گزارش سازمان حقوق بشر ایران در مورد زندان زنان قرچک ورامین امروز به مناسبت روز جهانی حقوق بشر (۱۰ دسامبر) منتشر شد. این گزارش تکان‌دهنده تنها بیانگر بخشی از فجایعی است که در زندان قرچک ورامین می‌گذرد. متن کل این گزارش را می‌توانید در اینجا بخوانید.
در مقدمه این گزارش از جمله آمده است، زندان قرچک ورامین به یکی از تاریک‌ترین نمادهای نقض سیستماتیک حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران تبدیل شده است. این زندان که ساختمان آن در ابتدا به‌عنوان مرغداری طراحی شده بود، امروز به مکانی غیرانسانی برای نگهداری زنان زندانی، از جمله زندانیان سیاسی، تبدیل شده است. شرایط این زندان نه‌تنها استانداردهای جهانی از جمله قوانین بانکوک و قواعد نلسون ماندلا را زیر پا می‌گذارد، بلکه ابتدایی‌ترین اصول کرامت انسانی را نیز نادیده می‌گیرد.
در زندان قرچک، زنان در فضایی بسیار کوچک، بدون تهویه و نور کافی نگهداری می‌شوند. آب شرب ناسالم، کیفیت پایین غذا، نبود خدمات بهداشتی و درمانی مناسب، و رفتارهای تحقیرآمیز و جنسیت‌زده، بخشی از رنج روزمره زندانیان است. این زندان نه‌تنها محیطی مملو از خشونت و سوءاستفاده است، بلکه به واسطه‌ی تراکم جمعیت بسیار بالا و کمبود امکانات اولیه، بسیاری از زندانیان حتی از جای خواب محروم‌اند و «کف‌خواب» شمرده می‌شوند.
محمود امیری‌مقدم مدیر سازمان حقوق بشر ایران، در اینباره می‌گوید: «زندان قرچک نمادی از انکار آشکار انسانیت و کرامت بشر است. ادامه فعالیت چنین مکان‌هایی لکه ننگی بر وجدان جهانی است. امروز، بیش از هر زمان دیگری، باید از جامعه جهانی بخواهیم که در برابر این نقض گسترده حقوق بشر سکوت نکند.»
در ارتباط با سابقه زندان زنان قرچک در این گزارش آمده است، مکانی که امروزه تحت عنوان زندان قرچک محکومان زن را در خود جای داده است، از اساس با استانداردهای مرغداری ساخته شد. پس از مدتی این مکان تغییر کاربری داد و به مرکز ترک اعتیاد مردان تبدیل شد.
پس از آنکه مقامات مسئول تصمیم گرفتند که زنان زندانی را در این مکان نگهداری کنند، تغییر خاصی در ساختمان آن ایجاد نکردند، بطوری که بندها پنجره ندارند و زمانی که درهای آهنی هواخوری‌ها بسته شوند، تنها دیوار است که دیده می‌شود.
بندها درواقع درون سوله‌هایی تشکیل شده‌اند که قرار بود طیور را در خود جای دهند. هر کدام از سالن‌ها گنجایش کمتر از صد نفر را دارد، اما بطور معمول در آنها بیش از ۱۵۰ نفر زندگی می‌کنند. در مواقعی این عدد به ۶۰۰ نفر هم رسیده است؛ بطوری که زندانیان در کف زندان هم جای خواب نداشتند. بطور متوسط در اغلب ماه‌های سال بین ۱۵۰۰ تا دو هزار زن در این زندان نگهداری می‌شوند.
سازمان حقوق بشر ایران می‌نویسد که زندان قرچک ورامین به دلیل وضعیت نابسامان بهداشتی، کمبود امکانات و اقدامات تنبیهی سرسختانه، به عنوان تبعیدگاه بسیاری از زندانیان سیاسی و مدنی زن شناخته می‌شود.
در ارتباط با امکانات اولیه و رفاهی این زندان در این گزارش آمده، باجه‌های تلفن زندانیان در هواخوری قرار دارد و زندانیان مجبور می‌شوند برای استفاده از تلفن از میان فاضلاب عبور کنند. در سرما و گرما زندانیان باید صف بایستند تا بتوانند دقایقی با نزدیکانشان با تلفن صحبت کنند.
نوار بهداشتی برای زنان در زندان کالایی پولی است. یعنی حتی زندانی که از خانواده طرد شده و پولی در اختیار ندارد، باید از طریق فروشگاه زندان نوار بهداشتی دریافت کند. البته این زنان با مراجعه به مددکار اجتماعی سهمیه‌ای به رایگان دریافت می‌کنند اما این سهمیه بسیار اندک است و حتی در حالت عادی هم جوابگوی نیاز بهداشتی زنان نیست.
