اعتصاب پرستاران در شهرهای مختلف کشور با آغاز سومین هفته به تهران رسیده و به این ترتیب در بیش از ۱۰ استان کشور صدها پرستار شاغل در بیمارستان‌های دولتی اعتصاب کرده‌اند. اعتصاب پرستاران از زوایای مختلف قابل توجه است؛ از جمله آنکه این اعتصاب برای نخستین بار در طول تاریخ پرستاری ایران رخ داده است. همچنین اعتصاب پرستاران به عنوان گروه اجتماعی که دارای درآمد متوسط است، نشان‌دهنده فصل جدیدی از اعتصابات قشرهایی است که چون کارگران و بازنشستگان و آموزگاران حداقلی‌بگیر نیستند.
پرستاران بیمارستان‌های دولتی بیش از سه هفته است اعتصابات سراسری را در چند شهر کشور پیش می‌برند. آنها از مدت‌ها پیش اعتراضاتی را به صورت تجمع برگزار می‌کردند. در دور تازه و بی‌سابقه اعتراضات اما پس از آنکه چند تجمع و اعتصاب چند ساعته در شهرهای بندرعباس و فسا و کرج رخ داد، پرستاران در چند بیمارستان دولتی شیراز به صورت همزمان و از ۱۳ امرداد دست به اعتصاب زدند که به سرعت در میان پرستاران بیمارستان‌های دولتی چند شهر دیگر گسترش یافت و به تهران رسید.
در حال حاضر صدها پرستار در بیش از ۵۰ بیمارستان در ۱۰ استان ایران در اعتصاب بسر می‌برند و پیش‌بینی می‌شود در صورت بی‌اعتنایی وزارت بهداشت، این اعتصاب در روزهای آینده گسترش پیدا کند.
شیراز، فسا، کرج، بندرعباس، اصفهان، تهران، کرمانشاه، دهدشت، مریوان، تبریز، رشت، اهواز، یاسوج و قزوین از جمله شهرهایی هستند که اعتصاب پرستاران در آنها جریان دارد.
پرستاران معترض ضمن اینکه دست از کار کشیده‌اند، تجمع اعتراضی برگزار کرده و شعارهایی از جمله «پرستار داد بزن، حقتو فریاد بزن»، «وعده وعید کافیه، سفره ما خالیه»، «تعرفه ما کجاست، توی جیب شماهاست»، «اتحاد، اتحاد، علیه فقر و فساد» و «با کرونا جنگیدیم، حمایتی ندیدیم» سر می‌دهند. آنها همچنین در برخورد به نیروهای انتظامی که برای سرکوب آنها اعزام می‌شوند، با اشاره به اینکه آنها نیز به خدمات پرستاران نیاز دارند، شعار دادند: «نیروی انتظامی، تو هم بستری میشی!»
اعتصاب زیر فشار سنگین «حراست»
اعتصاب پرستاران با وجود بخش فعال و سرکوبگر «حراست» در بیمارستان‌های دولتی صورت گرفته است؛ اینکه پرستاران موفق شده‌اند اعتصابی با این ابعاد را که حتی به لغو برخی جراحی‌ها در چند بیمارستان منجر شد، با غلبه بر فشارها و تهدیدهای مأموران امنیتی مستقر در بیمارستان‌ها انجام دهند یک رخداد مهم و قابل توجه است.
به گزارش منابع صنفی، فشار نیروهای «حراست» و امنیتی برای پایان دادن به اعتصاب پرستاران همچنان ادامه دارد اما در آنسو نیز پرستارانی که سال‌ها صدای اعتراض و خواسته‌هایش از سوی مسئولان شنیده نشده، اینبار به صحنه آمده‌اند تا حق خود را بگیرند.
محمد شریفی مقدم دبیرکل «خانه پرستار» با اشاره به تهدیدهای نهادهای امنیتی و مدیریت بیمارستان‌ها برای پایان دادن به اعتصاب پرستاران گفته «پرستاران می‌دانند وقتی اعتصاب کرده‌اند آنها را تهدید می‌کنند که اخراج‌تان می‌کنیم. [آنها] می‌گویند باشد، اخراج کنید. یعنی وضعیت به جایی رسیده است که برای پرستار مهم نیست اگر اعتصاب کند اخراج می‌شود.»
