دکتر رضا سعیدی فیروزآبادی – روند تحولات ایران در نتیجه جنبش «زن زندگی آزادی»، بحران‌های داخلی و تحولات منطقه‌ای، سرعت تندتری به خود گرفته است. با توجه به وضع موجود و نظرسنجی‌های مختلف، به نظر می‌رسد که اکثر ملت ایران، با نارضایتی از نظام حاکم خواستار تحولات بنیادی و استقرار یک نظام دموکراتیک و سکولار هستند ولی همچنان بسیاری از ایرانیان از آینده بیمناک نیز هستند. پس ضرورت این است که مخالفین وضع موجود چشم‌اندازی از آینده ایران و شرایط پس از عبور از نظام حاکم ارائه دهند. چشم‌اندازی که مقبولیت در میان گروه‌های مختلف ایرانیان داشته باشد.
تاکید بر هویت ایرانی و سرمایه‌های انسانی و ملی می‌تواند بر تداوم جنبش با حداقل آسیب کمک کند. ارائه چشم‌انداز و نقشه راه برای عبور از بحران‌های کشور، از وظایف اصلی گروه‌های اپوزیسیون است و لازم است جهت همبستگی آحاد ملت ایران اصولی ارائه شود که مبتنی بر دموکراسی، جدایی دین از سیاست، حقوق بشر و حفظ تمامیت ارضی ایران باشد.
تاکید بر مبارزه مدنی و خشونت‌پرهیز از دیگر اصولی است که به همبستگی ملت با اپوزیسیون کمک خواهد کرد. در این میان اجزای کلیدی جهت همبستگی و مبارزه مدنی عبارت‌اند از: فراگیری و احترام به تکثر فرهنگی، مذهبی، و زبانی اقوام ایرانی. ایرانیان از اولین مللی بودند که با احترام به اصل تکثر و مدارا، ملتی واحد را بر اساس هویت ایرانی تشکیل داده‌اند بطوری که اقوام در ابتدا خود را ایرانی می‌دانند و سپس، به وابستگی‌های قومی تاکید دارند.
به این ترتیب، مقایسه ایران با کشورهای نوظهور و چند قومیتی نظیر عراق، سوریه و لیبی از لحاظ تاریخی اشتباه است. اپوزیسیون باید چشم‌اندازی از آینده ارائه دهد که بر اساس ساختن ایرانی نوین با تاکید بر فراگیری، بر اساس حاکمیت قانون، عدالت و احترام به حقوق بشر و کرامت انسانی باشد تا بتواند زمینه شکوفایی سیاسی و اقتصادی ایران را ترسیم کند. تاکید بر ارزش‌هایی نظیر آزادی‌های مدنی، فردی و اجتماعی، همبستگی، شفافیت، پاسخگویی، مسئولیت‌پذیری جهت توسعه پایدار از نکات دیگری است که در چشم‌انداز ایران نوین باید بر آن تاکید کرد. جهت توضیح این چشم‌انداز و روشنگری درباره آن ارائه راهکارهای زیر ضروریست:
ایجاد اتحاد میان گروه‌های مخالف با تدوین یک چشم‌انداز مشترک برای آینده ایران که فراتر از تفاوت‌های ایدئولوژیک یا جناحی باشد و بر ارزش‌هایی مانند دموکراسی، حقوق بشر، جدایی دین از سیاست، حفظ تمامیت ارضی و عدالت تمرکز کند.
۱. ایجاد ائتلاف
• تشکیل یک ائتلاف گسترده میان گروه‌های مخالف، از جمله فعالان در تبعید، اصلاح‌طلبان و جنبش‌های مردمی، برای ارائه یک جبهه متحد.
• تعامل با اقلیت‌ها: مشارکت فعال اقوام و اقلیت‌های مذهبی، مانند کردها، بلوچ‌ها و دیگر گروه‌ها، برای تضمین شمول و همبستگی ملی.
۲. تقویت جنبش‌های مردمی
• حمایت از اعتراضات محلی: تقویت ارتباطات با جنبش‌های مردمی در داخل ایران، مانند جنبش حقوق زنان و اتحادیه‌های کارگری، برای تقویت خواست‌های آنها.
• رهبری غیرمتمرکز: تشویق به رهبری غیرمتمرکز و محلی برای جلوگیری از سرکوب و اختلال توسط رژیم.