در طول روز از هر بند فقط تعداد مشخصی زندانی ویزیت می‌شوند که معمولاً بیش از پنج بیمار از هر بند نمی‌شود. چشم‌پزشک و دندان‌پزشک به ندرت به زندان مراجعه می‌کند. تنها کشیدن دندان رایگان است و بقیه خدمات دندانپزشکی باید با هزینه شخصی بیمار انجام شوند. هزینه عینک نیز در صورتی که ضعف بینایی زندانی تشخیص داده شود، برعهده خود بیمار است.
مسئولان برخلاف اینکه در تجویز داروهای ضروری به زندانیان سختگیری می‌کنند و می‌گویند بودجه کم داریم، در تجویز و تحویل قرص‌‌های خواب دست و دل بازند!
روانپزشک زندان با یکبار مراجعه زندانی به این پزشک و طرح این مشکل که افکار خودکشی دارد و شب‌ها نمی‌تواند بخوابد، تعداد زیادی قرص اعصاب و خواب‌آور تجویز می‌کند که فقط زندانی بخوابد و دردسرش برای زندانبان‌ها کم شود.
تفکیک جرائم نیز در زندان قرچک به گونه‌ای نیست که زندانیان جرائم خطرناک را از دیگر زندانیان به‌درستی جدا کند. بندهای ۱ تا ۸ بندهای عمومی هستند.
معمولا بندهای یک و دو محل زندانی محکومان از بابت ارتکاب جرم فروش یا حمل مواد مخدر است. بند سه متهمان به فروش مواد مخدر یا سرقت است که پس از صدور کیفرخواست، به بندهای یک یا دو منتقل می‌شوند و متهمان به سرقت به بند چهار انتقال پیدا می‌کنند.
بند پنج محل نگهداری اتباع خارجی است که اغلب شهروندان افغانستان هستند. در بند شش محکومان مالی و کلاهبرداری و کسانی محبوس هستند که زیر بیست و پنج سال محکومیت دارند. بند هفت محل حبس مجرمان خطرناک متهم به قتل، فساد و فحشا، آدم‌ربایی، اسیدپاشی، زورگیری، خفت‌گیری و جرائم خاص مثل قاچاق انسان است. بند هشت نسبتا جدیدتر است و مدتی زندانیان سیاسی را به آنجا می‌فرستادند. اکنون بیشتر زندانیان سیاسی به بند هفت و کنار زندانیان خطرناک منتقل شده‌اند.
بند ۹ بند انفرادی‌هاست. این بند شامل چهار سوئیت است که درواقع قسمت‌هایی از یک سالن‌اند و با پارتیشن از هم جدا شده‌اند. این چهار اتاق برای جدا نگه داشتن زندانیانی که آنجا نگهداری می‌شوند، برای خود حمام و دستشویی دارد. عمدتاً زندانیان در آستانه اعدام یا زندانیانی که تنبیه می‌شوند، به انفرادی منتقل می‌شوند.
بندهای ۱۰ و ۱۱ موسوم به بندهای مشاوره یک و دو هستند. بند مشاوره یک سابق به بند مادران معروف است که شامل مادران و زنان باردار است. بند مشاوره دو سابق محل حبس محکومان مالی و بیماران و سالخورده‌هاست.
قرنطینه، مکانی که برخی زندانیان را در بدو ورود آنجا نگه می‌دارند، در زندان قرچک بسیار کوچک است و گاه ده‌ها نفر در یک جای تنگ به سر می‌برند.
گزارش سازمان حقوق بشر ایران درباره کودکان زندان قرچگ می‌نویسد، در این زندان کودکان تا دوسالگی همراه با مادران زندانی خود زندگی می‌کنند، کودکانی که تحمل شرایط سخت و ناگوار زندان برای آنها دشوار است و چون مدتی طولانی هیچ مردی را ندیده‌اند، پس از خروج از زندان، با دیدن مردان «وحشت می‌کنند».
در بند مادران وسایل تفریحی یا آموزشی برای کودکان وجود ندارد. یک سرسره کوچک و تاب کوچک در حیاط نصب کرده‌اند که این بازی هم برای کودکان تکراری می‌شود و پس از مدتی بیقرار و کلافه می‌شوند. در حوالی سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ «اتاقی» با تعدادی وسیله بازی وجود داشت که آنهم به مصارف دیگری اختصاص یافت.