نیروهای امنیتی و مدیران بیمارستان‌ها در کنار تهدید و هراس‌آفرینی و بازداشت، بازی روانی دیگری را نیز با پرستاران به راه انداخته و دانشجویان و افرادی را که تازه فارغ‌التحصیل شده و تجربه عملی در شغل پرستاری ندارند، در بیمارستان‌ها بجای پرستاران اعتصابی به کار می‌گیرند. اقدامی که هرچند برای هراس پرستاران و تزلزل امنیت شغلی آنها به عنوان اهرم فشار صورت گرفته اما در عمل بازی با جان بیماران است!
پایداری پرستاران طی دو هفته گذشته در برابر موج تهدیدها، سبب بازداشت و تشکیل پرونده‌های قضایی علیه آنها شده است. به گزارش فعالان صنفی پرستاران طی دو روز گذشته چند پرستارِ در اعتصاب شهرهای اراک و تهران بازداشت شده‌اند.
از تبعیض درآمدی تا زورگویی مدیران
عوامل مختلفی در سال‌های گذشته سبب اعتراضاتی از سوی پرستاران شد که حالا می‌رود تا به اعتصاب سراسری تبدیل شود.
حقوق پایه پرستاران در سال ۱۴۰۳ مبلغ ۲/۱۳ میلیون تومان در تهران و ۱۲ میلیون تومان در دیگر شهرهای بزرگ ایران است؛ رقمی معادل ۲۰۰ تا ۲۲۰ دلار در ماه!
بخش دیگری از درآمد ماهانه پرستاران رقم کارانه است که به گفته پرستاران به حدود ۵ میلیون تومان در ماه برابر با ۳/۸۳ دلار می‌رسد. در چنین شرایطی با توجه به رقم خط فقر ۳۲ میلیون تومانی در تهران، مجموع درآمد پرستاران آنها را زیر خط فقر قرار می‌دهد.
رقم کارانه یکی از موارد اعتراضی پرستاران است چرا که کارانه پزشکان شاغل در مراکز دولتی به چند صد میلیون تومان در ماه هم می‌رسد. از سوی دیگر پرستاران می‌گویند بخشی از کارها مانند تعویض پانسمان یا بخیه که آنها انجام می‌دهند، کارانه‌اش به پزشکان تعلق می‌گیرد.
کیهان لندن اسفندماه گذشته در گزارشی درباره اختلاف دستمزد پرستاران در ایران با دیگر کشورهای منطقه و جهان نوشته بود پرداخت بابت یک ساعت اضافه‌کاری به هر پرستار، بین ۱۳ تا ۲۰ هزار تومان است. یعنی معادل ۳۰ تا ۵۰ سنت! رقمی که حتی بدون نیاز به مقایسه با رقم موجود در سایر کشورهای منطقه و جهان، غیرمنطقی و به شوخی شبیه است.
در کشور مالزی که یکی از کشورها با سطح دستمزد پایین به شمار می‌رود، پرستاران برای هر ساعت اضافه‌کاری ۵/۱ برابر دستمزد یک ساعت کار و رقمی حدود ۱۰ دلار دریافت می‌کند. در امارات متحده عربی هر ساعت کار پرستاران تعرفه‌ای معادل ۴۰ دلار در ساعت دارد که در صورت پذیرش اضافه‌کاری، ساعتی ۲۵ تا ۵۰ درصد به دستمزد آنان افزوده می‌شود که در مجموع دستمزد هر ساعت اضافه‌کاری را تا ۶۰ دلار افزایش می‌دهد.
در استرالیا که یکی دیگر از مقاصد مهاجرتی پرستاران ایرانی است، اضافه‌کاری در روزهای هفته ۵/۱ برابر درآمد معمولی برای دو ساعت اول و سپس دو برابر برای بقیه ساعات اضافه‌کاری است. متوسط دریافتی یک پرستار حدود ۴۰ دلار برای هر ساعت کار است.
