محمود مسائلی – در هفتم اکتبر ۲۰۲۴ تظاهراتی در مقابل گالری هنری ونکوور توسط «صامدون» (شبکه همبستگی زندانیان فلسطینی)[i] سازماندهی شده بود. سخنران نقابدار این تظاهرات به جمعیت می‌گفت: «ما حزب‌الله هستیم و ما حماس هستیم!» واو همچنین فریادهای «مرگ بر کانادا»، «مرگ بر ایالات متحده» و «مرگ بر اسرائیل» سر داد. این در حالیست که هر دو گروه حماس و حزب الله توسط توسط سازمان امنیت عمومی کانادا به عنوان سازمان‌های تروریستی اعلام شده‌اند. به دنبال این اقدام شرم‌آور و ننگین که توسط شارلوت کیتز رهبر صامدون سازماندهی شده بود، واکنش‌های زیادی در جامعه کانادایی برانگیخته شد. کیتز همواره گروه تروریستی حماس را قهرمان و شجاع اعلام کرده است.[ii]
روز سه‌شنبه در جلسه پارلمان، اعضای حزب محافظه‌کار خواستار اضافه کردن «صامدون» به لیست گروه‌های تروریستی مانند حماس و حزب الله شدند. یک نماینده پارلمان از حزب محافظه‌کار به نام ملیسا لانتسمن در سخنان خود گفت که آنها پرچم کانادا را می‌سوزانند، خواستار مرگ کانادایی‌ها هستند، نفرت را در کشور بر می‌انگیزند، آیا اینهمه به اندازه کافی برای قرار دادن آنها در لیست تروریسم کافی نیست، پس چه چیزی لازم است تا فعالیت آنها ممنوع شود؟[iii] در مقابل این مواضع روشن در قبال گروه‌های تروریستی، جنیفر اوکانل دبیر پارلمانی وزیر امنیت عمومی گفت که دولت از محافظه‌کاران پیروی نخواهد کرد و با این موضوع «دیپلماسی» خواهد کرد.
به عنوان یک شهروند کانادایی- ایرانی، با مشاهده ویدیوی دردناک آتش زدن پرچم کانادا که توهین به همه ماست، بلافاصله سه اقدام انجام دادم.
اول، به دفتر نخست وزیر کانادا پیامی فرستاده و یادآوری کردم که اینگونه اقدامات هرگز نباید تحمل شود و کسانی که عمل شنیع سوزاندن پرچم را انجام دادند، باید محاکمه و مجازات شوند. همچنین به نخست وزیر این قانون پرچم ملی کانادا یادآوری شد که با صراحت می‌گوید: «پرچم کانادا سمبل وحدت کشور است».
دوم، طی یادداشتی برای چاندرا آریا نماینده حزب لیبرال از منطقه نیپین جنوب آتاوا از او خواستم به سرعت اقدام شرم‌آور هواداران فلسطین و حزب‌الله را محکوم کند. چاندرا آریا از هواداران پرشور فلسطینیان است. در سال گذشته چندین ایمیل گروهی از دفتر او دریافت کرده بودم که حاوی مواضع او به نفع فلسطینی‌ها (بهتر است بگوییم حماس) و سخنرانی در صحن علنی پارلمان کانادا بود. من به او در ایمیل‌های قبلی گفته بودم که مواضع او مطابق با قواعد و معیارهای بین‌المللی نیست و از او خواسته بودم نشانی ایمیل مرا از لیست ایمیل‌های خود حذف کند.
سوم، طی ایمیلی به ملیسا لانتسمن به عنوان یک شهروند کانادایی- ایرانی که به ارزش‌های ملی وطن دوم خود (کانادا) پایبند هستم، اعلام کردم که من و خانواده‌ام در کنار شما در برابر گروه های تروریستی مانند حماس، حزب‌الله و صامدون ایستاده‌ایم. ما تظاهرات در ونکوور و آتش زدن پرچم کشور عزیزمان را به شدت محکوم می‌کنیم. من و خانواده‌ام خشمگین و اندوهگین هستیم و اعلام می‌کنیم که به هیچکس نباید فرصت توهین به ارزش‌های ملی ما یعنی آزادی، دموکراسی، شجاعت و عدالت داده شود. این افراد باید به خاطر شعارهای شرم‌آور و آتش زدن پرچم ما مجازات شوند.