• ارتباطات دیجیتال: استفاده از ابزارهای ارتباطی رمزگذاری‌شده و رسانه‌های اجتماعی برای هماهنگی تلاش‌ها و به اشتراک‌گذاری اطلاعات، حتی در شرایط محدودیت اینترنت.
۳. بهره‌گیری از حمایت بین‌المللی
• تعامل دیپلماتیک: ایجاد روابط با دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی برای اعمال فشار بر رژیم از طریق تحریم‌ها، انزوا یا تحقیقات حقوق بشری.
• فعالیت عمومی: برجسته کردن نقض حقوق بشر برای جلب نظر افکار عمومی در دموکراسی‌ها و تشویق به فشار پایدار بر رژیم.
• بسیج ایرانیان خارج از کشور : استفاده از جامعه ایرانیان خارج از کشور به‌عنوان منبعی برای تأمین مالی، حمایت و ایجاد شبکه‌های بین‌المللی.
۴. مبارزه مدنی خشونت پرهیز
• نافرمانی مدنی: ترویج اعتصاب‌ها، تحریم‌ها و سایر اشکال مقاومت مسالمت‌آمیز برای مختل کردن کنترل و مشروعیت رژیم و ریزش حداکثری وابستگان به حاکمیت کنونی.
• کنترل روایت‌ها: مقابله با پروپاگاندای رژیم از طریق انتشار اطلاعات صحیح و افشای فساد و سوء استفاده‌ها.
• اقدامات نمادین: استفاده از نمادهای ملی، مانند پرچم شیروخورشید و زبان فارسی، برای جلب حمایت عمومی و توجه به اپوزیسیون.
۵. برنامه‌ریزی سازمانی و ساختاری
• نهادهای موازی: ایجاد نهادهای جایگزین یا مدل‌های حکمرانی برای ارائه نقشه راهی برای انتقال پس از رژیم.
• توسعه رهبری: پرورش رهبران جدید با اعتبار و چشم‌انداز، به‌ویژه در میان نسل جوان.
• استقلال مالی: ایجاد سازوکارهای تأمین مالی شفاف برای جلوگیری از وابستگی به حمایت‌های خارجی بحث‌برانگیز یا مشروط.
۶. بهره‌برداری از نقاط ضعف رژیم
• فشار اقتصادی: برجسته کردن و تشدید سوءمدیریت اقتصادی رژیم برای کاهش حمایت عمومی از آن.
• شکاف‌های داخلی: استفاده از اختلافات درون رژیم، مانند تنش‌ها میان تندروها و عمل‌گرایان، برای تضعیف انسجام آن.
• زمان‌بندی و شتاب: هماهنگ کردن تلاش‌ها با لحظات آسیب‌پذیری رژیم، مانند بحران‌های اقتصادی یا حوادث بین‌المللی.
۷. مبانی حقوقی و اخلاقی
• حمایت از حقوق بشر: استفاده از قوانین بین‌المللی برای پاسخگو کردن مقامات رژیم در قبال جرایم، مانند از طریق صلاحیت جهانی یا سازوکارهای سازمان ملل.
• رفتار اخلاقی: حفظ تعهد به عدم خشونت، شفافیت و اصول دموکراتیک برای تمایز اپوزیسیون از رژیم حاکم
لازم است که اپوزیسیون با سازماندهی و برنامه‌ریزی چشم‌انداز ایران نوین را ارائه دهد که بر اساس شرایط زیر باشد:
۱. ایجاد اتحاد میان گروه‌های مخالف
• چشم‌انداز مشترک: تدوین یک چشم‌انداز مشترک برای آینده ایران که فراتر از تفاوت‌های ایدئولوژیک یا جناحی باشد و بر ارزش‌هایی مانند دموکراسی، حقوق بشر و عدالت تمرکز کند.
• ایجاد ائتلاف: تشکیل یک ائتلاف گسترده میان گروه‌های مخالف، از جمله فعالان در تبعید، اصلاح‌طلبان و جنبش‌های مردمی، برای ارائه یک جبهه متحد.
۱. تعهد به دموکراسی
• انتخابات آزاد: حمایت از انتخابات آزاد و شفاف به‌عنوان پایه مشروعیت سیاسی.
• تفکیک قوا: ایجاد قوای مستقل قانون‌گذاری، اجرایی و قضایی.
• حاکمیت قانون: تضمین برابری همه افراد در برابر قانون، بدون توجه به موقعیت یا مقام.
