احمد رأفت – مسعود پزشکیان که به زودی برای شرکت و سخنرانی در مجمع عمومی سالانه سازمان ملل متحد راهی نیویورک خواهد شد، در اولین سفر خارجی خود، به عراق رفت ولی با دستان خالی به تهران بازگشت. دولت شیعه عراق به هیچکدام از درخواست‌های جمهوری اسلامی پاسخ مثبت نداد. در نجف نیز آیت‌الله علی سیستانی و دیگر مراجع شیعه حاضر نشدند با مسعود پزشکیان ملاقات کنند. شاید بتوان سفر مسعود پزشکیان به اقلیم کردستان عراق و ملاقات او با نچیروان بارزانی و دیگر رهبران کرد را تنها نکته مثبت سفر وی برای جمهوری اسلامی ارزیابی کرد.
یکی از روحانیون ایرانی که در نجف زندگی می‌کند و با دفتر آیت‌الله علی سیستانی همکاری دارد به کیهان لندن می‌گوید «عدم ملاقات مراجع نجف با مسعود پزشکیان ربطی به شخص رئیس جمهور ندارد. هر فردی به نمایندگی رسمی از جمهوری اسلامی هم به نجف سفر کند نخواهد توانست در شرایط کنونی با مراجع و به ویژه آیت‌الله العظمی سیستانی دیدار داشته باشد.» این روحانی در ادامه می‌افزاید «مراجع شیعه و به ویژه آیت‌الله العظمی سیستانی نمی‌خواهند که نام آنها در کنار جمهوری اسلامی قرار گیرد و معتقدند که این نزدیکی می‌تواند باعث فاصله گرفتن شیعیان از مراجع شود، زیرا عملکرد حکومت ایران در سال‌های اخیر از هیچ نظر قابل دفاع نیست و این مراجع حتی برخی سیاست‌های جمهوری اسلامی را در تضاد با روح و آموزش‌های اسلامی می‌دانند.»
روابط جمهوری اسلامی با روی کار آمدن دولت کنونی عراق به ریاست محمد الشیاع سودانی در مقایسه با دولت‌های قبلی سرد‌تر است. در حال حاضر در رابطه با چندین پرونده بین دو دولت اختلافاتی وجود دارد که عراق برای رفع برخی از آنها به مراجع بین‌المللی چون سازمان ملل متحد و شورای امنیت رجوع کرده است. دولت عراق در پیامد حملات موشکی و پهبادی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، به ویژه حملاتی که پس از آغاز خیزش مردمی «زن، زندگی، آزادی» صورت گرفت رسما اقدام به عتراض کرده و به شورای امنیت سازمان ملل متحد به علت «نقض تمامیت ارضی« خود شکایت کرده است.
یکی دیگر از اختلافات کنونی دو دولت در رابطه با مرز آبی این کشور است. دولت عراق جمهوری اسلامی را متهم می‌کند که مرزهای بین‌المللی شط‌العرب را، که در ایران اروندرود خوانده می‌شود، رعایت نکرده است. ماه‌هاست که این پرونده باز است و هنوز راه حلی برای این اختلاف پیدا نشده است. در جریان سفر اخیر مسعود پزشکیان نیز این پرونده روی میز قرار داشت، ولی هر دو کشور بر مواضع خود پافشاری کردند و حتی در مورد لایروبی این رودخانه نیز توافقی به دست نیامد. عراق اخیرا در رابطه با برخی نشانه‌گذاری‌های جمهوری اسلامی در مرزهای خاکی نیز به شورای امنیت شکایت کرده است.
