وزیر خارجه جمهوری اسلامی در یک برنامه زنده تلویزیونی که یکشنبه شب ۱۸ آذرماه ۱۴۰۳ پخش شد عنوان کرد، «ناتوانی» ارتش سوریه در «مقابله» با مخالفان غافلگیرکننده بود.
عباس عراقچی در بخشی از این برنامه به تحلیل دلایل سقوط رژیم سوریه پرداخت و برای اینکه خودش و رژیم را مسلط و آگاه نشان دهد مدعی شد: «همه چیز روشن بود، هم اخبار و هم تحلیل‌ها از قبل دلالت می‌کرد چنین حرکتی انجام خواهد شد. این را که طراحی از سوی آمریکا و رژیم صهیونیستی وجود دارد، ما می‌دانستیم، اما به لحاظ میدانی و اطلاعاتی دوستان ما بطور کامل از تحرکات در ادلب اطلاع داشتند و همه اطلاعات به دولت سوریه منتقل شده بود.»
او افزود: «آنچه غافلگیرکننده بود یکی ناتوانی ارتش سوریه در مقابله بود و دوم سرعت تحولات که غیرمنتظره بود.» عراقچی همچنین گفت: «در اجلاس دوحه همه کشورها آمده بودند برای این بحث از جمله عربستان، مصر و اردن، سؤال این بود که چرا ارتش سوریه اینقدر سریع عقب‌نشینی کرد! این قسمت غیرمنتظره بود.»
وزیر خارجه جمهوری اسلامی در ادامه نیز گفت: «خود آقای بشار اسد هم متعجب بود از نحوه عملکرد ارتش خودش و مشخص بود تحلیل درستی در خود سوریه هم وجود نداشت، به نظرم ارتش سوریه اسیر جنگ روانی شد.»
اما در شرایطی که عراقچی مدعی است اسد از ماجرا خبر داشت و خودش هم متعجب بود که چرا چنین شده، سپاهی‌ها و منابع نزدیک به آن ادعا می‌کنند علت سرنگونی رژیم سوریه این بود که بشار اسد به توصیه‌های مهم جمهوری اسلامی در مورد «مردم‌سالاری و دفاع مردمی» گوش نداد!
در همین ارتباط سردار پاسدار محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی پس از سرنگونی رژیم سوریه گفت: «بارها به اسد گفتیم باید به مردم‌تان توجه کنید!»
حسین اکبری سفیر جمهوری اسلامی در دمشق می‌گوید «جرم بشار اسد این بود که در محور مقاومت بود.»
او نیز به یک «نکته اساسی» اشاره کرد که بعد از افتادن شهر حُمص به دست مخالفان، «ارتش سوریه در هیچ کجا نه تنها مقاومت نکرد بلکه مردم هم مقاومت نکردند و به این نتیجه رسیدند که باید شرایط را بطور رسمی واگذار کنند که هم از ریختن خون بیشتر جلوگیری بشود و هم به هر حال هر مقاومتی ممکن است نتواند معادله را عوض کند.»
خبرگزاری فارس تأکید می‌کند از دلایل سقوط اسد بی‌توجهی او به «دفاع مردمی» بود و سفیر جمهوری اسلامی در دمشق می‌گوید «نه تنها ارتش، بلکه مردم هم مقاومت نکردند.» این اظهارات متناقض یعنی در تهران حکومت در مورد «دلایل میدانی» سقوط است از درون دچار اختلاف است. این اختلاف از آن جهت اهمیت دارد که بیش از یک دهه است، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و در مقاطعی ارتش جمهوری اسلامی از نظر نظامی و امنیتی به اسد برای حفظ قدرت و سرکوب مخالفان کمک می‌کردند.
تا ۴۸ ساعت پیش از سقوط دمشق، نظامیان حامی اسد در حرم زینب جمع می‌شدند و دور هم برای اسد سرود پیروزی می‌خواندند! پیام سرنگونی اسد برای خامنه‌ای این است که وفاداری نظامی‌ها و امنیتی‌ها همیشگی نیست. گذشته از اینکه مقامات ارشد نظام بارها در مورد خطر نفوذ نیز در نهادهای حکومتی هشدار داده‌اند.
احمد نادری عضو هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی علاوه بر «نادیده گرفتن توصیه‌های جمهوری اسلامی» ضعف دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی سوریه را از دلایل سقوط اسد می‌داند. او توضیح داده است «جنگ‌ها یا شورش‌هایی که در درون یک کشور طراحی می‌شود قبل از نظامی بودن‌شان، شورش‌های امنیتی اطلاعاتی هستند و درواقع مخالفین با این ترفند و بحث‌های اطلاعاتی و امنیتی کارهای خودشان را جلو می‌برند و در سوریه هم فضا به این سمت رفت.»
از آغاز پیشروی مخالفان اسد تا سقوط دمشق، که کمتر از ۱۲ روز طول کشید کاملاً پیدا بود که ارتش رژیم سوریه توان و اراده مقابله با مخالفان را ندارد. صدها نفر از نیروهای نظامی تسلیم شدند یا عقب‌نشینی کردند و برخی با تجهیزات و ادوات به عراق فرار کردند. بی‌انگیزگی آنها برای مقابله با مخالفان آنقدر زیاد بود که منابع روسی به «اسکای نیوز« عربی گفتند وقتی ارتش سوریه میدان را ترک می‌کند ما نمی‌توانیم اقدامی انجام دهیم.
فروپاشی ساختار نظامی- امنیتی سوریه و ریزش نیروهای نظامی برای حکومت ایران به شدت نگران کننده است زیرا آنها سهم عمده‌ای در پشتیبانی و آموزش نیروهای مسلح رژیم سوریه داشتند که در زمانی که لازم بود، یا تسلیم شده و به مخالفان پیوستند و یا فرار کردند!
