محمدرضا ابراهیمی مدیرکل آموزش و پرورش استان اصفهان با ارائه آماری تکاندهنده از مدارس درگیر با فرونشست در این استان گفته حدود ۱۵۰ مدرسه استان اصفهان تحت تاثیر فرونشست قرار گرفته‌اند و تاکنون ۴۲ مدرسه استان اصفهان به طور کامل تخلیه شده‌اند.
وی با اشاره به اینکه تخلیه مدارس بر سرانه فضای آموزشی استان اثر داشته توضیح داده که درصد تأثیر فرونشست در هر مدرسه‌ای متفاوت از دیگری است؛ اداره کل نوسازی دستور داده که برخی از مدارس تخلیه شوند که بخش‌هایی از آن تخریب و عملیات بازسازی شروع و بخش دیگر بهسازی و مقاوم‌سازی شده است.
محمدرضا ابراهیمی همچنین گفته «متأسفانه پدیده فرونشست در کل کشور وجود دارد اما شدت و فراوانی آن در سطح استان اصفهان زیاد است و قاعدتا برخی از مدارس استان نیز تحت تاثیر این پدیده قرار گرفته‌اند.»
همزمان ناصر فتحی مدیرکل نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس استان اصفهان نیز گفته ۴۲ مدرسه‌‌ی تخلیه شده که عمدتا در نواحی ۴، ۵، ۶ شهر اصفهان و دیگر شهرها از جمله فلاورجان و خمینی‌شهر بوده‌اند، دیگر قابل استفاده نیستند و آنقدر ناایمن بودند که حکم تخلیه‌شان صادر شد.
او همچنین گفته در شماری از مدارسی که به علت فرونشست دچار آسیب شده بودند نیز تعمیراتی انجام شد و مدارس برقرار و فعال هستند.
ناصر فتحی نیز بر ایجاد مشکل در سرانه آموزشی به علت تخلیه مدارس اشاره کرده و گفته «آموزش و پرورش استان اصفهان برای جبران این مسئله، برخی مدارس را دو نوبته کرده است. یک راهکار دیگر نیز افزایش تراکم کلاس‌ها در مدارس مجاور بود. حل مسئله از این طریق برای آموزش‌وپرورش سختی‌های خاص خودش را دارد.»
دی‌ماه سال گذشته نیز مجید عبدالله، معاون فنی و نظارت سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور خبر داد که پدیده فرونشست، ۲۸۵ مدرسه را در اصفهان تحت تأثیر قرار داده است.
وضعیت بحرانی فرونشست در استان اصفهان بارها از سوی کارشناسان مختلف مورد اشاره قرار گرفته است.به گفته کارشناسان تمام مناطق اصفهان درگیر مشکل شده و فرونشست آثار تاریخی اصفهان را نیز متأثر کرده است. بناهایی مانند «مسجد حکیم و عتیق، بقعه شهشهان، درب امام، حمام وزیر، مسجد و حمام علی قلی‌آقا و مسجد سید» از جمله بناهای درگیر با فرونشست هستند.
فروردین ۱۴۰۳ مهدی طغیانی، نماینده اصفهان در مجلس شورای اسلامی، هشدار داد که خطر افزایش فرونشست در این شهر «به اندازه‌ای جدی است که اگر تا چند سال آینده فکری برای آن نشود، همه ما باید اصفهان را ترک کنیم».
پژوهش‌های صورت گرفته از سوی دکتر نادی، یکی از اساتید دانشگاه اصفهان نشان می‌دهد ممکن است با ادامه روند کنونی، آبخوان شهر اصفهان به طور کلی تخلیه شود و فاجعه‌ای در زمینه گسترش فرونشست را رقم بزند. او درباره «تخلیه» آبخوان اصفهان دو سناریو مطرح کرده که سناریو خوشبینانه این است که با این روند در سال ۱۴۱۸ آبخوان اصفهان تخلیه می‌شود. در سناریو بدبینانه در سال ۱۴۰۹ آبخوان اصفهان تخلیه می‌شود.
اینهمه در حالیست که استان اصفهان تنها منطقه متأثر از فرونشست نیست و این پدیده حالا به بحرانی در سراسر کشور تبدیل شده است.
همزمان با خبر تعطیلی ده‌ها مدرسه در اصفهان به دلیل فرونشست، مهدی زارع رئیس سازمان نقشه‌برداری اعلام کرده که به غیر از استان گیلان تمام استانهای کشور درگیر فرونشست هستند و در واقع تمام کشور با فرونشست درگیر شده‌اند و در پهنه‌های مختلف ابعاد و نرخ فرونشست متفاوت از هم هستند.
رئیس سازمان نقشه‌برداری افزوده که ۱۱ درصد از کل مساحت ایران تحت اثر فرونشست قرار دارد و حدود ۳۹ میلیون نفر در ایران در مناطق مستعد این پدیده (فرونشست) زندگی می کنند.
مهدی زارع افزوده که تخمین زده می شود که حدود ۲۵ درصد مناطق شهری ایران از درجات مختلف فرونشست زمین رنج می برند و غالب شهرها و مناطقی که فرونشست زمین قابل توجهی را تجربه می کنند، در دشت های آبرفتی ساخته شده اند.
به گفته رئیس سازمان نقشه‌براری شدت فرونشست در استانهای مختلف متفاوت است، به طوری که نرخ فرونشست در برخی مناطق استانهای تهران و فارس سالانه بیش از ۴۰ سانتی‌متر است.