در رابطه با خیالپردازی مسعود پزشکیان در ارتبا با برداشتن مرزها بین کشورهای اسلامی و ایجاد منطقه‌ای روی مدل «شنگن» در اروپا، مقامات عراقی نیز مانند دیگر کشورهای اسلامی، آن را نادیده گرفتند. مهم‌ترین هدف این سفر یافتن راه حلی برای مسائل مالی بین دو کشور بود که هیچگونه توافقی در این رابطه نیز به دست نیامد. عراق واردکننده برق و گاز از ایران است ولی نمی‌تواند به دلیل تحریم‌هائی که آمریکا وضع کرده است بهای آن را بطور نقد پرداخت کند. عراق حتی برای خرید گاز و برق از جمهوری اسلامی نیز باید مجوز معافیت دریافت کند و هر شکل پرداخت نیز محتاج مجوز دیگری است. در گذشته مجوزی که عراق برای پرداخت بدهی‌های خود به ایران دریافت کرده بود محدودیت‌هائی داشت که با وجود درخواست مسعود پزشکیان بجا خواهند ماند. عراق می‌تواند برای پرداخت بدهی خود جهت وارادات گاز و برق، کالاهای محدودی را خریداری و به ایران تحویل دهد. این مجوز تنها برای خرید دارو، تجهیزات پزشکی، مواد غذائی و کشاورزی صادر شده است. در حال حاضر بدهی عراق به جمهوری اسلامی بالغ بر ۱۱ میلیارد دلار است که در حساب‌هائی در بانک‌های عراقی نگهداری می‌شوند.
عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد دولت چهاردهم که مسعود پزشکیان را در این سفر همراهی می‌کرد، در دیدار با همتای عراقی خود پیشنهاد داده بود که داد و ستد بین دو کشور دیگر بر مبنای دلار صورت نگیرد و از ریال ایرانی یا دینار عراقی استفاده شود. پیشنهادی که مورد قبول مقامات اقتصادی و سیاسی عراق واقع نشد. پیشنهاد دیگری که عراقی‌ها نپذیرفتند واردات کالا از ایران و صدور آنها به کشورهای سوم به عنوان محصولات عراق بود، تا به این ترتیب جمهوری اسلامی بتواند تحریم‌ها را دور بزند. عراق حاضر نیست روابط سیاسی و اقتصادی خود با ایالات متحده آمریکا و کشورهای غربی را قربانی روابط اقتصادی با جمهوری اسلامی کند.
رشید عرفان خبرنگار سیاسی در بغداد به کیهان لندن می‌گوید «جمهوری اسلامی انتظار دارد که دولت شیعه عراق منافع ملی خود را زیر پای جمهوری اسلامی مانند گوسفند قربانی کند. کشور ما در شرایطی نیست که بتواند ریسک زیر پا گذاشتن تحریم‌ها و عواقب آن را بپذیرد و بنابراین با وجود وابستگی سیاسی و عقیدتی به حکومت تهران تلاش دارد حداقل روابط با آمریکا و غرب را حفظ کند.» این روزنامه‌نگار عراقی می‌افزاید «مسعود پزشکیان و هیات همراه او تلاش کردند چندین توافقنامه را با دولت عراق امضا کنند، ولی در این زمینه نیز پاسخ منفی گرفتند. در جریان این سفر تنها ۱۴ یادداشت تفاهم امضاء شد که فاصله‌ای نجومی با توافقنامه‌های اجرائی دارند.»
سفر مسعود پزشکیان به اقلیم کردستان عراق بدون شک بی‌سابقه بوده. او اولین رئیس جمهوری اسلامی ایران است که به اقلیم کردستان سفر کرده است. محافل نزدیک به دولت اقلیم کردستان این سفر را بسیار پراهمیت ارزیابی می‌کنند ولی حاضر نیستند در رابطه با توافق‌های احتمالی صحبت کنند. حدس زده می‌شود که مسعود پزشکیان در دیدار با رئیس دولت اقلیم کردستان عراق و رهبران دو حزب اصلی این منطقه (حزب دموکرات و جبهه میهنی) از آنها خواسته است که محدودیت حضور و فعالیت احزاب کرد ایرانی را افزایش دهند. محدودیت‌هائی که در ماه‌های گذشته احزاب کرد ایرانی را مجبور کردند پایگاه‌های قبلی خود را تخلیه کرده و بخشی از سلاح‌های خود را تحویل دهند. اقلیم کردستان برای ادامه صدور غیر قانونی نفت خود با همکاری جمهوری اسلامی و ترکیه مجبور شده است چنین امتیازاتی به این دو دولت بدهد.
