وضعیت قرمز شاخص تغذیه‌ در ایران؛ کاهش تقاضای مواد خوراکی در کنار انواع تهدید علیه امنیت غذایی

آثار جدی قطع برق بر بخش کشاورزی و صنعت بیش از پیش نمایان شده و هشدارهایی جدی درباره امنیت غذایی کشور مطرح کرده است. بر اساس آمارها هشت استان ایران در زمینه شاخص‌های تغذیه‌ در وضعیت بحرانی قرار دارند. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نیز در گزارشی اعلام کرده که در تیرماه امسال شاخص‌‌‌ تولید در صنایع غذایی‌‌‌ و آشامیدنی‌‌‌ هم نسبت به ماه گذشته و هم نسبت به تیرماه پارسال با کاهش روبرو شده است.

قطع پی‌ در پی برق با اثرگذاری مستقیم بر تولید در بخش صنعت و کشاورزی به یکی از تهدیدهای جدید در زمینه امنیت غذایی تبدیل شده است. این در حالیست که آمارهای سازمان جهانی خواروبار و کشاورزی ملل متحد (فائو) نیز رتبه ایران در رابطه با امنیت غذایی را در میان ۱۶۷ کشور جهان، ۹۰ اعلام کرده که با توجه به مساحت و ظرفیت‌های موجود از جمله منابع سرشار نفت و گاز، رتبه‌ای پایین به شمار می‌رود.

محمد اسماعیل مطلق رئیس دبیرخانه شورای عالی سلامت و امنیت غذایی نیز به تازگی اعلام کرده که ۸ استان کشور از نظر تغذیه نیاز به توجه بیشتری دارند.

این استان‌ها شامل کرمان، کهگیلویه و بویراحمد، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، خوزستان، بوشهر، ایلام هستند و از نظر اقتصادی نیز استان‌های کم‌برخوردار به شمار می‌روند. در این استان‌ها وضعیت شاخص‌های تغذیه‌ که با درآمد نسبت مستقیم دارد نیز دچار بحران است.

رئیس دبیرخانه شورای عالی سلامت و امنیت غذایی ابتدای امسال مدعی شده بود که امنیت غذایی مهمترین اولویت این دبیرخانه در سال ۱۴۰۳ است که بر اساس تأکید ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم در دستور کار قرار گرفته است.

به گفته محمد اسماعیل مطلق، سازمان جهاد کشاورزی در جهت تولید و تأمین غذا، و وزارت بهداشت در جهت کنترل و نظارت بر سلامت غذا، از مزرعه تا سفره باید به وظایف خود عمل کنند و گزارش اقدامات خود را ظرف مدت ۳ ماه به شورای عالی ارائه دهند. همچنین وزارت رفاه هم برای بهبود دسترسی اقشار کم درآمد به سبد غذایی مطلوب باید برنامه‌های سال جاری خود را اعلام کند و دبیر خانه شورای عالی نیز موظف است گزارش پایش اقدامات در دستگاه‌های اجرایی عضو شورای عالی را به دفتر رئیس جمهور گزارش دهد.

او تأکید کرده بود که «تأمین پروتئین و کالری مورد نیاز برای گروه‌های کم درآمد از مهم‌ترین برنامه‌های اولویت‌دار است». ادعایی که با توحه به آمارها و گزارش‌های میدانی تحقق نیافته است.

تهدید امنیت غذایی میلیون‌ها شهروند در ایران؛ اعلام وضعیت بحرانی در هشت استان

وبسایت «سلامت نیوز» در گزارشی نوشته امنیت غذایی درواقع به معنای دسترسی همه افراد یک جامعه، در تمام ادوار عمر به غذای کافی و سالم برای داشتن زندگی سالم و فعال است و درآمد خانوار از عوامل مهم در تأمین امنیت غذایی در یک نظام اجتماعی است.

این گزارش افزوده «شایع‌ترین علل سوء تغذیه، ناامنی غذایی یا عدم دسترسی به غذای کافی و مقرون ‌به‌ صرفه است. همچنین ناتوانی در تهیه غذا، مشکلات گوارشی و مشکلات مربوط به جذب مواد مغذی، مصرف بیش از حد الکل و اختلالات سلامت روان از دیگر علل شایع سوء تغذیه به شمار می‌روند.»

در ایران از یکسو کاهش تولید مواد غذایی سبب تهدید امنیت غذایی و افزایش قیمت اقلام خوراکی شده و از سوی دیگر ناتوانی خانوارها در خرید سبد غذایی مفید و کافی نیز سوء تغذیه را گسترش داده است.

