عملکرد محمدرضا فرزین رئیس بانک مرکزی و ادعاهای او درباره علت افزایش نرخ ارز با واکنش‌ها و انتقادهایی در ایران روبرو شده است. سیاست‌های جدید ارزی طراحی شده از سوی وزیر اقتصاد و رئیس کل بانک مرکزی سبب موجی از گرانی کالاها و خدمات در هفته‌ها و ماه‌های آینده خواهد شد.
محمدرضا فرزین پیشتر ادعا کرده بود نرخ ارز نیمایی قابل افزایش نیست چرا که ایجاد تورم می‌کند. او همچنین تأکید کرده بود که اگر بانک مرکزی با سیاست ارزی سبب افزایش تورم شود این سیاست مناسب نیست.
او این را هم گفته بود که به عنوان رئیس بانک مرکزی «نگران تورم» است. اما حالا سیاست‌های بانک مرکزی سبب رسیدن قیمت دلار بازار آزاد به مرز ۸۳ هزار تومان شده است. قیمت دلار در بازار ارز تجاری نیز در کانال ۶۶ هزار تومان قرار دارد که نسبت به دو ماه پیش با ۲۰ درصد افزایش روبرو شده است.
از سوی دیگر محمدرضا فرزین در اوایل امسال و در پی افزایش قیمت دلار در بازار آزاد گفته بود نرخ‌های بازار آزاد که توسط سوداگران در تلگرام تعیین می‌شود کاذب است و بانک مرکزی این قیمت‌ها را به رسمیت نمی‌شناسد و مبنای قیمت دلار را سامانه نیما عنوان کرده بود.
با اینهمه او به همراه عبدالناصر همتی وزیر اقتصاد دولت چهاردهم اقدام به حذف ارز نیمایی کرده و بازار ارز تجاری را راه‌اندازی کردند که قیمت‌ها در آن تابع قیمت در بازار آزاد ارز است که پیشتر رئیس بانک مرکزی بارها گفته بود که این قیمت‌ها کاذب است و آنها را به رسمیت نمی‌شناسد.
از سوی دیگر تیم اقتصادی دولت مدعی بود راه‌اندازی بازار ارز تجاری و نزدیک شدن قیمت‌ها در این بازار در پی سیاست‌های دولت برای تک نرخی کردن ارز و جمع شدن رانت گسترده در توزیع ارز واردات کالا است. اکنون اما قیمت دلار در بازار آزاد در نزدیکی ۸۳ هزار تومان و قیمت دلار در بازار ارز ترجیحی حدود ۶۷ هزار تومان است که اختلافی در محدوده ۲۵ درصد با هم دارد و همچنان بستری برای رانتخواران است که ارز در بازار ارز ترجیحی را به اسم واردات کالا دریافت و در بازار آزاد بفروشند و سودی قابل توجه به جیب بزنند.
اقدامات تیم اقتصادی دولت پزشکیان سبب آغاز طرح استیضاح عبدالناصر همتی وزیر اقتصاد در مجلس شورای اسلامی شده است.
طرح استیضاح همتی به جریان افتاد؛ قالیباف می‌گوید در مقطع فعلی خلاف منافع مردم است
در آنسو اما محمدرضا فرزین به جای پاسخگویی درباره عملکرد ارزی بانک مرکزی که موجی از گرانی کالاها و خدمات در کشور را در پی خواهد داشت، مدعی شده که یک کانال تلگرامی از ایالات متحده آمریکا نرخ ارز در بازار آزاد را تعیین می‌کند.
او گفته «کانال بن‌بست که از ۹ صبح برای همه صرافی‌هایی ایران نرخ دلار تعیین می‌کند در آمریکا ثبت شده و همه سرورهای آن هم در آمریکا است.»
رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی افزوده «صبح که معامله‌ای صورت نمی‌گیرد، این کانال نرخ می‌گذارد و صرافی‌ها هم از روی آن نرخ می‌گیرند. با این کانال علائم غیر واقعی به بازار ما می‌دهند.»
این ادعای محمدرضا فرزین با واکنش‌هایی روبرو شده است. روزنامه «هم میهن» در مطلبی به قلم منصور بیطرف تحلیلگر اقتصادی با اشاره به ادعای فرزین درباره تعیین قیمت نرخ بازار ارز ایران از ایالات متحده نوشته «اگر اسم فرزین و رئیس کل بانک مرکزی از این سخنان حذف شود، گمان می‌کنیم که این اظهارات از سوی فردی غیرمطلع به سیاست‌های پولی و ارزی بیان می‌شود؛ اما شگفتی‌برانگیز در اینجاست که این سخن نه از سوی افراد غیرمطلع و غیرکارشناس که یادآور صحبت‌های درون تاکسی‌هاست، بلکه از سوی رئیس کل بانک مرکزی ایران بیان می‌شود؛ نهادی که سیاستگذار پولی و مسئول کنترل نرخ تورم و حفظ ارزش پول ملی است.»
در بخشی از این مطلب آمده «در «سفر لاویان» کتاب عهد عتیق از حیوانی به نام «بز طلیعه» نام می‌برند. بزی که بار گناهان دیگران بر او تحمیل و از جامعه رانده می‌شود. به نظر می‌آید که این سیاست یعنی پیدا کردن «بز طلیعه» در اقتصاد ایران داستان بلندی دارد. هر زمان که مسئولان دچار کاستی می‌شوند و یا جرأت بیان دلایل و ریشه‌های کاستی را ندارند و یا نمی‌خواهند قصور خود را باور کنند به دنبال «بز طلیعه» می‌گردند تا بار گناهان و قصور خود را بر گردن او بیاندازند.»
