شهرام سبزواری- اسرائیل با استفاده از فناوری‌های پیشرفته در حوزه موشکی، جایگاه خود را به عنوان یکی از قدرت‌های نظامی برجسته منطقه خاورمیانه و جهان تقویت کرده است.
اما آنچه که برنامه موشکی اسرائیل را منحصر بفرد می‌کند، صرفاً توانایی‌های نظامی آن نیست؛ بلکه نحوه استفاده استراتژیک از این توانمندی‌ها در ایجاد بازدارندگی، مدیریت روابط دیپلماتیک، و همچنین تأثیرگذاری بر معادلات ژئوپلیتیک جهانی است. در این بخش به بررسی عمیق‌تر از اثرات منطقه‌ای و جهانی این توانایی‌ها و مقایسه آن با سایر کشورهای منطقه می‌پردازیم.
۱) تحلیل ژئوپلیتیک: نقش بازدارندگی موشکی اسرائیل در منطقه
برنامه موشکی اسرائیل نه تنها به عنوان یک ابزار نظامی، بلکه به عنوان یک عنصر بازدارنده مهم در استراتژی دفاعی این کشور عمل می‌کند. در حالیکه کشورهای همسایه اسرائیل مانند ایران، سوریه و حزب‌الله لبنان به دنبال افزایش توانایی‌های موشکی خود هستند، اسرائیل با داشتن سامانه‌های پیشرفته و موشک‌های بالستیک دوربرد مانند «جریکو-۳» می‌تواند تهدیدات بالقوه را در سراسر خاورمیانه و حتی فراتر از آن مدیریت کند.
قدرت بازدارندگی در برابر جمهوری اسلامی و سوریه
ایران: برنامه موشکی اسرائیل به ویژه در مقابله با تهدیدات بالقوه از سوی ایران، نقش حیاتی ایفا می‌کند. جمهوری اسلامی با توسعه موشک‌های بالستیک و کروز خود از جمله موشک‌های شهاب و خرمشهر، دست‌کم در دو مرحله به اسرائیل حمله کرده است، در مقابل اسرائیل با سامانه‌های دفاع موشکی مانند آرو و کمان داوود، موشک‌های ایرانی را در فاز میانی یا نهایی پرواز رهگیری می‌کند. این بازدارندگی دو جانبه به شدت بر محاسبات استراتژیک دو کشور تأثیر می‌گذارد.
سوریه: سوریه با حمایت ایران و روسیه، به تقویت توان موشکی خود پرداخته است. اسرائیل با توجه به نزدیکی جغرافیایی، از سامانه گنبد آهنین برای مقابله با موشک‌های کوتاه‌برد و راکت‌های شلیک‌شده از سوی سوریه یا حزب‌الله استفاده می‌کند. این سامانه‌ها تاکنون موفق به خنثی کردن تعداد زیادی از حملات راکتی شده‌اند.
رقابت موشکی در خاورمیانه
اسرائیل تنها کشوری نیست که در خاورمیانه به توسعه برنامه‌های موشکی پرداخته است. کشورهای عربی همچون عربستان سعودی و امارات متحده عربی نیز در راستای افزایش توان دفاعی و تهاجمی خود، به دنبال خرید و توسعه موشک‌های پیشرفته هستند. در این میان، رقابت موشکی میان این کشورها و اسرائیل به افزایش تنش‌ها و تسریع در مسابقه تسلیحاتی منطقه‌ای منجر شده است.
۲) مقایسه قدرت موشکی اسرائیل با سایر کشورها
برنامه موشکی اسرائیل در سطح جهانی نیز قابل مقایسه با قدرت‌های بزرگ نظامی مانند روسیه و آمریکا است. در این بخش به مقایسه موشک‌های بالستیک و سامانه‌های دفاع موشکی اسرائیل با سایر کشورهای بزرگ پرداخته می‌شود.
مقایسه با ایالات متحده
موشک‌های بالستیک: آمریکا با داشتن موشک‌های بالستیک قاره‌پیما (ICBM) مانند مینوتمن (Minuteman)، از توانایی بسیار بالاتری در حمله به اهداف دوربرد برخوردار است. هرچند که موشک‌های جریکو-۳ اسرائیل بردی تا ۶۵۰۰ کیلومتر دارند، اما همچنان از لحاظ قدرت کلاهک و فناوری در مقایسه با آمریکا در سطح پایین‌تری قرار می‌گیرند.
دفاع موشکی: سامانه دفاع موشکی THAAD آمریکا در مقابله با موشک‌های بالستیک در ارتفاع بالا، مشابه سامانه آرو اسرائیل است. هرچند که THAAD توانایی رهگیری موشک‌های در فاز نهایی پرواز را دارد، ولی اسرائیل با سامانه‌های چندلایه خود همچنان یکی از پیشرفته‌ترین سیستم‌های دفاع موشکی منطقه را داراست.