در آلمان نیز اضافه‌کاری پرستاران بین ۲۵ تا ۵۰ درصد است و پرستاران این کشور به ازای هر ساعت کار دست‌کم ۱۸ یورو دریافت می‌کنند.
محمد شریفی مقدم دبیرکل «خانه پرستار» نیز روز چهارشنبه ۳۱ امرداد ۱۴۰۳ در گفتگو با وبسایت «اعتماد آنلاین» با اشاره به اینکه حقوق ماهانه پرستاران در ایران ۱۲ تا ۱۵ میلیون تومان، برابر با حدود ۲۰۰ دلار است، گفت: «در آلمان یک پرستار به محض ورود به کار ۲ هزار دلار می‌گیرد و در برخی دیگر کشورهای اروپای ۴ هزار دلار و در آمریکا و کانادا نیز ۵ هزار دلار حقوق ماهانه به پرستار می‌دهند. قیاس این اعداد نشان از یک فاصله عمیق دارد.»
یکی از مهمترین خواسته‌های پرستاران افزایش درآمد است که با برقراری مواردی از جمله اجرای قانون تعرفه‌گذاری پرستاری، برقراری کارانه‌ی حذف شده، برقراری فوق‌العاده خاص با ضریب ۳، و تصحیح ردیف درآمدی «حق مسکن» در فیش حقوقی آنها صورت می‌گیرد.
قانون تعرفه گذاری خدمات پرستاری در سال ۱۳۸۶ در مجلس شورای اسلامی تصویب شد اما تا سال ۱۴۰۰ به اجرا درنیامد. در آخرین هفته‌های فعالیت دولت دوم حسن روحانی، این قانون با ۱۵ سال تأخیر برای اجرا ابلاغ شد اما همچنان پرستاران در انتظار اجرای آن هستند. بر اساس این قانون، تعرفه خدمات مختلف پرستاران افزایش پیدا کرده و در نتیجه درآمد آنها افزایش می‌یابد.
در حال حاضر برای خدمات ۲۴ ساعته گروه پرستاری برای یک بیمار، شامل خدمات پرستاری صبح‌کار، عصرکار و شب‌کار و همچنین خدمات کمک‌پرستاری و بهیاری و سرپرستاری و سوپروازیری، در کل ۲۷۰ هزار تومان پرداخت می‌شود که معادل ۴/۵ دلار است.
از سوی دیگر در پی کمبود نیروی پرستار و به ویژه پس از شیوع کرونا، اضافه‌کاری اجباری پرستاران به روندی مرسوم در بیمارستان‌های دولتی تبدیل شده که دستمزد آن هم به صورت منصفانه و براساس قانون پرداخت نمی‌شود!
همچنین قانون مشاغل سخت و امکان بازنشستگی پرستاران با ۲۰ سال سابقه، و یا مواردی مانند تعطیلات موسمی و کاهش ساعات کاری به دلایلی مانند بدی آب و هوا یا «ماه رمضان» برای این قشر در نظر گرفته نمی‌شود.
اینها نمونه‌ها‌یی از مشکلات و خواست‌های پرستاران به شمار می‌رود. این روزها اعتصاب این قشر در حالی مورد توجه افکار عمومی قرار گرفته که در عمل مزمن شدن خواست‌ها و حقوق بی‌پاسخ آنان، موج گسترده‌ای از مهاجرت پرستاران را در پی داشته است که سالانه بیش از سه هزار مورد ارزیابی می‌شود.
پرستاران در شرایطی این روزها متوسل به اعتصاب شده‌اند و حتی به گفته محمد شریفی مقدم «پیه» اخراج را نیز با اعتصاب «به تن خود مالیده‌اند» که شماری از آنها به دلیل فشار بالای کار با شیفت‌های طولانی و اضافه‌کار اجباری در ماه‌های گذشته دست به خودکشی زده و شماری دیگر بر اثر سندروم «کاروشی» جان باخته‌اند. «کاروشی» در زبان ژاپنی به معنای مرگ ناشی از کار زیاد است و به مرگ ناگهانی ناشی از فشار شغلی گفته می‌شود.