برخی از کودکان متولد زندان، به دلیل قانون تبعیض‌آمیزی که امکان تهیه شناسنامه برای کودک از طرف مادر را به او نمی‌دهد، بدون شناسنامه هستند.
این گزارش به کودک‌آزاری نیز اشاره کرده و نوشته است که موسسه کویپی در تحقیقی که اسفند ۱۴۰۰ منتشر شده، آزارجنسی علیه کودکان پسر در زندان قرچک را مستند کرده است.
«در زندان قرچک شوخی‌ها و برخوردهای جنسی این‌طور بود که [زندانیان زن] به دختر بچه‌ها توجه نمی‌کردند، ولی در رابطه با پسر بچه‌ها، خودشان را در مقابل آنها برهنه میکردند، آنها را با خودشان حمام می‌بردند، با آلت آنها بازی میکردند، گیره لباس یا چیزهایی از این دست به آلت آنها می‌زدند، کودک را مجبور میکردند بدن آنها را لمس کند، یا خودارضایی به کودک یاد می‌دادند، افرادی غیر از مادر کودک، به زور سینه‌شان را در دهان کودک میکردند، به کودک کلمات و حرفهای جنسی یاد می‌دادند و از او می‌خواستند که آنها را تکرار کند یا در حضور کودک سکس تلفنی میکردند.»
همچنین، در مورد دختران، یک مددکار اجتماعی به کویپی گفت: «آثار سوزانده‌شدن با سیگار روی دست‌ها، پاها و همچنین اندام جنسی دختر هشت ساله وجود دارد که مشخصا توسط مادر و زمانی که متوجه شده کودک اندام جنسی خود را لمس می کند، انجام شده است.»
اگر بچه‌ای در بند به بیماری‌های مسری دچار شود، این بیماری به سرعت شایع می‌شود. بچه‌ها در یک مکان کوچک زندگی می‌کنند و بهداشت بطور مناسبی رعایت نمی‌شود. وضعیت سرویس بهداشتی هم بسیار نامناسب است.
هفته‌ای یکبار متخصص بیماری کودکان از بیرون زندان برای ویزیت کودکان می‌آید. کودکانی که مادرانشان متادون مصرف می‌کنند، به دلیل خوردن شیر آنها معمولاً مریض‌اند و به خاطر اعتیاد مادرشان سرفه و بدن‌درد دارند.
در چند سال اخیر به‌خاطر حضور فعالان سیاسی در قرچک که خبرهای این زندان را کم و بیش اطلاع‌رسانی می‌کنند، پای خیّرین هم به زندان باز شده و کمک‌های محدودی از طرف آنها مثل لباس گرم برای بچه‌ها فرستاده می‌شود. اما این پاسخگوی نیازهای مادران و کودکانشان نیست و مادرها به خاطر کمبود لباس مجبورند دست به دامان زندانیان دیگر شوند و از آنها کمک بگیرند.
معضل دیگر زباله‌های بهداری است که در اتاق بسته یا انبار نگهداری نمی‌شوند، در زیر پله و در فضای باز بهداری و جایی که نوزادان و کودکان، زنان باردار و زنان رفت و آمد می‌کنند و در معرض دید و تنفس این افراد قرار دارد، گذاشته می‌شوند. زندانیان برای ورود به اتاق پرستاری باید از کنار این زباله‌های آلوده و آغشته به خون بیماران گذر کنند.
سازمان حقوق بشر در پایان گزارش این توصیه‌ها را مطرح کرده است:
۱. تعطیلی فوری زندان قرچک: این زندان باید فوراً بسته شود و تمامی زندانیان به مکان‌هایی با استانداردهای انسانی و بین‌المللی منتقل شوند.
۲. تضمین حقوق زنان و کودکان زندانی: شرایط نگهداری زنان و کودکان باید مطابق با قوانین بین‌المللی، از جمله قوانین بانکوک و نلسون ماندلا، بهبود یابد.
۳. ایجاد نظارت مستقل: تیم‌های حقوق بشری مستقل باید بطور منظم از وضعیت زندانیان در ایران بازدید کرده و گزارش‌های شفاف ارائه دهند.
۴. پایان تبعید زندانیان سیاسی: انتقال زندانیان سیاسی به زندان‌هایی با شرایط غیرانسانی، مانند قرچک، باید فوراً متوقف شود.
۵. تحقق عدالت و پاسخگویی: مسئولان زندان قرچک و مقامات ذیربط باید در برابر نقض حقوق بشر پاسخگو باشند و با اقدامات قضایی مناسب تحت پیگرد قرار گیرند.
متن کامل این گزارش را در اینجا بخوانید.
