فرونشست زمین در حالی مدت‌هاست دشت مرودشت و آثار باستانی واقع در آن از جمله تخت جمشید و نقش رستم را تهدید می‌کند که اکنون گفته می‌شود «کعبه زرتشت» که «سالم‌ترین» آثار تاریخی این منطقه به شمار می‌رفت اکنون بیش از دیگر آثار در معرض نابودی به دلیل فرونشست قرار دارد.
طی روزهای گذشته تصاویری از وجود یک شکاف عمیق و عریض در جوار نقش رستم منتشر شد؛ شکافی طولانی که نمایان شدن آثار فرونشست و تهدید جدی آثار و بناهای تاریخی دشت مرودشت را نشان می‌داد.
پس از انتشار این تصاویر مریم دهقانی عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز با هشدار نسبت به فرونشست‌های دشت مردوشت اعلام کرد که «فرونشست در فاصله ۱۰ متری نقش رستم و ۳۰۰ تا ۵۰۰ متری تخت جمشید در حال وقوع است.»
بر اساس توضیحات این استاد دانشگاه ماهواره‌های راداری با تصویربرداری از سطح زمین ۷۰ منطقه فرونشست را در سطح استان فارس شناسایی کرده و بحرانی‌ترین دشت، مرودشت است. بیشترین میزان نشست در منطقه حدود ۳۰ سانتی‌متر در سال برآورد شده است.
مدت‌هاست درباره خطر آسیب به تخت جمشید و نقش رستم در دشت مردوشت گزارش‌ها و هشدارهایی منتشر می‌شود. اکنون اما علیرضا عسگری چاوردی سرپرست برنامه ساماندهی نقش رستم و مدیر پایگاه میراث جهانی تخت‌جمشید از آسیب به «کعبه زرتشت» که این بنا هم از آثار به جا مانده از دوران هخامنشی است هشدار داده است.
علیرضا عسگری گفته «در زمان کاوش‌های باستان‌شناسی یکصد سال پیش هیئت آمریکایی مشخص شد کعبه زرتشت سالم‌ترین بنایی است که از روزگار هخامنشی تا کنون به جای مانده و از زیر خاک نمایان شده است. هخامنشیان این بنا را در برابر خطرات زلزله و هر گزند دیگر کاملاً ایمن ساخته‌اند و به‌دلیل اهمیت مذهبی این بنا، سازه معماری و مصالح سنگی بکار رفته در ساخت آن یکی از شاهکارهای معماری دوره باستان است اما این بنا در معرض خطر ناشی از فرونشست زمین قرار دارد.»
علی فقیه رئیس گروه زمین‌شناسی دانشگاه شیراز نیز در نشست مشترک با پایگاه جهانی تخت‌جمشید درباره مطالعات صورت‌گرفته در محدوده نقش رستم گفته «پس از اسکن زمین و مطالعات ژئورادار(GPR) ژئوفیزیک و ژئوالکتریک انجام‌شده در نقش رستم می‌توان گفت فرونشست مربوط به دشت بوده و در بستر خاک دشت اتفاق افتاده است و خوشبختانه بر آثار نقش‌رستم به‌ویژه آرامگاه پادشاهان هخامنشی و نقش برجسته‌های ساسانی تأثیری ندارد.»
مصطفی ده‌پهلوان رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی، نیز پس از بازدید از نقش‌رستم گفته بود: «در نقش رستم از فروچاله، فرونشست و فروشُست صحبت می‌شود؛ قبلاً هم گفته بودم این موضوع حاد است و کل منطقه را درگیر کرده، مطمئن باشید در آینده اتفاقات مهیب‌تری را تجربه خواهیم کرد. چون سطح سفره‌های زیرزمینی سال‌هاست پایین رفته و وزن سنگینی خاک آن را پایین می‌کشد، مخصوصا جایی که مرز بین دشت و کوه است، سریع‌تر خود را نشان می‌دهد»
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی درباره اینکه خطر فرونشست را در محوطه نقش‌رستم چقدر جدی ارزیابی کرده است، نیز اعلام کرده که «بر اساس مشاهداتم شکاف‌ها تا عمق حدود سه متر در ترانشه‌های کاوش دیده می‌شود. اما دشت مرودشت جایی است که در آن برنج می‌کارند و عمق چاه‌ها تا ۳۰۰ متر هم رفته است. این برداشت بی‌رویه آب اتفاقات بدی را در آینده رقم خواهد زد. باید علت این گرفتاری را پیدا و درمان کرد»
مصطفی ده‌پهلوان درباره وضعیت کعبه زرتشت و ترک‌هایی که در اطراف آن ایجاد شده نیز گفت: «ترانشه عمیقی در کاوش‌های «اشمیت» ایجاد شده است که مرزهای آن را به ما نشان دادند؛ بعضی از ترک‌ها و شکاف‌ها به نشست خاک ترانشه اشمیت برمی‌گردد.»