اگر چه از استان گیلان به عنوان تنها استانی که با فرونشست درگیر نیست نام برده می‌شود اما خبرهایی درباره پدیدار شدن آثار فرونشست در این استان نیز منتشر شده است.
محمدرضا حق‌بین مدیرکل مدیریت بحران گیلان روز گذشته اعلام کرده که بخشی از جاده مسیر روستایی مسیر روستای شیرنسا، کوره لاهیجان به اطاقور لنگرود دچار فرونشست شده و تا اطلاع بعدی مسدود و راه جایگزین وجود دارد که برای رفع مشکل حدود ۳۰۰ میلیون تومان اعتبار نیاز است.
پدیده فرونشست، پدیده‌ای ناگهانی نیست و از سالها پیش به صورت پیوسته و آرام دشت‌های ایران را یکی پس از دیگری درگیر کرده است. برداشت گسترده از منابع آب زیرزمینی در کنار سیاست‌های نادرست جمهوری اسلامی در مدیریت آب، از جمله سدسازی‌های غیراصولی، عامل اصلی تشدید فرونشست در ایران است. نادیده گرفتن گسترده شدن فرونشست در کشور از سوی مقامات جمهوری اسلامی، بحرانی را رقم زده که دیگر به راحتی نمی‌توان آثار مخرب آن را کنترل و مهار کرد.
کعبه زرتشت در حال فروریختن است؛ بی‌توجهی مسئولان جمهوری اسلامی به هشدار کارشناسان!
مهدی زارع رئیس سازمان نقشه‌برداری نیز در یادداشتی که در روزنامه «هم‌میهن» به پدیده فرونشست در ایران پرداخته و نوشته فرونشست زمین تا سال ۱۴۰۳ حدود ۳/۵ درصد از مساحت ایران را تحت تاثیر قرار داده است که اگر مساحت دشت‌ها را حدود ۱۵ درصدِ مساحت کل درنظر بگیریم، حدود ۲۳ درصد از دشت‌های ایران – یک‌چهارم – درگیر فرونشست زمین هستند.
این کارشناس تأکید کرده که حدود ۱۰ درصد از دشت‌هایی که در آنها فرونشست زمین گزارش شده، دشت‌هایی هستند که با سرعت بیش از ۱۰ سانتی‌متر در سال در حال فرو رفتن است؛ حدود ۴۵ دشت بحرانی ایران از حدود ۴۰۰ دشت که در آنها فرونشست گزارش شده است.
استانهای تهران، اصفهان، فارس، خراسان رضوی و کرمان از مهمترین مناطقی است که بیشترین میزان فرونشست در آنها گزارش شده است. اولین گزارش فرونشست به دشت رفسنجان مربوط است که در سال ۱۳۵۶ فرونشست زمین در آن ثبت و گزارش شده و در بخش‌هایی از آن در سال ۱۴۰۲ فرونشست با ۳۷ سانتی‌متر در سال تجربه می‌شود.
استان البرز و شهرستان‌های ساوجبلاغ و نظرآباد به ترتیب ۲۹ و ۲۷ سانتی‌متر در سال فرونشست را تجربه می‌کنند. علت اصلی فرونشست زمین در ایران برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی برای مصارف آبیاری در کشاورزی و مصارف صنعتی و شهری است. این امر منجر به تخلیه سفره‌های زیرزمینی و کاهش دسترسی به آب برای مصارف خانگی و کشاورزی شده است.
فرونشست زمین آثار تاریخی ایران از جمله میدان نقش‌جهان اصفهان، مساجد باستانی، تخت جمشید و مجموعه نقش رستم را نیز تحت تاثیر قرار داده است. فرونشست زمین بر زیرساخت‌های ایران از جمله فرودگاه‌ها، جاده‌ها و راه‌آهن نیز تأثیر گذاشته است.
براساس مشاهدات اخیر، در سال ۱۴۰۳ فرونشست در ۳۰۰ متری تخت جمشید و در فاصله ۱۰ تا ۱۵ متری نقش رستم رخ می‌دهد. علاوه بر این در سال ۱۴۰۳ نقش رستم به‌ویژه کعبه زرتشت در معرض نشست خاک دستی و تسطیح محوطه قرار گرفته است.
مهدی زارع تأکید کرده که مهمترین اقدامی که می‌تواند به رفع یا کاهش سرعت فرونشست زمین کمک کند، کاهش برداشت از آب‌های زیرزمینی است. به این منظور بهبود برنامه‌ریزی کاربری اراضی، فرونشست در مناطق دارای میراث غنی تاریخی و باستان‌شناسی به یک نگرانی مهم تبدیل شده است. بسیاری از بناهای تاریخی ایران مانند تخت جمشید، نقش رستم، کاخ گلستان و مساجد و بازارهای مختلف از مصالحی ساخته شده‌اند که ممکن است در برابر نشست زمین قابل توجهی، مقاومت نکنند.
بسیاری از مکان‌ها ارزش تاریخی قابل توجهی برای شهرهای و استانهای میزبان‌شان هستند و بخش مهمی از هویت ملی آن منطقه هستند. پروژه‌های مرمت باید همزمان با حفظ اصالت تاریخی، تقویت ساختاری را در برابر فرونشست آینده در نظر بگیرند که به دانش تخصصی چندین رشته از جمله مهندسی، باستان‌شناسی و علم حفاظت نیاز دارد.
