احمدرأفت – در کمتر از یک هفته دو گروگان از زندان‌های جمهوری اسلامی آزاد شدند و به کشورهایشان بازگشتند: چچیلیا سالا روزنامه‌نگار ایتالیائی و ناهید تقوی شهروند آلمانی- ایرانی. همزمان محمد عابدینی نجف آبادی، طراح سیستم ناوبری تلفیقی «سپهر» که در پهپادهای «شاهد» از آنها استفاده می‌شود و به خواست دولت آمریکا در فرودگاه شهر میلان ۱۶ دسامبر بازداشت شده بود، ظهر روز یکشنبه ۱۲ ژانویه (۲۳ دی) از زندان آزاد شد و چند ساعت بعد ایتالیا را به مقصد ایران ترک کرد.
محمد عابدینی نجف آبادی با همان جت فالکونی راهی ایران شد، که چچیلیا سالا را چهار روز قبل از آن به ایتالیا آورده بود. مقامات دولتی و امنیتی ایتالیا از این جت برای سفرهای رسمی و غیررسمی شغلی استفاده می‌کنند و تا کنون تنها در موارد بسیار نادر برای انتقال شهروندان غیرایتالیائی از آنها استفاده شده است؛ اگرچه کارلو نوردیو وزیر دادگستری دولت راستگرای ایتالیا هنگامی که در یک روز تعطیل، یکشنبه ۱۲ ژانویه (۲۳ دی)، حکم آزادی محمد عابدینی نجف آبادی را صادر کرد، همچنان اصرار دارد که آزادی او «ربطی به آزادی چچیلیا سالا نداشته است!»
به گفته‌ی وزیر دادگستری ایتالیا، «این دو پرونده موازی ولی بدون ارتباط با یکدیگر بودند.» البته در ایتالیا سابقه ندارد یک شهروند خارجی که در بازداشت بوده و به هر دلیلی آزاد شده است با استفاده از جت فالکون مورد استفاده دولت و نهادهای امنیتی به کشورش بازگردانده شود.
دادگاه استیناف میلان قرار بود پانزده ژانویه (۲۵ دی) جهت بررسی درخواست آزادی مشروط محمد عابدینی نجف آبادی تشکیل جلسه دهد. احتمال ادامه بازداشت او از آنجا که دادستان میلان فرانچسکا ناننی مخالف آزادی این فرد بود، وزیر دادگستری ایتالیا را مجبور کرد که با استفاده از حق خود برای آزادی متهمی که هنوز محکوم نشده استفاده کند. وزیر دادگستری دولت جورجیا ملونی با استفاده از بند دوم توافق ایتالیا و آمریکا برای استرداد مجرمین، بدون اینکه در انتظار رای دادگاهی بماند که قرار بود در این رابطه ۳۰ ژانویه (۱۱ بهمن) برگزار شود، تقاضای استرداد محمد عابدینی نجف آبادی به آمریکا را وارد ندانست و با آن مخالفت کرد.
بر پایه این بند قانونی، ایتالیا تنها مجرمینی را به آمریکا تحویل می‌دهد که اتهاماتی که به آنها وارد شده، در این کشور نیز جرم تلقی شود. دستگاه قضائی آمریکا محمد عابدینی نجف آبادی را متهم به همکاری با یک گروه تروریستی یعنی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می‌کند. در اروپا غیر از کشور سوئد هیچ کشوری تا کنون سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار نداده است، بنابراین این اتهام در ایتالیا به محمد عابدینی نجف آبادی وارد نیست. اتهام دیگری که مقامات قضائی آمریکا به محمد عابدینی نجف آبادی وارد کرده‌اند، نقش او در تولید پهپاد «شاهد» است. در ایتالیا همکاری با صنایع نظامی کشوری که تابعیت آنرا دارید، جرم نیست. بنابراین هیچکدام از این دو اتهامی که آمریکا به محمد عابدینی نجف آبادی وارد کرده، نمی‌توانستند دلیل کافی برای استرداد او به ایالات متحده باشند.
پرسشی که اینجا مطرح است اینکه چرا کارلو نوردیو در انتظار رای این دو دادگاه نماند، و قبل از برگزاری آنها با استفاده از حقی که قانون برای وزیر دادگستری قائل است، تصمیم به آزادی محمد عابدینی نجف آبادی و عدم استرداد او به آمریکا گرفت. این تصمیم «شتابزده» دلایل مختلفی دارد.