⚡🇨🇦🇵🇸🇱🇧فوری/اینجا ونکوور کانادا/زامبی‌های چپگرای حامی تروریست‌های حماس و حزب‌الله پرچم کانادا را در ونکور آتش زدند. pic.twitter.com/eENXkLmHwO
— LiveIranNews (@Iran_News_2023) October 9, 2024
نگارنده هیچ نشانه‌ای از مواضع گروه‌های کانادایی- ایرانی در این شرایط حساس مشاهده نکرده و چرایی آنرا نمی‌داند. این در حالیست که همه آنهایی که با وجود کانادایی بودن هنوز اعلام می‌کنند که به سرزمین مادری دلبستگی دارند نیز هیچ صدایی از آنها شنیده نمی‌شود.
آتش زدن پرچم ملی: توهینی غیرقابل بخشش به یک ملت
قوانین ملی کشورها مواضع گوناگونی در قبال آتش زدن پرچم ملی متفاوت و چه بسا متناقض دارند. گروهی از کشورها چنین اقدامات شرم‌اوری را ممنوع ساخته و وقوع آنرا امری کیفری تلقی می‌کنند. اتریش، دانمارک، فنلاند، فرانسه، آلمان، کرواسی، برزیل، چین، و هند قوانین سختگیرانه و کیفری در قبال آتش زدن پرچم ملی وضع کرده‌اند. در کشورهای دیگر مانند آمریکا و یا کانادا قانون مشخصی برای جرم بودن توهین به پرچم ملی شامل پاره کردن و یا سوزاندن آن وجود ندارد. این امر در مورد ایران امروز نیز صادق است زیرا هیچ نص صریح قانونی برای آن نیست. اما مقامات جمهوری اسلامی توهین به پرچم جمهوری اسلامی را به این دلیل که بر روی آن کلمه الله قرار دارد، به منزله توهین به مقدسات تلقی می‌کنند! آنهم در حالی که بسیاری از ایرانیان اصلا این پرچم ۴۵ ساله را پرچم ملی کشور خود نمی‌دانند و آن را پرچم خوددرآوردی حکومت اسلامی می‌دانند. در همین ارتباط مسعود ستایشی سخنگوی قوه قضاییه در مهر ماه ۱۴۰۱، با اشاره به ماده ۵۱۳ قانون مجازات اسلامی گفته بود که: «هر کس به مقدسات اسلام و یا هر یک از انبیاء عظام یا ائمه طاهرین(ع) یا حضرت صدیقه طاهره(س) اهانت نماید اگر مشمول حکم ساب‌النبی باشد اعدام می‌شود و در غیر اینصورت به حبس از یک تا پنج سال محکوم خواهد شد».
