نرخ فرسایش خاک در ایران هفت برابر میانگین جهانی است بطوریکه ۷/۷ درصد فرسایش خاک جهان در ایران اتفاق می‌افتد. خسارت سالانه پدیده فرسایش خاک در ایران رقمی معادل ۱۰ میلیارد دلار برآورد شده است.
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نرخ فرسایش خاک در ایران ۱۶/۵ تن در هکتار در سال بوده که این مقدار بالغ بر ۷ برابر متوسط جهانی است. آمارها نشان می‌دهد ایران ۷/۷ درصد فرسایش خاک جهان را به خود اختصاص داده و خسارت سالانه از محل فرسایش خاک بالغ بر ۱۰ میلیارد دلار برآورد شده است.
اینهمه در حالیست که بر اساس ماده ۱۱ قانون بهره‌وری، وزارت جهاد کشاورزی ملزم به کاهش سالانه فرسایش خاک به میزان یک تن در هکتار بود و در اراضی کشاورزی این میزان باید به حداقل ۳ تن در هکتار در سال می‌رسید، اما این اتفاق نیفتاده است.
همچنین بر اساس برنامه ششم توسعه، باید سالانه ۵۰۰ هزار هکتار کشاورزی حفاظتی توسعه می‌یافت و مساحت اراضی تحت کشاورزی حفاظتی در پایان برنامه به ۲/۵ میلیون هکتار می‌رسید، که این برنامه نیز عملی نشد و روی کاغذ باقی ماند!
کامبیز بازرگان رئیس انجمن علوم خاک ایران در گفتگو با وبسایت «خبرآنلاین» درباره وضعیت فرسایش خاک در ایران گفته «کشور ما حدود ۱۶۵ میلیون هکتار خاک شامل خاک‌های جنگلی، مرتعی، بیابانی و کشاورزی دارد. بخش کشاورزی آن حدود ۱۸/۵ میلیون هکتار است که تقریباً ۱۱ درصد مساحت کشور را شامل می‌شود و نشان‌دهنده این است که کشور ما ظرفیت افزایش سطح زیر کشت ندارد. این محدودیت به دلیل شرایط اقلیمی و منابع آب محدود است. داده‌های داخلی و بین‌المللی نشان می‌دهد که ایران ظرفیت افزایش سطح کشت را ندارد.»
رئیس انجمن علوم خاک ایران گفته «میانگین جهانی خاک حاصلخیز به ازای هر نفر دو دهم هکتار است، ولی ما با ۱۸ صدم هکتار برای هر نفر جزو کشورهایی هستیم که از میانگین جهانی پایین‌تر است. با این حال در ایران توجهی به این مسئله نمی‌شود. نتیجه این بی‌توجهی از بین رفتن خاک است.»
او با اشاره به اینکه یکی از مهمترین عوامل تهدیدکننده خاک ایران، تغییر کاربری اراضی است، گفته که «بر اساس گزارش رسمی سازمان امور اراضی، در فاصله نزدیک به ۳۰ سال تا سال ۱۴۰۰، ساعتی ۰/۳ هکتار از اراضی کشاورزی تغییر کاربری پیدا کرده است. اما برآورد ما در انجمن علوم خاک ایران چهار برابر این مقدار است. در واقع ساعتی ۱/۲ هکتار از اراضی در چرخه کشاورزی تغییر کاربری پیدا می‌کند؛ چرا که برخی بخش‌ها به صورت مجاز تغییر کاربری پیدا کرده است.»
کامبیز بازرگان افزوده «از عوامل بعدی فرسایش خاک باید به کاهش ماده آلی، شور شدن، آلودگی، کاهش بنیه حاصل‌خیزی و کاهش تنوع زیستی خاک اشاره کرد. یک چهارم تنوع زیستی جهان در خاک وجود دارد و از بین رفتن سلامت خاک تنوع زیستی را که برای حیات بشر بسیار مهم است، تهدید می‌کند. برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها و مواد مفید از این تنوع ژنتیکی به دست می‌آیند که بخشی از آن نیز در خاک است.»
