شورای اقتصاد دولت پزشکیان یک بسته تصمیمات جدید برای حل بحران کمبود گاز را تصویب کرده که از موارد مهم آن افزایش قیمت گاز، محدودیت ساعات کار ادارات، تعطیلی ادارات یا صنایع و واردات گاز از ترکمنستان است.
شورای اقتصاد دولت دستورالعملی را برای رفع ناترازی گاز در ماه‌های سرد سال جاری تصویب کرده که از جمله آن می‌توان به تعیین تعرفه‌های جدید، صرفه‌جویی، فرهنگ‌سازی، تعیین دمای آسایش در ساختمان‌های دولتی، از سر گرفتن واردات گاز از ترکمنستان و مصرف نفت کوره در نیروگاه‌ها و صنایع با تایید دادستانی استان‌ها اشاره کرد.
به گزارش رسانه‌های داخلی، راهکارهای اضطراری و کوتاه‌مدت برای رفع ناترازی تولید و مصرف گاز طبیعی در ماه‌های سرد سال ۱۴۰۳ از سوی شورای اقتصاد دولت چهاردهم بررسی و یک دستورالعمل ۹گانه نیز تصویب شده است.
بر اساس این دستورالعمل که از سوی حمید پورمحمدی رئیس سازمان برنامه و بودجه ابلاغ شده، وزارت نفت به همراه دیگر نهادهای مرتبط نظیر وزارت امور اقتصادی و دارایی و وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف شدند که تعرفه‌های جدید گاز خانگی را طراحی کنند. این تعرفه‌ها باید برای جلوگیری از مصرف‌های نامتعارف و غیرضروری تاثیر بازدارنده داشته باشد و به هیئت وزیران برای تصویب ارسال شود.
وزارت نفت نیز باید در مدت ۱۵ روز پس از ابلاغ مصوبه، دستورالعمل‌هایی را برای توسعه شرکت‌های کاروَر و صرفه‌جویی در مصرف گاز تهیه کند.
این دستورالعمل‌ها باید شامل ساز و کارهایی برای ارائه گواهی سپرده گاز با قابلیت معامله در بورس و ضمانت‌نامه‌های مورد نیاز برای تحقق صرفه‌جویی در مصرف باشد.
صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران نیز موظف شد که در همکاری با وزارت نفت و وزارت نیرو، اقدامات لازم برای فرهنگ‌سازی در خصوص کاهش مصرف گاز طبیعی و برق در ماه‌های سرد سال را انجام دهد.
دستگاه‌های اجرایی نیز موظف شدند که دمای آسایش و محدوده زمانی مصرف برای تجهیزات گرمایشی را در ساختمان‌ها و تأسیسات مختلف تعیین کنند.
در نهایت، این مصوبه تاکید دارد که در شرایط اوج مصرف، ساعات کاری واحدهای تجاری بزرگ کاهش یابد و واحدهای آموزشی و اداری مطابق با تصمیمات کارگروه تأمین پایدار سوخت زمستانی تعطیل یا ساعات کاری آنها کاهش یابد.
همچنین در حالی که پیشتر مسعود پزشکیان در یک سخنرانی «افشا» کرده بود که ترکمنستان حاضر به قرارداد صادرات گاز به ایران، به علت عدم تسویه حساب گاز صادراتی از سوی جمهوری اسلامی، نیست اما در مصوبه جدید شورای اقتصاد تأکید شده که «وزارتخانه‌های نفت و امور خارجه زمینه از سرگیری واردات گاز طبیعی از خارج از کشور از جمله ترکمنستان را فراهم کنند.»
خبری که پزشکیان افشا کرد؛ تشدید کمبود گاز و زمستان سرد با خودداری ترکمنستان از صادرات گاز به ایران
ترکمنستان روزانه بطور متوسط ۲۱۰ میلیون مترمکعب تولید گاز دارد که تقریبا نیمی از آن به مصرف داخلی می‌رسد و نیمی دیگر را به چین صادر می‌کند. ایران پیشتر روزانه بطور متوسط ۳۰ میلیون مترمکعب واردات گاز از ترکمنستان داشت که متوقف شده است.
اینهمه در حالیست که بر اساس آمارهای اعلام شده کسری گاز در حال حاضر به ۳۵۰ میلیون مترمکعب رسیده است؛ این رقم نشان می‌دهد حتی اگر ترکمنستان حاضر به ادامه صادرات گاز به ایران شود، میزان گاز وارداتی فقط حدود ۱۰ درصد از کمبود گاز ایران را جبران خواهد کرد!
عدم سرمایه‌گذاری دولت‌های جمهوری اسلامی طی چهار دهه گذشته با عدم برنامه‌ریزی برای توسعه زیرساخت‌های تولید و توزیع برق و گاز سبب بروز بحرانی عجیب و زیانبار در رابطه با کمبود انرژی در کشور شده است.