این مطلب افزوده «بهتر است آقای فرزین روایت‌ها را که خود به خوبی می‌داند چیست، باور کند و از «بز طلیعه» کردن کانال تلگرامی «بن‌بست» دست بردارد که نه در شأن نهاد بانک مرکزی است که نشان دهد از یک کانال تلگرامی شکست می‌خورد و نه در شأن دولت چهاردهم.»
محمدرضا فرزین در توضیح چشم‌اندازی که برای بازار ارز تجاری در نظر دارد با اشاره به اینکه «بالای ۷۰-۸۰ میلیارد دلار در بازار ارز تجاری در سال معامله خواهد شد» گفته «به دنبال به حداقل رساندن حجم معاملات ارزی در بازارهای غیر رسمی هستیم و می خواهیم تمام معاملات قانونی و نیازهای تجاری و خدماتی تجار و بازرگانان و مردم در این بازار تامین شود. انتقال تمام نیازهای رسمی کشور به بازار ارز تجاری ممکن است و البته هدف ما این است که نرخ بازار ارز تجاری، نرخ ارز کشور باشد.»
این چشم‌انداز نیز از دید بسیاری از کارشناسان دستنیافتنی است و تنها نتیجه مهم حذف سامانه نیما و راه‌اندازی بازار ارز تجاری، افزایش قیمت کالاها و خدمات خواهد بود و حتی رانت جاری در توزیع ارز واردات کالا نیز تداوم خواهد داشت.
سرنوشت قیمت دلار از دید خبرگزاری سپاه پاسداران و کارشناسان اقتصادی
علی سعدوندی، اقتصاددان و استاد دانشگاه در گفتگو با وبسایت «اقتصاد ۲۴» گفته «در سه سال گذشته آقای فرزین بدترین روش ارتباط با جامعه را در پیش گرفتند بطوری که اعتباری برای بانک مرکزی باقی نگذاشتند. ایشان وقتی صحبت از دلار تلگرامی کرده و مرتبا تکرار می‌کنند که فلان کانال تلگرامی یا یک وبسایت آمریکایی باعث تغییر قیمت ارز می‌شود، دیگر اعتباری برای بانک مرکزی نزد مردم باقی نمی‌گذارند. از این رو بانک مرکزی در سر بزنگاه، توانایی ارتباط با جامعه را ندارد و شکست می‌خورد. اینها همه سیاست‌هایی بوده که آقای فرزین در چند سال گذشته پیاده کرده است.»
به عقیده این اقتصاددان محمدرضا فرزین با این سیاست غلط منابع ارزی کشور را هدر و به فرار سرمایه سوبسید می‌دهند و تا زمانی که کل منابع ارزی تخلیه شود و اقتصاد کشور به ورطه افلاس بیافتد ادامه خواهد داد.
علی سعدوندی گفته محمدرضا فرزین «کتاب‌های علم اقتصاد را به تمسخر می‌گیرند و معتقدند که با منتقدان و کسانی که با رویکرد علمی پیشنهاد می‌دهند، به جای پذیرش یا تعامل باید برخورد امنیتی و قضایی کرد. کمااینکه چندین بار در صدا و سیمای ملی از قوه قضاییه و نهاد‌های امنیتی درخواست کرده‌اند که هرکسی مخالف است را دستگیر کنند. ایشان یک اصول فکری و اجرایی خاصی را دارند اجرا می‌کنند که باید ببینیم به کجا می‌رسد.»
علی سعدوندی همچنین درباره خبری که روز گذشته درباره موافقت علی خامنه‌ای با بررسی دوباره لوایح FATF منتشر شد و اثر خروج از فهرست سیاه FATF و پیوستن به این نهاد بین‌المللی برای اقتصاد ایران گفته «بزرگترین اشکال اقتصاد ما سیاست‌های نادرست ارزی و بودجه‌ای است. اگر اینها اصلاح شود اثر مثبتشان بیشتر از اثر رفع تحریم و FATF خواهد بود، چراکه ما الان به فرار سرمایه سوبسید می‌دهیم. مسئله FATF حتما باید حل شود و مشکل بزرگی هم هست ولی مطمئن نیستم الان هم بتوانیم حلش کنیم.»
همچنین ۱۲۲ نفر از نمایندگان مجلس در نامه‌ای به رئیس جمهوری در خصوص ادامه اجرای سیاست‌های مخرب ارزی هشدار دادند و عنوان کردند، اگر به سرعت این سیاست‌ها متوقف نشود از ابزارهای نظارتی و قانونی خود استفاده می‌کنیم.
در بخشی از این نامه آمده است: «مبنی بر ادبیات ری دار و مهم بین‌المللی «دانش برابری نرخ ارزها» در اقتصاد، ایمان داریم که در صورت اجرای پیشنهادهای نمایندگان ملت، سرنوشت اقتصاد کشور به این نقطه نمی‌رسید و معیشت مردم دچار چنین وخامتی نمی‌شد. لذا تغییر ریل و اصلاح فوری این رویه مخرب، عمیقا مورد انتظار است و چنانچه دولت جنابعالی به سرعت نسبت به توقف سیاست‌های ویرانگر و معیشت سوز ارزی، اقدام نکند، به اتخاذ سایر اقدامات قانونی و نظارتی خواهیم پرداخت.»
