یک عضو هئیت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با هشدار درباره خطر «سستی زمین» در استان مازندران اعلام کرده است که برداشت نامتعارف آب از چاه‌ها و سفره‌های زیرزمینی در این استان طی سال‌های گذشته سبب فرونشست شدید زمین به ویژه در شرق این مازندران شده است.
علی بیت‌اللهی عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با انتشار مطلبی در کانال تلگرامی خود از وضعیت بحرانی فرونشست در استان مازندران خبر داده است.
در این مطلب آمده: «فرهاد خلردی مدیر وقت مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای مازندران در ۲۵ مرداد ۱۴۰۳ اعلام کرده که در پایان تیرماه سال ۱۴۰۳ سطح آب‌های زیرزمینی مازندران نسبت به پایان تیر ۳۰ سال پیش، ۹۴ سانتیمتر پایین‌تر رفته است. از نظر حجم آبخوان نیز کاهش ۱۶۶ میلیون متر مکعبی نسبت به دوره دراز مدت رخ داده است.»
علی بیت‌اللهی همچنین با نقل سخنان مهدی میرعمادی مدیر وقت اداره حفاظت از منابع آب شرکت آب منطقه‌ای مازندران اشاره کرده که سال ۹۸ از کاهش تا مرز ۱/۵۷ متری سطح آب‌های زیر زمینی طی ۱۵ تا ۲۰ سال اخیر در شرق استان و ممنوعه اعلام شدن دشت بهشهر-بندرگز خبر داده بود.
وی نوشته: «این سخنان در شرایطی است که برداشت یک میلیارد و ۱۴۰ میلیون متر مکعبی آب از چاه‌های استان مازندران در سال ۱۴۰۲ برای آبیاری و برداشت آب از ۷۲۰ حلقه چاه برای تأمین آب شرب مردم استان (۸۵ درصد آب مورد نیاز ساکنان استان از طریق منابع آب زیرزمینی تأمین می‌شود، مصرف ۹۰ درصد آب در حوزه کشاورزی و ۸ درصد برای تامین آب شرب و وجود ۱۴۸ هزار حلقه چاه (چاه‌های مجوزدار و فاقد مجوز) از دیگر موارد اعلامی مسوولان آب استان مازندران است.»
او افزوده است که بر این اساس با توجه به اُفت سطح آب زیرزمینی به ویژه در محدوده‌های شرقی استان مازندران ( بنا به تأکید مسئولان آب استان) و آمارهای اعلامی و با توجه به نوع نهشته‌های آبرفتی در نوار بین کوهستان (جنوب)- ساحل (شمال) مازندران، وقوع و توسعه پدیده «فرونشست زمین»، به عنوان فرجام این پروسه در محدوده‌های شرقی استان، قابل انتظار است.
عضو هئیت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تأکید کرده بر اساس آخرین پردازش‌‌های انجام شده توسط «سازمان نقشه برداری کشور» در استان مازندران، مناطقی به وسعت تقریبی ۴۱۰۰ کیلومتر مربع در شرق استان مازندران و در نواحی شهری و اطراف گلوگاه، بهشهر، نکا، سورک، ساری، جویبار ،بابلسر، کیاکلا، قائمشهر (شاهی)، بابل، فریدونکنار، محمودآباد و آمل دچار فرونشست زمین است.
او همچنین یک نقشه از فرونشست زمین در استان مازندران بر اساس داده‌های سازمان نقشه‌برداری کشور در سال ۱۴۰۲ منتشر کرده است.
استفاده بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی و حفر چاه‌های کشاورزی غیرمجاز در کنار کاهش بارندگی به دلیل تغییرات اقلیمی سبب گسترش پدیده فرونشست زمین در ایران شده است.
گزارش سازمان حفاظت محیط‌زیست نشان می‌دهد در حال حاضر ۲۵۶ شهر از ۴۲۹ شهر ایران درگیر مسئله فرونشست هستند. در این میان، هشت شهرستان شامل کرمان، رفسنجان، و سیرجان در استان کرمان، مرودشت در استان فارس، نیشابور در «خراسان رضوی»، بوئین‌زهرا در استان قزوین و گنبدکاووس و آق‌‌قلا در استان گلستان گرفتار فرونشستی به وسعت بیش از یکهزار کیلومترمربع را هستند. خطوط مترو، بزرگراه‌ها، جاده‌های اصلی، خطوط راه‌آهن و جاده‌های کامیون‌رو از جمله زیرساخت‌هایی هستند که در معرض آسیب از فرونشست قرار دارند.