فرونشست زمین تقریبا تمام استان‌های ایران را درگیر کرده است و علت اصلی آن برداشت بی رویه از آب‌های زیرزمینی با حفر چاه اعلام شده است.
به تازگی هشدارهایی درباره فرونشست‌های استان تهران منتشر شد. در جنوب این استان سه لکه فرونشست وجود دارد. یکی لکه فرونشست کوچک در محل دفن زباله‌های تهران قرار گرفته است. شدت این فرونشست زیر پنج سانتی‌متر در سال است.
لکه بعدی در محل فرودگاه بین‌المللی «خمینی» قرار دارد؛ شدت فرونشست در این فرودگاه نیز کمتر از پنج سانتی‌متر در سال است و نیمی از باند و تأسیسات فرودگاه در زون فرونشستی جای گرفته است و نیمه دیگر آن دچار فرونشست نیست. این، بدین معنی است زیرساخت‌های فرودگاه «خمینی» ممکن است به‌سبب وجود گرادیان (اختلاف در اندازهٔ فرونشست) آسیب ببینند.
این فرونشست علاوه بر زیرساخت‌های بنای فرودگاه و باند آن، ریل قطار سریع‌السیر تهران-قم، آزادراه خلیج فارس، بزرگراه فرودگاه «خمینی» و بزرگراه رباط‌کریم-حسن‌آباد (ضلع شمالی فرونشست) را نیز تحت‌تأثیر قرار داده است.
فرونشست به زیرساخت‌ها و مناطق شهری رسید؛ توسعه ناپایدار کشاورزی و مدیریت ناکارآمد آب
وضعیت استان‌های دیگر نیز بهتر از تهران نیست. فرونشست در استان البرز به‌طول ۵۰ کیلومتر از غرب کرج آغاز شده است و تا مرز غربی این استان امتداد می‌یابد. این عارضه ۸۱۶ کیلومترمربع (معادل ۱۶ درصد) از مساحت البرز را درگیر کرده است. مناطق ۳، ۴، ۵ و ۶ کرج، مهرشهر، چهارباغ، کمالشهر، تنکمان و نظرآباد درون این لکه فرونشستی هستند.
به عقیده کارشناسان رسیدن فرونشست‌ها به کلانشهرها نه تنها بحران جدی محیط زیستی هستند بلکه می‌توانند زمینه‌ساز بروز اعتراضات مردمی و اثرگذاری بر تحولات سیاسی و اجتماعی باشند.
مشکلاتی مانند فرونشست در ایران همواره با فرافکنی مقامات دولتی روبرو بوده است؛ مقامات دولتی برای پنهان کردن آثار مدیریت ناکارآمد چهار دهه گذشته در حوزه آب، کشاورزی و محیط زیست، تلاش دارند تغییرات اقلیمی را به عنوان علت بحران‌های موجود معرفی کنند.
شینا انصاری رئیس سازمان حفاظت محیط زیست نیز به تازگی در نودوهشتمین جلسه «کمیته مذاکراتی تغییراقلیم با حضور ریاست سازمان حفاظت محیط زیست» گفته «موضوع تغییر اقلیم در برنامه هفتم توسعه به عنوان یک سند بالادستی در کشور گنجانده شده است و لازم است کارگروهی با این موضوع به صورت دائمی در سازمان تشکیل شود تا بتوانیم برای سال آینده با جهت دهی اقدامات موجود در این زمینه با سیاست‌گذاری اقلیمی درست و علمی حضور مطلوبی در کاپ بعدی داشته باشیم.
او اما اشاره‌ای به سیاست‌های ناکارآمدی که همچنان موجب دامن زدن به مشکلات محیط زیست کشور می‌شوند نکرده است. برای نمونه در دشت مرودشت که به دلیل وجود آثار تاریخی مانند نقش رستم و تخت جمشید، فرونشست در آن مورد توجه است، همچنان مجوز حفر چاه برای کشاورزی صادر می‌شود.
قابل توجه اینکه حفر چاه برای تولید محصولاتی آب‌بر صادر می‌شود در حالیکه اتفاقا به دلیل مشکلات اقلیمی از جمله کاهش حجم بارندگی در کشور، تغییر الگوی کشت به ضرورتی جدی برای ادامه حیات محیط زیست ایران تبدیل شده اما جایی در سیاست‌گذاری مقامات جمهوری اسلامی ندارد!