موضع قانونی کانادا نیز به همین منوال است زیرا قوانین کیفری مجازاتی برای سوزاندن و پاره کردن در نظر نگرفته‌اند. علت اصلی برای این عدم مجازات کیفری برای توهین کنندگاه به این دلیل است که منشور کانادایی حقوق و آزادی‌های اساسی سال ۱۹۸۲، آزادی بیان را تضمین می‌کند. به همین دلیل وکلای کیفری کانادایی، هرچند توهین به پرچم را امری شنیع می‌دانند، اما آنرا امری غیرقانونی تلقی نمی‌کنند. جاناتان پایزر یکی از این وکلای کیفری است: «در کانادا سوزاندن پرچم کانادا قانونی تلقی می‌شود. اگرچه پرچم نمادی است که با ملیت و غرور ملت متحد کانادا مرتبط است، اما بی‌احترامی، تخریب و از بین بردن آن خلاف قانون نیست. عمل سوزاندن پرچم یکی از راه‌هایی است که یک فرد ممکن است برای اظهار نظر انتخاب کند و به این معنی، تخریب آن غیرقانونی نیست».[iv]
من با این نظریه نمی‌توانم همراه باشم زیرا با وجود سکوت قانون کیفری نسبت به آن، هنوز می‌توان استدلال کرد که آنچه تظاهرکنندگان در ونکوور کانادا انجام دادند، خلافی از نوع مقوله کیفری آن است. موارد زیر به عنوان استدلال برای مقابله با توهین‌کنندگان به پرچم ملی کانادا توضیح داده می‌شوند:
اول، قانون پرچم ملی کانادا مصوب ۲۸ ژوئن ۲۰۱۲، در پاراگراف اول تصریح می‌دارد که «پرچم کانادا نماد وحدت کشور است». حال اگر این نماد با طرح‌های آگاهانه کسانی که هرگز اعتقادی به وحدت و ارزش‌های ملی این کشور ندارند، به خطر افتد، آیا می‌توان توهین به پرچم را امری قانونی تلقی کرد؟ حساسیت موضوع هنگامی بیشتر آشکار می‌شود که توهین‌کنندگان آشکارا خود را معادل حزب‌الله و حماس دانسته و شعار «مرگ بر کانادا و آمریکا و اسرائیل» سر داده‌اند. آنها آشکارا جنایت تروریستی حماس در ۷ اکتبر را ستوده و این گروه را شجاع و قهرمان اعلام می‌کنند. آیا اینان به وحدت ملی، مبانی آن، و ارزش‌های ملی پایبند هستند؟ یا اینکه دسیسه‌چینان، جاسوسان، عروسک‌های دست‌نشانده حماس و حزب الله، و در نهایت دشمنان این مردم و کشور هستند؟ آیا برای جلوگیری از آسیب به کشور و مردم، اینگونه مواضع خائنانه نباید به عنوان اقدام آگاهانه کیفری تلقی شود؟ آیا دادستان کشور نباید در اجرای وظایف قانونی خود علیه این گروه تروریستی اعلام جرم کند؟
دوم، قانون پرچم ملی کانادا در پاراگراف دوم صراحت دارد که «پرچم کانادا نمایانگر اصول آزادی، دموکراسی، شجاعت و عدالت است که ملت بزرگ ما بر آن بنا شده است». اگر این اصول ویژگی‌های جهانشمول دارند، هیچ فرد و یا گروهی نمی‌تواند به آنها خدشه‌ای وارد سازد. آزادی از اصول بنیادین جوامع دمکراتیک است و در همه حال باید با اهدافی بیطرفانه و فقط از ناحیه حفاظت از اصل مقدس انسانیت به آن ارجاع شود. آزادی بیان و اندیشه هرگز به معنی توجیه اقدامات جنایتکارانه تروریستی نیست و هرگز نباید اجازه داده شود. برخورداری از آزادی بیان و اندیشه هرگز به این معنی نیست که در جامعه تخم تفرقه و کینه‌ورزی پاشیده و یا جانبدارانه و از روی تعصب علیه مردم آزاد نفرت‌پراکنی کرد. آزادی فقط بر پایه مهرورزی به همنوعان، به همشهریان، و هموطنان باید توضیح داده شود و نه دفاع از دشمنان انسانیت و گروه‌های تروریستی. هیچکس حق ندارد بر اساس تعصبات مذهبی و یا ایدئولوژیک خود دیگران را مرعوب ساخته و یا در صدد آسیب وارد ساختن به آنها برآید. آزادی امری یکجانبه نیست، بلکه در یک رابطه‌ی متقابل از مهرورزی، رعایت حرمت یکدیگر و آزادی باور و اندیشه معنی دارد. هرگز نمی‌توان جمودات فکری و تعصبات دینی و یا سیاسی را تحت عنوان آزادی توجیه کرد. و هرگز نمی‌توان از آزادی بیان برای اهداف تروریستی سوء استفاده کرد.