این گزارش افزوده از ۹ هزار و ۵۰۰ کیلومتر خطوط ریلی در سراسر کشور حدود ۱۵ درصد (معادل یکهزار و ۳۸۰ کیلومتر) در نواحی درگیر فرونشست کشیده شده‌اند. فرودگاه‌ها، ایستگاه‌های مترو و ایستگاه‌های راه‌آهن نیز به گونه قابل ملاحظه‌ای در معرض خطر فرونشست قرار دارند.
همچنین هشت فرودگاه بزرگ و متوسط شامل فرودگاه بین‌المللی تهران با بیش از ۸ میلیون مسافر در سال، فرودگاه‌های بین‌المللی اصفهان و ارومیه و نیز فرودگاه‌های کرمان، گرگان و شهرکرد که از جمله فرودگاه‌هایی هستند که در مناطق شهری قرار دارند با خطر آسیب زیرساختی از فرونشست روبرو هستند.
از سوی دیگر ۵۴ ایستگاه از ۳۱۰ ایستگاه راه‌آهن و ۲۵ ایستگاه مترو از ۲۱۵ ایستگاه احداث‌شده در نواحی فرونشست واقع شده‌اند.
گزارش سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به اینکه فرونشست اثر قابل توجهی بر جمعیت ایران دارد، تأکید کرده حدود ۱۴ میلیون نفر، یعنی یک‌پنجم جمعیت فعلی ایران، متأثر از فرونشست شدید هستند. تحلیل ریسک با استفاده از داده‌های جمعیتی و سنجش فرونشست‌ها نشان می‌دهد که تقریباً ۷ درصد از جمعیت ایران در مناطق کم‌خطر، ۱۰ درصد در مناطق در خطر متوسط و یک درصد در مناطق پرخطر ساکن هستند. استان‌هایی مانند کرمان، البرز، خراسان رضوی، اصفهان و تهران بیش از یک‌چهارم جمعیت‌شان در مناطقی زندگی می‌کنند که با فرونشست روبرو است.
همچنین بیش از ۹۵ درصد جمعیت در ساکن در مناطق پرخطر از نظر فرونشست در تهران، البرز، فارس، «خراسان رضوی» و کرمان متمرکز هستند. در تهران ۳۵۰ هزار نفر، در البرز ۲۹۰ هزار نفر، در فارس ۹۱ هزار نفر، در «خراسان رضوی» ۸۹ هزار نفر و در کرمان ۵۲ هزار نفر در مناطقی سکونت دارند که خطر فرونشست در بالاترین حد برآورد می‌شود.
در ادامه این گزارش آمده درمجموع ۳/۵ درصد از مساحت ایران یعنی حدود ۵۶ هزار کیلومترمربع با خطر فرونشست مواجه است؛ در حالی که ایران بطور میانگین ۱/۸ سانتیمتر در سال در خود فرومی‌رود، بیش از سه‌هزار کیلومتر مربع از این سرزمین شاهد فرونشست بیش از ۱۰ سانتیمتر در سال است. این عارضه در برخی نقاط به ۳۵ سانتیمتر در سال نیز می‌رسد.
اینهمه در حالیست که آمارها و گزارش‌ها بیانگر بدتر شدن وضعیت فرونشست به دلیل کاهش بارندگی‌ها است. احد وظیفه رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور با تأکید بر اینکه چشم‌انداز خوبی از بارش‌های فصل زمستان پیش رو ندارد، هشدار داد که اگر وضع به همین شیوه پیش برود، ایران شرایط بسیار ناخوشایندی را تجربه خواهد کرد.
احد وظیفه تأکید کرده احتمال بروز ناترازی شدید آب در صورت تداوم روند بارش پاییز در ادامه سال آبی وجود دارد.
او افزوده در استان‌هایی مثل تهران و «خراسان رضوی» که منابع آب در آنها کفاف جمعیت را نمی‌دهد، اگر این کمبودها هم وجود داشته باشد در ادامه سال امکان تنش آبی وجود دارد.
