعت، امروز دوشنبه ۱۱ تیر ۱۴۰۳ شهر زابل را درنوردید و باعث کاهش شعاع دید افقی به ۸۰۰ متر شد.
محسن حیدری مدیرکل هواشناسی استان سیستان و بلوچستان در گفتگو با خبرگزاری «تسنیم»، با… pic.twitter.com/cuknzcfDtN
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) July 1, 2024
همچنین تا ظهر روز سه‌شنبه ۹ امرداد، بیشینه سرعت وزش بادهای ۱۲۰ روزه در زابل به ۱۰۸ کیلومتر بر ساعت رسید و گرد و خاک ناشی از آن میدان دید افقی در بسیاری از مناطق نیمه شمالی سیستان و بلوچستان را به‌شدت کاهش داد.
بادهای ۱۲۰ روزه همچنین برخی مناطق خراسان جنوبی و «خراسان رضوی» را تحت تاثیر قرار داد و شعاع دید افقی در محدوده فرودگاه بیرجند را به ۱۰۰۰ متر کاهش داد.
تشدید سرعت وزش بادهای ۱۲۰ روزه در شرق باعث شده برخی مناطق خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و خراسان رضوی در غبار ناشی از وزش این بادها فرو رفتند.
در روز ۹ امرداد نیز بنا بر تصمیم مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان، به دلیل وقوع توفان گرد و خاک و افزایش ریزگردها فعالیت تمامی دستگاه‌های اجرایی، ادارات و بانک‌های منطقه سیستان بجز مراکز خدمات‌رسان و مراکز بهداشتی و درمانی، از ساعت ۶ صبح تا ۱۱ اعلام شد.
بادهای ۱۲۰ روزه در سال‌های دور به دلیل وجود هامون، تأثیر مثبتی بر منطقه شمال و شمال غرب سیستان داشتند و مردم از وزیدن این بادها برای خنک کردن خانه‌هایشان استفاده می‌کردند اما اکنون به دلیل خشک شدن هامون و نرسیدن حقابه هیرمند و بی‌توجهی مزمن به مشکلات محیط زیست این منطقه بادهای موسمی به توفان‌های شن بعضا ۲۰۰ روزه در سیستان تبدیل شده‌اند و به عقیده اهالی حتی امنیت منطقه را نیز به خطر انداخته‌اند.
بعضی از روستاهای محلِ عبورِ این بادها خالی از سکنه شده‌اند و به دلیل مرزی بودن این روستاها خالی ماندن‌شان به ضرر امنیت منطقه است. علاوه بر تمام این موارد اما در سایه قرار گرفتن سلامتی مردم و بالای ۱۰۰ روز تنفس در آلودگی‌های بیش از ۱۹ برابر حد مجاز، در چند سال اخیر به یک بحران تبدیل شده است.
حسین سرگزی کارشناس حوزه بیابان‌زدایی ۵ تیرماه۱۴۰۲ در گفتگو با روزنامه «فرهیختگان» توضیح داده بود: «برای مقابله با فرسایش بادی، سه کار بیشتر نمی‌توان انجام داد. یکی، کار مکانیکی است. یعنی ایجاد موانع برای جلوگیری از باد مانند بادشکن، ساخت دیوار یا کارهایی از این قبیل. دیگری کارهای بیولوژیکی مانند درخت و بوته کاشتن و حفاظت کردن از این پوشش است و آخری نیز انتشار آب و تخصیص حقابه است تا رطوبت را نگه دارد و اجازه ندهد خاک بلند شود.»
به گفته وی، این سه کار انجام نشده و بعضا نیز امکان انجام آن نیست. مثلا از جمله کارهای مکانیکی‌ای که می‌توان انجام داد، مالچ‌پاشی است که سطح تالاب را نمی‌توان مالچ‌پاشی کرد؛ چرا که هم وسعت بالایی دارد و هم آثار مخرب زیست‌محیطی. زیرا مجددا از طریق بادهای موسمی پایین‌دست را به شکل دیگری تحت تاثیر قرار خواهد داد و بر سلامتی مردم اثر خواهد گذاشت. کارهای دیگری مانند کنترل کانون‌های بحرانی هم هست که در سال‌های گذشته آنگونه که لازم است به آنها توجه نشده است.
سرگزی در ادامه تاکید کرده بود: «پوشش گیاهی و توسعه جنگل‌کاری به آب نیاز دارد. ما اکنون در سیستان بحران آب شرب داریم. بسیاری از روستاهای ته خط زابل مشکل آب دارند و آبرسانی سقایی به آنها می‌شود. عملا اکنون دیگر نمی‌توان به گزینه‌ای مانند توسعه پوشش گیاهی فکر کرد. توسعه پوشش گیاهی اکنون دیگر امکان‌پذیر نیست. اکنون از کدام منبع آبی می‌خواهیم کشت‌و‌کار کنیم؟ برای اینکه یک نهال مستقر شود، حداقل ۳۰ بار باید آبیاری شود. سال بعد دوباره نگهداری و مراقبت می‌خواهد تا این استقرار ماندگار شود. در این شرایط اصلا امکان‌پذیر نیست که کار بیولوژیکی انجام دهیم.»
انعطاف و کوتاه آمدن جمهوری اسلامی در برابر حکومت طالبان در افغانستان که با چون ساختن سدهای مختلف مانند کجکی و کمال خان بر روی هیرمند باعث انحراف مسیر آب شده و نصب و استفاده از انواع پمپ‌ها در این مسیر جهت هدایت آب برای کشاورزان آن کشور و از سوی دیگر کاهش بارندگی سالانه که خشک شدن دریاچه هامون را در پی داشت همگی دست به دست هم داده و باعث شده‌اند تا بادهای ۱۲۰ روزه در چند سال اخیر خانه و کاشانه شهروندان این استان را زیر خروارها شن دفن و آنها را راهی بیمارستان کند.