سوم، قانون پرچم ملی کانادا در پاراگراف سوم بیان می‌دارد که «پرچم کانادا نماد همه شهروندان کانادایی است». مفهوم شهروندی واژه‌ای جامع، دربرگیرنده و جهانشمول است و با خود بار معنایی ارزشمندی را حمل می‌کند. این بار معنایی را باید در مفهوم شهروندی توضیح داد. شهروند کسی است که توانسته باشد ویژگی‌های فردی خود را در پرتو فضایل اجتماعی مانند عدالت‌جویی و عدالت‌خواهی، خردمندی، میهن‌دوستی و مهر به دیگران توسعه دهد. شهروند کسی است که خویشتن خویش را در هویت ملی یافته و خود را در آن همگرا ساخته باشد. شهروندی نوعی فضیلت اجتماعی است و نه حمایت از جانیان و تروریست‌هایی که رذیلانه‌ترین اقدامات را در حق مردم بی‌پناه مرتکب شده‌اند. چگونه ممکن است کسی خود را شهروند بنامد، اما در جهت اهداف غیرانسانی تروریست‌هایی که خطر بزرگی برای بشریت هستند، اقدام کند! اینان به پرچم ملی کشوری صلح‌دوست که به آنها از روی انساندوستی پناه داده است، زشت‌ترین توهین را کرده‌اند و این توهین نباید بی‌پاسخ بماند.
چهارم، قانون پرچم ملی کانادا در پاراگراف چهارم بیان می‌دارد که « پرچم کانادا نماد افتخار به ملت بزرگ ما و حمایت از کسانی است که جان خود را برای آن فدا کرده‌اند». کانادا امروزه به عنوان کشوری آزاد و حامی آزادی و سیاست‌های چندفرهنگی در جهان شناخته شده است. آنانی که جان خود را برای این ملت بزرگ فدا کردند، هرگز اجازه نخواهد داد تا سیاست‌گذاران در قبال اقدامات کسانی که اندیشه‌های تروریستی دارند، ساکت بنشیند و حرکات شرم‌آور و ننگین آنها را مشاهده کنند. هویت ملی در یک بافت جمعی ساخته شده و دولت باید نگهبان آن باشد. هیچ ملاحظه سیاسی و یا امنیتی نباید این نماد افتخار کانادا را مخدوش سازد.
پنجم، پاراگراف پنجم و آخر قانون مورد نظر همه شهروندان کانادا را «به نمایش پرچم ملی درجهت منافع ملی و عمومی» تشویق می‌کند. اگر این تاکید در قانونگذاری لحاظ شده است، پس هر نوع جسارت به آن به معنی نادیده انگاشتن منافع ملی و عمومی و تلاش برای آسیب رساندن به این امر مهم میهنی است. دولت کانادا موظف و مسئول است تا همه کسانی را که در تخریب منافع ملی مشارکت دارند، به ویژه آنهایی را که از گروه‌های تروریستی حماس و حزب‌الله حمایت می‌کنند، یعنی کسانی را که در خدمت منافع جنایتکارانه دشمنان بشریت درآمده‌اند، محاکمه و مجازات کند. دولت کانادا هنگامی می‌تواند از سوی مردم کانادا نمایندگی داشته باشد که دفاع از منافع عمومی و ملی را در همه شرایط بر دیگر سیاست‌ها و اولویت‌ها ترجیح دهد. مشروعیت دولت تنها در امر حفاظت از منافع ملی می‌تواند توضیح داده شود. دولت کانادا باید به این خائنان به میهن بدون اغماض پاسخ دهد.
*دکتر محمود مسائلی استاد بازنشسته روابط و حقوق بین‌الملل، دانشگاه‌های آتاوا و کارلتون و دبیرکل اندیشکده بین‌المللی نظریه‌های بدیل با مقام مشورتی دائم نزد ملل متحد
[i] Samidoun Palestinian Prisoner Solidarity Network. https://samidoun.net/
[ii] Vancouver News: B.C. protester who praised Hamas allowed to attend rallies again B.C. protester who praised Hamas allowed to attend rallies again
[iii] The Canadian Press · Posted: Oct 08, 2024 8:41 PM EDT | Last Updated: October 9
[iv] Jonathan Pyze. Is it Crime to Burn the Canadian Flag? https://www.torontodefencelawyers.com/crime-burn-canadian-flag/