پرستاران به ویژه بخش مراقبت‌های ویژه و اورژانس نیز می‌گویند با وجود شرایط دشوار و پراسترس شغلی، در عمل کیسه بوکس همراهان بیماران، پزشکان و مدیران بخش هم هستند.
همزمان با اعتصاب اخیر پرستاران، یک پرستار زن ۳۰ ساله در استان لرستان مورد حمله و تهدید به مرگ از سوی همراه یکی از بیماران قرار گرفت و همراه بیمار چنان گردن این پرستار را به قصد خفه کردن فشرد که گردن وی آسیب دیده است.
فصل تازه اعتراضات صنفی در کشور
اکنون مشخص نیست دولت چهاردهم، و محمدرضا ظفرقندی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی چگونه قرار است در نخستین روزهای کاری خود، بحران ناشی از اعتصاب پرستاران را در ساختار درمانی کشور حل کرده و اعتصاب‌کنندگان را قانع کنند که به سر کار برگردند. در هر حال به نظر نمی‌رسد در درازمدت دولت امکان پاسخگویی به همه خواسته‌های پرستاران را داشته باشد.
رفع مشکلات پرستاران نیازمند تزریق منابع مالی هنگفت به وزارت بهداشت، برای تحقق برابری دستمزد و افزایش درآمد آنهاست و همچنین نیازمند استخدام ده‌ها هزار پرستار برای جبران کمبود این نیرو، تا دیگر پرستاران شاغل ناچار به انجام شیفت‌های طولانی و اضافه‌کاری‌های اجباری نباشند. انجام این دو کار در شرایط کنونی سیاسی و اقتصادی کشور امری ناممکن است!
ساختار درمانی ایران در حالی سالانه چند هزار پرستار را به دلیل مهاجرت از دست می‌دهد که به گفته رئیس کل سازمان نظام پرستاری ساختاری درمانی کشور با کمبود بیش از ۱۰۰هزار پرستار روبروست.
بر اساس برخی استانداردهای جهانی به ازای هر تخت بیمارستانی ساختار درمانی باید ۴ پرستار وجود داشته باشد و البته وزارت بهداشت جمهوری اسلامی نیز وجود۵/۲ پرستار به ازای هر تخت را پذیرفته است اما آمارها نشان می‌دهد نسبت پرستار به تخت بیمارستانی در ایران ۰/۹ است.
در چنین شرایطی احتمال تداوم و تکرار اعتراضات و اعتصابات پرستاران در ماه‌های آینده وجود دارد و تا همینجا نیز نشان داده شده که شبکه‌ای منسجم و توانا برای هماهنگی اعتراضات و اعتصابات در این صنف شکل گرفته است.
پیشتر شبکه‌های صنفی و مستقل برای پیشبرد اعتراضات در میان کارگران برخی کارخانه‌های بزرگ مانند فولاد خوزستان، ذوب آهن اصفهان، مجتمع کشت و صنعت نیشکر هفت تپه، و همچنین کارگران پیمانی و رسمی صنعت نفت، آموزگاران و بازنشسته‌ها شکل گرفته بود.
تقویت شبکه‌های مستقل و سراسری برای هماهنگی اعتراضات و اعتصابات «چشم اسفندیار» جمهوری اسلامی است و به همین دلیل در روزهای گذشته برخی کارشناسان و رسانه‌های حکومتی تلاش کرده‌اند چنین تبلیغ کنند که اعتصاب گسترده پرستاران صرفا «صنفی» است و نسبتی با اعتراضات «سیاسی» ندارد. این در حالیست که با تداوم وضع موجود، اعتراضات صنفی با خواست تغییرات سیاسی پیوند خورده و جمهوری اسلامی برای جلوگیری از آن، می‌بایست اقداماتی انجام دهد که چون تا کنون قادر به انجام آنها نبوده، کار به اعتراض و اعتصاب رسیده است!