۲. احترام به حقوق بشر
• حقوق جهانی: پایبندی به حقوق مندرج در اعلامیه جهانی حقوق بشر، از جمله آزادی بیان، مذهب و تجمع.
• برابری جنسیتی: تضمین حقوق برابر برای زنان و مردان، شامل حق انتخاب پوشش، شغل و تحصیل.
• حفاظت از اقلیت‌ها: دفاع از حقوق فرهنگی، سیاسی و اقتصادی اقوام و اقلیت‌های مذهبی.
۳. عدم خشونت
• مقاومت مسالمت‌آمیز: تعهد به روش‌های غیرخشونت‌آمیز برای اعتراض و تغییر، پرهیز از اقداماتی که حمایت عمومی را کاهش دهد.
• پرهیز از انتقامجویی: تضمین انتقال مسالمت‌آمیز قدرت بدون مجازات جمعی یا چرخه انتقام.
۴. وحدت ملی و فراگیری
• همبستگی اقوام: ترویج وحدت میان اقوام و مذاهب مختلف ایران.
• فراگیری: مشارکت تمام اقشار جامعه از جمله زنان، جوانان، اقلیت‌ها و طبقه کارگر در فرآیند تصمیم‌گیری.
• تمرکززدایی: توانمندسازی مدیریت محلی برای بازتاب تنوع منطقه‌ای ایران.
۵. عدالت و پاسخگویی
• عدالت انتقالی: ایجاد ساز و کارهایی برای رسیدگی به نقض حقوق بشر گذشته و تضمین حقیقت، آشتی و پاسخگویی.
• مبارزه با فساد: تعهد به شفافیت و ریشه‌کن کردن فساد سیستماتیک در دولت و جامعه.
• عدالت اقتصادی: تلاش برای کاهش نابرابری و تضمین توزیع عادلانه منابع.
۶. حاکمیت و استقلال ملی
• حاکمیت ملی: حفاظت از تمامیت ارضی و استقلال ایران در برابر سلطه خارجی.
• عدم تعهد: پرهیز از درگیر شدن در رقابت‌های قدرت‌های جهانی یا منطقه‌ای.
• تعامل دیپلماتیک: دنبال کردن روابط سازنده با سایر کشورها بر اساس احترام متقابل.
۷. آزادی بیان
• رسانه آزاد: تضمین فضایی برای رسانه‌های مستقل، بدون سانسور یا کنترل دولتی.
• آزادی آکادمیک: حمایت از آزادی فکری و حفاظت از مؤسسات آموزشی در برابر تأثیرات ایدئولوژیک.
• اینترنت آزاد: فراهم کردن دسترسی بدون محدودیت به اطلاعات و فناوری.
۸. پایداری محیط زیست
• حقوق محیط‌زیستی: به رسمیت شناختن دسترسی به آب، هوا و زمین پاک به‌عنوان حقوق بنیادین.
• توسعه پایدار: اولویت دادن به سیاست‌هایی برای مقابله با تغییرات اقلیمی، جنگل‌زدایی و مدیریت نادرست منابع آبی.
• حفاظت از منابع: حفاظت از منابع طبیعی ایران برای نسل‌های آینده.
۹. فرصت‌های برابر
• آموزش برای همه: ارائه دسترسی عمومی به آموزش باکیفیت، بدون توجه به جنسیت، قومیت یا شرایط اقتصادی.
• توانمندسازی اقتصادی: ایجاد بستری برای اشتغال و مشارکت عادلانه اقتصادی.
• حمایت اجتماعی: تضمین حداقل‌های بهداشت، مسکن و رفاه برای همه شهروندان.
۱۰. شفافیت در گذار: تدوین نقشه راهی روشن برای انتقال از استبداد به دموکراسی.
۱۱. اصلاح نهادی: بازسازی نهادها برای خدمت به مردم، نه به حکومت.
۱۲.همکاری جهانی: همکاری با شرکای بین‌المللی برای بازسازی اقتصاد ایران و بازگشت به جامعه جهانی.
این چشم‌انداز روند تاریخی ملت ایران را که از زمان مشروطه دنبال آن بوده هموار خواهد کرد و به آحاد هم‌میهنان این نوید را خواهد داد که با کمترین آسیب‌ها به مطلوب خود که همان حاکمیت ملی بر اساس اصول دموکراسی است، دست یابد تا زمینه توسعه پایدار ایران را فراهم سازد.
*دکتر رضا سعیدی فیروزآبادی پزشک متخصص پیوند اعضا