مقایسه با روسیه
موشک‌های بالستیک: روسیه با توسعه موشک‌هایی مانند Topol-M و Sarmat از توانایی حمله به اهداف دوردست با قابلیت حمل کلاهک‌های هسته‌ای برخوردار است. موشک‌های روسیه بردی بسیار بیشتر از موشک‌های اسرائیلی دارند و همچنین با قابلیت مانورپذیری بالا در فاز پرواز، از توانایی فرار از سامانه‌های دفاعی برخوردارند.
دفاع موشکی: سامانه S-400 روسیه یکی از پیشرفته‌ترین سامانه‌های دفاع موشکی در جهان است که می‌تواند اهداف هوایی و موشک‌های کروز را در فاصله‌های طولانی رهگیری کند. در مقایسه، اسرائیل نیز با داشتن سامانه‌های آرو و کمان داوود، دفاعی چندلایه و پیچیده را توسعه داده است که توانایی مقابله با تهدیدات موشکی را در لایه‌های مختلف پرواز دارد.
۳) فناوری‌های پیشرفته: جزئیات فنی موشک‌ها و سامانه‌های دفاعی اسرائیل
اسرائیل در برنامه موشکی خود از فناوری‌های پیشرفته‌ای استفاده می‌کند که به آن توانایی انجام عملیات‌های پیچیده و دقیق را می‌دهد. این فناوری‌ها شامل موشک‌های بالستیک دوربرد، موشک‌های کروز با دقت بالا، و سامانه‌های دفاع موشکی چندلایه است. بخشی از این موشک‌ها «هواپایه» هستند و از جت‌های جنگنده به صورت نقطه‌از فواصل دور پرتاب می‌شوند.
ویژگی‌های تکنولوژیکی «موشک جریکو-۳»
پیشرانه: موشک جریکو-۳ از پیشرانه سوخت جامد استفاده می‌کند که به آن سرعت و مانورپذیری بالایی در مراحل پرواز می‌دهد.
کلاهک: این موشک قابلیت حمل چندین نوع کلاهک را دارد، از جمله کلاهک‌های متعارف و هسته‌ای، که آن را به یکی از مهم‌ترین ابزارهای بازدارندگی اسرائیل تبدیل کرده است.
سامانه دفاع موشکی آرو: نوآوری در رهگیری موشک‌های بالستیک
رادار پیشرفته: سامانه آرو از رادارهای چندفازی بهره می‌برد که می‌تواند موشک‌های بالستیک را در مراحل اولیه پرواز شناسایی کرده و مسیر آنها را با دقت بالا پیش‌بینی کند.
موشک رهگیر: موشک‌های رهگیر آرو دارای سرعت و دقت بالا در رهگیری و نابودی موشک‌های بالستیک هستند و می‌توانند در فاصله‌های طولانی و ارتفاعات بالا تهدیدات را خنثی کنند.
۴) تأثیرات دیپلماتیک و سیاسی قدرت موشکی اسرائیل
قدرت موشکی اسرائیل نه تنها بر روابط داخلی این کشور تأثیر گذاشته، بلکه پیامدهای مهمی بر روابط دیپلماتیک آن با کشورهای دیگر داشته است.
همکاری‌های نظامی با ایالات متحده
یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت برنامه موشکی اسرائیل، همکاری نزدیک این کشور با ایالات متحده است. واشنگتن با ارائه فناوری‌های پیشرفته و کمک‌های مالی به برنامه‌های دفاعی اسرائیل، نقش کلیدی در توسعه سامانه‌های موشکی مانند آرو و گنبد آهنین داشته است.
تأثیر بر روابط با کشورهای عربی
قدرت موشکی اسرائیل به ویژه در سال‌های اخیر با توجه به توافقات ابراهیم و بهبود روابط اسرائیل با برخی کشورهای عربی، بر معادلات سیاسی منطقه تأثیر گذاشته است. در حالی که کشورهای عربی همچنان نگران توانمندی‌های موشکی اسرائیل هستند، اما همکاری‌های امنیتی و اطلاعاتی با اسرائیل در زمینه‌های دیگر موجب بهبود روابط شده است.
نتیجه‌گیری: ارتقاء بازدارندگی و امنیت ملی از طریق قدرت موشکی
برنامه موشکی اسرائیل یکی از پیشرفته‌ترین و مؤثرترین برنامه‌های نظامی در جهان است که نه تنها به عنوان یک ابزار نظامی، بلکه به عنوان یک عنصر کلیدی در بازدارندگی و سیاست خارجی این کشور عمل می‌کند. توانایی‌های پیشرفته اسرائیل در زمینه موشک‌های بالستیک، کروز و سامانه‌های دفاعی، این کشور را قادر ساخته است تا به‌طور مؤثری از خود در برابر تهدیدات منطقه‌ای و جهانی دفاع کند و هم‌زمان در عرصه دیپلماسی تأثیرگذار باشد.
*شهرام سبزواری تحلیلگر امور نظامی
