سال آبی ۱۴۰۴-۱۴۰۳ در حالی از روز گذشته و اول مهرماه آغاز شده است که کارشناسان معتقدند وزارت نیرو باید تخصیص حقابه تالاب‌ها و ساماندهی مدیریت منابع آبی را در اولویت قرار دهد. همزمان یک فعال محیط زیست با اشاره به وضعیت تکاندهنده فرونشست‌ها در مرکز ایران گفته بخشی از آبخوان‌های کشور تا ۱۵ سال دیگر کاملاً خشک خواهند شد و مهاجرتی بزرگ از ایران مرکزی، که فاقد آب خواهد بود، رخ خواهد داد.
در آخرین روزهای سال آبی گذشته خبر خشک شدن چند تالاب در تابستان امسال منتشر شد. همچنین با وجود احیای بخشی از دریاچه ارومیه اما این دریاچه نیز در تابستان امسال بار دیگر کاملا خشک شد.
کارشناسان محیط زیست هشدار می‌دهند که تالاب‌ها به عنوان «رگ حیات اکوسیستم‌های گیاهی و جانوری» دارای نقش محوری در تداوم پایداری تنوع‌زیستی دارند و خشک شدن آنها آسیب‌های غیر قابل جبرانی به محیط زیست ایران وارد می‌کند.
از سوی دیگر مهمترین علت خشک شدن تالاب‌ها و دریاچه‌های کشور عدم تخصیص حقابه عنوان می‌شود. این در حالیست که بر اساس برنامه هفتم توسعه که از مدتی پیش اجرایی شده، دولت موظف است ارائه ۱۰ میلیارد مترمکعب آب برای تالاب‌ها را در دستور کار قرار دهد.
در پی خبرهای روزهای گذشته محسن موسوی خوانساری فعال حوزه آب و محیط زیست در یادداشتی کوتاه تأکید کرده که وزارت نیرو دولت چهاردهم باید چگونگی تخصیص حقابه تالاب‌ها و ساماندهی مدیریت منابع آبی کشور را در اولویت قرار دهد.
این کارشناس توضیح داده که وزارت نیرو باید دستورالعملی برای چگونگی پرداخت حقابه محیط زیست و تالاب‌ها تهیه و مشخص کند که چه مقدار حقابه محیط زیست، در چه فصلی از سال و با چه حجمی، باید از سدهای مخزنی رهاسازی شده تا حجم آب مورد نظر، قادر باشد خود را به تالاب رسانده و سهمی در احیاء محیط زیست کشور ایفا کند.
آثار بحران کمبود آب و سال‌ها بی‌تفاوتی و ناکارآمدی مسئولان جمهوری اسلامی در رابطه با مدیریت منابع آبی به شدت عمیق شده است.
محمد درویش فعال محیط زیست، پژوهشگر و کویرشناس اعلام کرده که بخشی از آبخوان‌های ما تا ۱۵ سال دیگر کاملاً خشک خواهند شد و ما مجبوریم به مهاجرتی بزرگ از ایران مرکزی، که فاقد آب خواهد بود، تن بدهیم. تبعات این اتفاق همین حالا هم به صورت «فرونشست زمین» قابل مشاهده است.»
در شرایطی که آمارها اعلام می‌کند بارش‌های سال آبی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ با اندک افزایشی نسبت به سال پیشتر روبرو شده اما محمد درویش تأکید می‌کند نمی‌توان به این افزایش جزیی دلخوش بود چرا که بخش عمده‌ای از جمعیت در مناطقی زندگی می‌کنند که با کمبود ریزش‌های آسمانی روبرو است. او می‌گوید «در واقع ما نتوانسته‌ایم تعادلی در توزیع جمعیت ایجاد کنیم تا با بحران کم‌آبی روبرو نشویم.»
او درباره وضعیت بحران خشکسالی به تفکیک استانی گفته «تهران و بوشهر با ۱۷ درصد خشکسالی در صدر هستند، سپس قزوین با ۱۴ درصد، چهارمحال و بختیاری با ۱۳ درصد و سمنان و فارس با ۱۲ درصد خشکسالی در رده‌های بعدی هستند.»
محمد درویش جدا از کاهش بارندگی و مشکلات اقلیمی به ناکارآمدی مدیریتی از جمله در رابطه با استفاده از منابع آبی اشاره کرده و گفته «بخش قابل‌توجهی از اقتصاد کشور آب‌محور است و متأسفانه استفاده ما از منابع آبی درست نیست؛ چرا که کلکسیونی از صنایع آب‌بر را در کشور مستقر کرده‌ایم. به عبارتی ما با «فروش آب» در حال تولید پول و کار هستیم. این در صورتی است که دست‌کم ۴۰ درصد منابع آبی باید به‌عنوان حق‌آبه محیطزیست برای تداوم جریان رودخانه‌ها و همچنین تالاب‌ها و تغذیه آبخوان‌ها اختصاص داده شود، ولی متأسفانه در ایران تا ۹۸ درصد از این منابع در حال مصرف است.»