جمهوری اسلامی در حالی به دنبال مجاب کردن ترکمنستان برای واردات ۳۰ میلیون مترمکعب گاز به کشور است که آمارها نشان می‌دهد روزانه ۸۰ میلیون مترمکعب گاز تولیدی کشور یعنی رقمی معادل بیش از ۱۱ درصد کل گاز تولید شده، در مرحله تولید و انتقال در شبکه فرسوده‌ی کنونی از بین می‌رود.
ایران دارای ۳۲/۵ تریلیون مترمکعب ذخایر گازی است و دومین کشور دارای ذخایر طبیعی گاز در جهان به شمار می‌رود.
بحران انرژی در ایران؛ «نهضت صرفه‌جویی» یا «نهضت جیره‌بندی»؟!
آلبرت بغزیان اقتصاددان معتقد است بی‌توجهی به زیرساخت‌ها، صنعت برق و گاز را به وضعیت بحرانی کشاند. او در گفتگو با وبسایت «تجارت نیوز» تجهیز نبودن زیرساخت‌ها، نبود سرمایه‌گذاری و تامین منابع مالی مورد نیاز را از جمله دلائل تشدید کمبود گاز در سالهای گذشته خوانده است.
آلبرت بغزیان همچنین یکی از راهکارهای جبران کمبود گاز در کشور را رفتن به سمت قراردادهای سوآپ گاز ارزیابی کرده است: «گاز در برخی از مناطق شمالی کشور وجود دارد، اما مصرف‌کننده آن وجود ندارد. می‌توان گاز را از آن مناطق گرفت و معادل آن را به دیگر مناطقی که نیاز دارند انتقال داد. برای مثال در تابستان گاز کمتری در ایران مصرف می‌شود، ولی کشورهای جنوب ایران برای تولید برق از آن استفاده می‌کنند. می‌توان به آن کشورها در تابستان گاز صادر کرد. بر عکس این موضوع در زمستان می‌تواند رخ بدهد. یعنی در زمان زمستان که آنها نیازی به گاز ندارند، کشور گاز را از آنها وارد کند و به شمال کشور یا مراکز کشور انتقال دهد.»
جمهوری اسلامی طی چهار دهه گذشته نه تنها توسعه زیرساخت‌های صنعت نفت و گاز و پتروشیمی را رها کرده بلکه حتی در زمینه قراردادهای سوآپ نیز عملکردی منفی داشته است.
در همین رابطه خبرگزاری «ایلنا» به قرارداد سوآپ صادرات گاز ترکمنستان به آذربایجان اشاره کرده که ایران نتوانسته سهم گاز خود را از این انتقال دریافت کند.
بر اساس این گزارش سوآپ گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان در حالی به‌عنوان راهکاری برای جبران ناترازی گاز در شمال شرق کشور مطرح می‌شد که در عمل سهم سوآپ‌فی (هزینه انتقال) ایران از این ترانزیت، معادل ۰.۱۵ درصد از کل مصرف گاز ایران در سال به‌شمار می‌رود.
ترکمنستان و جمهوری آذربایجان سال ۱۴۰۰ قراردادی برای سوآپ گاز امضا کردند و این انتقال قرار شد از ایران صورت بگیرد. ترکمنستان و جمهوری آذربایجان توافق کردند سالانه ۱.۵ تا ۲ میلیارد مترمکعب گاز ترکمنستان را به جمهوری آذربایجان از مسیر ایران سوآپ کنند و در مقابل ایران ۲۰ درصد از گاز را به عنوان سوآپ فی برداشت کند.
آمارهای مدیریت بین‌الملل شرکت ملی گاز ایران نشان می‌دهد در عمل ایران گازی را به عنوان سوآپ‌فی در جریان این قرارداد در سال ۱۴۰۰ دریافت نکرد. سال ۱۴۰۱ نیز در مجموع ۱.۵ میلیارد مترمکعب گاز از مسیر ایران سوآپ شد که سهم کشور از آن ۳۰۰ میلیون مترمکعب و معادل ۲۰ درصد بود.
در همان سال جمهوری آذربایجان و ترکمنستان توافق کردند حجم این انتقال را دو برابر کنند اما سهم سوآپ‌فی در تأمین گاز ایران تنها ۰.۱۸ درصد بود که حتی کفاف تأمین گاز یک شهر کوچک در کشور را نیز نمی‌دهد.
سال ۱۴۰۳ نیز که اکنون ۸ ماه آن سپری شده هنوز خبری از گاز ترکمنستان نیست و به دلایلی از سوی ترکمنستان و جمهوری آذربایجان متوقف شده است.