بهمن یارقلی دکترای مهندسی محیط زیست نیز با اشاره به اینکه «در اقلیم ایران ۷۰۰ تا هزار سال طول می‌کشد تا یک سانتیمتر خاک تشکیل شود» گفته «مهمترین عوامل فرسایش خاک در ایران شامل پاک‌تراشی و نابودی سطح وسیعی از جنگل‌ها است، به طوری که یک سوم مساحت جنگل‌های کشور در نیم قرن اخیر از بین رفته است. تغییر کابری اراضی در عرصه‌های مرتعی و جنگلی به کشاورزی و مسکونی نیز سبب نابودی گونه‌های مختلف گیاهی شده و بعنوان یکی از عوامل اصلی تشدید فرسایش خاک کشور محسوب می‌شود.»
بهمن یارقلی گفته «همچنین در مورد عوامل فرسایش خاک باید به چرای بی‌رویه و بیش از ظرفیت مراتع، کشاورزی غیراصولی و به ویژه شخم زدن اراضی شیب‌دار در جهت شیب زمین، تغییر اقلیم و کاهش نزولات جوی، گسترش شهرنشینی و فعالیت‌های عمرانی غیر اصولی و عدم رعایت حقآبه محیط‌زیستی اکوسیستم‌های آبی و خشکی اشاره کرد.»
اداره‌ی منابع طبیعی کشور بر اثر ناکارآمدی و سوء مدیریت جمهوری اسلامی بسیار اسفبار است و سال‌هاست محیط زیست کشور با تهدیدهای جدی روبروست.
علی طالبی استاد دانشگاه یزد و رئیس انجمن آبخیزداری ایران فروردین امسال در همین ارتباط گفته بود که «ایران از نظر حکمرانی منابع طبیعی از میان ۸۹ کشور صاحب منابع رتبه ۶۹ و شاخص ۳۸ از ۱۰۰ را کسب کرده است که بیانگر حکمرانی بسیار ضعیف است.»
این استاد دانشگاه با اشاره به ضرورت و جایگاه حفاظت آب و خاک در کشور گفته بود که «تنها ۳۰ درصد از ظرفیت آب‌های زیرزمین از نظر مطالعاتی قابل بهره‌برداری است و بقیه خارج از وضعیت طبیعی و بهره‌برداری قرار دارد.»
رئیس انجمن آبخیزداری ایران با اشاره به روند نزولی وضعیت الگوی رشد جنگل‌های کشور در دهه گذشته گفته بود در ایران سالیانه ۷/۱۶ تن در هکتار خاک در معرض فرسایش آبی است که با تخمین ۱۰۰ هکتار فرسایش، زیانی معادل ۱۰ میلیارد دلار بر کشور تحمیل می‌شود.
علی طالبی افزوده بود که «وضعیت فرسایش خاک در ایران سه برابر میانگین کشورهای آسیایی و ۲۰ برابر میانگین جهانی است. برآوردها نشان می‌دهد بطور میانگین دو میلیارد تُن در سال فرسایش خاک در کشور وجود دارد و با سیلی که در سال ۱۳۹۸ در کشور رخ داد ۳ تا ۴ میلیارد مترمکعب خاک از دست داده شد، و این در حالیست که تشکیل هر سانتی متر خاک از دست‌رفته حداقل صدها سال زمان نیاز دارد.»
دبیر کار گروه مدیریت جامع آبخیز وزارت کشور با اشاره به روند در حال افزایش وقوع سیلاب‌ها نسبت به دهه ۱۳۶۰ در کشور، ۴۵۰ شهر و ۸۶۵۰ روستا را در معرض تهدید سیل گفته بود که رشد سیلاب‌های مخرب حدود ۳۰۰ درصد رشد داشته است و سالانه خسارات زیادی را بر کشور تحمیل می‌کند.
او همچنین وضعیت حجم مخازن آبخوان‌های کشور را در شرایط «بسیار نزولی» ارزیابی کرده و گفته بود چنین شرایطی روند بسیار نزولی حجم مخازن آبخوان های کشور، ایران را در مسیر بیابان‌زایی ناشی از خشکسالی‌های مکرر دانسته بود.