این کارشناس محیط زیست افزوده «مدیریت کشور ما مفتخر به این است که توانسته صادرات محصولات غذایی و کشاورزی را چهار برابر افزایش دهد؛ در شرایطی که ناترازی آبخوان‌هایمان برابر ۱۵۱.۵ میلیارد متر مکعب است. کشوری که با بدترین ناترازی در کره زمین روبرو است، چرا باید در امر صادرات محصولاتی که پرورش آنها وابسته به آب است مدعی باشد؟»
محمد درویش افزوده «سرزمین ایران را همانند جسمی تصور کنید که دچار خونریزی است، بعد ما همین جسم را وادار به اهدای خون می‌کنیم؛ اصلاً چنین چیزی با منطق سازگاری ندارد، ولی متأسفانه در حال انجام است. همانطور که ما از محل صادرات هندوانه، یونجه، پسته، زعفران، مرکبات، لبنیات و … که به‌شدت آب‌بر هستند، در حال کسب درآمد و ثروت هستیم. به عبارت دیگر، از این طریق چوب حراج به منابع آبی کشور زده‌ایم تا به پول برسیم. این مصداق چیزی است که من به آن «کسوف خرد» می‌گویم.»
او با اشاره به اینکه «بخش قابل‌توجهی از منابع آب زیرزمینی ما به تاراج رفته و ۱۵۱.۵ میلیارد متر مکعب بیشتر از آن چیزی که تغذیه کرده‌ایم، برداشت کرده‌ایم» گفته «مطابق گزارشی که کمیته سازگاری با خشکسالی وزارت کشور ارائه کرده است، بخشی از آبخوان‌های ما تا ۱۵ سال دیگر کاملاً خشک خواهند شد و ما مجبوریم به مهاجرتی بزرگ از ایران مرکزی، که فاقد آب خواهد بود، تن بدهیم. تبعات این اتفاق همین حالا هم به صورت «فرونشست زمین» قابل مشاهده است.»
محمد درویش درباره وضعیت کنونی فرونشست‌ها گفته « خراسان رضوی، در فاصله دشت مشهد به چناران بدترین وضعیت را دارد. بعد استان فارس، استان تهران و پس از آن استان‌های اصفهان، البرز، یزد، بخش‌هایی از استان کرمان و استان همدان مناطقی هستند که در معرض این خطر قرار دارند.»
همچنین احمد وظیفه رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی امروز دوشنبه دوم مهرماه با اشاره به اینکه پاییز امسال خشک و کم‌بارش است، گفته که «کشاورزان ریسک کاشت محصولات را با توجه به میزان بارش‌ها برعهده بگیرند تا دچار خسارت نشوند.»
احد وظیفه درباره آمار بارش‌ها در سال آبی گذشته گفته پاییز سال گذشته نسبت به سال پیشتر بارش‌ها ۴۳ درصد کاهش یافت و در زمستان گذشته نیز بارش‌ها روندی کاهشی داشت اما در بهار بارش‌ها افزایش یافت و به همین دلیل بطور میانگین در سال آبی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ بارش‌ها نسبت به سال آبی پیشتر با افزایشی جزیی روبرو شد.
او گفت طی سال گذشته آبی، استان سمنان با منفی ۳۱ درصد بیشترین میزان بارش‌ها به خود اختصاص داد، سپس استان قزوین با منفی ۲۷ درصد و استان تهران با منفی ۲۳ درصد به عنوان کم‌بارش ترین استان‌ها هستند. همچنین، استان سیستان و بلوچستان با مثبت ۳۹/۵ درصد رتبه اول در میزان بارندگی‌ها بالاتر از حد نرمال است؛ البته لازم به ذکر است که بیشتر بارش‌ها مربوط به شمال این استان بوده است.
او با اشاره به پیش‌بینی پاییز کم بارش در هفته‌های آینده، گفته که «گاهی کاشتن یا عدم کاشت محصول برای کشاورزان زیان‌بار است اما کشاورزان باید ریسک فصل در نظر داشته باشند و باید با بهره‌مندی از پیش‌بینی‌های کوتاه مدت هواشناسی برای محصولات خود برنامه‌ریزی داشته باشند تا اگر محصولات خود را کاشتند اما بارون به مقدار مورد نیاز آن محصول نیامد، به چه میزان خسارت متحمل می‌شوند.»