جدا از عوامل ساختاری در اقتصاد ایران، قطع برق واحدهای تولیدی و صنعتی در ماه‌های اخیر از دیگر عوامل کاهش تولید بوده است.

بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در تیرماه سال ١۴٠٣، شاخص‌‌‌ تولید رشته‌‌‌ فعالیت‌‌‌ غذایی‌‌‌ و آشامیدنی‌‌‌ بجز قند و شکر بر مبنای‌‌‌ شرکت‌های‌‌‌ بورس، نسبت‌‌‌ به‌‌‌ ماه مشابه‌‌‌ سال قبل‌‌‌ کاهش‌‌‌ ۷/۸ درصدی‌‌‌ و نسبت‌‌‌ به‌‌‌ ماه قبل‌‌‌ کاهش‌‌‌ ۱۱/۲ درصدی‌‌‌ داشته‌‌‌ است‌‌‌.

همچنین‌‌‌ شاخص‌‌‌ فروش آن نسبت‌‌‌ به‌‌‌ ماه مشابه‌‌‌ سال قبل‌‌‌ کاهش‌‌‌ ۷/۳ درصدی‌‌‌ و نسبت‌‌‌ به‌‌‌ ماه قبل‌‌‌ کاهش‌‌‌ ۷/۶ درصدی‌‌‌ داشته‌‌‌ است‌‌‌. نسبت‌‌‌ به‌‌‌ ماه قبل‌‌‌ شاخص‌‌‌ تولید تمام زیربخش‌‌‌ها بجز روغنی‌‌‌ها کاهش‌‌‌ یافته‌‌‌، همچنین‌‌‌ نسبت‌‌‌ به‌‌‌ ماه مشابه‌‌‌ سال قبل‌‌‌ شاخص‌‌‌ تولید و فروش تمام زیربخش‌‌‌ها کاهش‌‌‌ یافته‌‌‌ است.

در همین حال آمارهای اقتصادی نشان می‌دهند شاخص کل قیمت مصرف‌کننده خانوارهای کشور در تیرماه امسال به ۲۵۵/۲ رسیده است. این در حالیست که این رقم در ابتدای دهه ۹۰ خورشیدی، ۱۰/۹ بود. به عبارت دیگر، شاخص کل طی ۱۳ سال بیش از ۲۳ برابر شده است.

وبسایت «اکو ایران» با انتشار جزییات افزایش قیمت مواد خوراکی طی ۱۳ سال گذشته نوشته متوسط قیمت گروه «خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها» در این دوره بیش از ۴۱ برابر شده است. در این میان، گروهی که بیشترین افزایش قیمت را داشته، گروه «سبزیجات» بود که در این مدت بیش از ۶۳ برابر شده است. کمترین افزایش قیمت متعلق به گروه «نان و غلات» بود که در این دوره ۲۶/۵ برابر شده که اصلی‌ترین دلیل آن قیمت‌گذاری دستوری و تعلق یارانه به این بخش است.

تداوم بحران کمبود برق؛ هشدارها درباره تهدید امنیت غذایی کشور

محمدرضا بنی‌طبا سخنگوی انجمن صنایع لبنی ایران هم گفته سرانه مصرف لبنیات در کشور در خوش‌بینانه‌ترین حالت ۷۰ کیلوگرم است.این در حالیست که مصرف سرانه لبنیات در سال ۱۳۹۷ در محدوده صد کیلوگرم بود.

در آنسو سیاست‌های اقتصادی دولت‌های مختلف در جمهوری اسلامی به جای اینکه ضامنی بر تأمین و تثبیت امنیت غذایی باشد، به تهدیدی در اینباره تبدیل شده و میلیون‌ها شهروند را با فقر غذایی روبرو کرده است.

در دولت ابراهیم رئیسی حذف ارز ترجیحی که به عنوان «جراحی اقتصادی» معروف شد و از ابتدای فروردین ۱۴۰۱ اجرایی شد، سبب تحمیل تورم بالایی به مواد خوراکی شد. با گذشت دو ماه از حذف ارز ترجیحی برای واردات مواد اولیه و نهاده‌های دامی هزینه تولید مواد غذایی در ایران به شدت افزایش و تورم مواد خوراکی به حدود ۹۰ درصد رسید. دولت معتقد بود حذف ارز ترجیحی اقدامی در جهت مبارزه با فساد است اما نه تنها در طول دو سال و نیم گذشته فساد ساختاری ادامه داشته بلکه تورم مواد غذایی نیز با شیبی تند تداوم پیدا کرده است.