برای آزادی چچیلیا سالا، دولت ایتالیا متعهد شده بود در اسرع وقت محمد عابدینی نجف آبادی را آزاد و به ایران بازگرداند. در گفتگوهای محرمانه‌ای که با میانجیگری قطر بین جواننی کاراوللی مدیر آژانس اطلاعات و امنیت خارجی ایتالیا (AISE) و اسماعیل خطیب وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی انجام گرفته بود، دولت رم متعهد شده بود در ازای آزادی روزنامه‌نگار ایتالیائی در کوتاه‌ترین مدت محمد عابدینی نجف آبادی را نیز آزاد سازد. ایتالیا واهمه داشت در صورتی که این پرونده وارد روند طولانی قضائی شود، جمهوری اسلامی برای تسریع آزادی محمد عابدینی نجف آبادی چند شهروند ایتالیائی دیگر را در ایران به گروگان بگیرد. در حال حاضر حدس زده می‌شود که بیش از ۵۰۰ شهروند ایتالیائی یا ایرانی دوتابعیتی در ایران زندگی می‌کنند
تصمیم آزادی محمد عابدینی نجف آبادی با دور زدن دستگاه قضائی ایتالیا و با پذیرفتن تقاضاهای دولت جمهوری اسلامی مهم‌ترین دلیل استعفای هماهنگ‌کننده آژانس‌های امنیتی ایتالیا است. الیزابتا بلونی دیپلمات باسابقه‌ای که نهادهای اطلاعاتی ایتالیا را هماهنگ می‌کرد، در آخرین روزهای ماه دسامبر، در کشاکش مذاکرات برای آزادی چچیلیا سالا از مقام خود استعفا داد. رسانه‌های ایتالیا می‌نویسند اختلاف نظر در مورد چگونگی مذاکره با جمهوری اسلامی و پذیرفتن قطر به عنوان کشور میانجی، با توجه به روابط بسیار نزدیک دوحه با تهران، دلیل اصلی استعفای الیزابتا بلونی هستند. دیپلماسی ایتالیا نیز در جریان معامله برای تبادل چچیلیا سالا و محمد عابدینی نجف آبادی در حاشیه قرار داشت. روزی که روزنامه‌نگار ایتالیائی از ازندان اوین آزاد شد، پائولا آمادئی سفیر ایتالیا در تهران برای دومین ملاقاتش با چچیلیا سالا به زندان اوین رفته بود و در آنجا از آزادی او مطلع شد. همچنانکه آنتونیو تایانی چهارم ژانویه (۱۵ دی) از وبسایت‌های خبری دریافته بود که جورجیا ملونی رئیس دولتی که او عهده‌دار وزارت خارجه و معاونت آن است، برای ملاقات با دونالد ترامپ به فلوریدا سفر کرده است.
توافق ضمنی و نانوشته جورجیا ملونی و دونالد ترامپ نیز یکی دیگر از دلایل تصمیم «شتابزده» ایتالیا برای آزادی محمد عابدینی نجف آبادی است. منبعی از وزارت خارجه ایتالیا به کیهان لندن می‌گوید: «رئیس جمهور منتخب آمریکا موافقت با مبادله چچیلیا سالا با محمد عابدینی نجف آبادی را مشروط به بسته شدن این پرونده تا قبل از ورود او به کاخ سفید در ۲۰ ژانویه (اول بهمن) کرده بود و نمی‌خواست که دولت آینده به هیچ وجهی درگیر پرونده‌ای شود که به گفته دونالد ترامپ تنها منشأ دردسر خواهد بود.» همین منبع می‌افزاید: «دونالد ترامپ به جورجیا ملونی گفته بود به نوعی این داستان را تمام کنید که گناه‌اش به گردن پیرمرد (جو بایدن) بیفتد.»
جورجیا ملونی وعده دیگری نیز در دیداری که با دونالد ترامپ در فلوریدا داشته داده است. البته این وعده را نخست وزیر ایتالیا به جو بایدن نیز در تماس تلفنی پس از لغو سفر رئیس جمهوری کنونی به ایتالیا و ملاقات حضوری، در پی آتش‌سوزی گسترده در کالیفرنیا داده است. این وعده فرستادن نسخه‌ای از تمام مدارک کاغذی و همچنین سخت‌افزاری به آمریکاست که در جریان بازداشت محمد عابدینی نجف آبادی به دست آمده است. رسانه‌های ایتالیا به نقل از منابع پلیس در میلان می نویسند مدارک و شواهد به دست آمده بسیار با ارزش هستند و تنها در رابطه با برنامه‌های پهپادی نیستند، بلکه بخشی از آنها با برنامه‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی مرتبط هستند. محمد عابدینی نجف آبادی هنگام بازداشت یک کامپیوتر، چند هارددیسک و حافظه سیار و دو تلفن همراه داشته که در حال حاضر در گاوصندوقی در ساختمان دادستانی میلان نگهداری می‌شوند. گویا برخی از اطلاعاتی که در این هارد‌دیسک‌ها ذخیره شده‌اند بسیار مهم هستند.
اگرچه دولت ایتالیا پرونده محمد عابدینی نجف آبادی را رسما مختومه اعلام کرده است، ولی نقاط ابهام باقیمانده کم نیستند. از جمله مشخص نیست محمد عابدینی نجف آبادی که قرار بود از استانبول به رم پرواز کند، به چه دلیلی در آخرین لحظه با خرید بلیت دیگری به میلان رفته است. برخی از رسانه‌های ایتالیا می‌نویسند او اطلاعاتی در رابطه با حکم بین‌المللی بازداشت دریافت کرده بود و می‌خواست با سفر به میلان و کرایه ماشینی خود را به سوئیس، کشوری که گفته می‌شود تابعیت آنرا دارد، برساند. فاصله فرودگاه مالپنسا در میلان با سوئیس کمتر از یک ساعت رانندگی است و به دلیل عضویت دو کشور در معاهده شنگن بازرسی مرزی وجود ندارد.
همچنین محمد عابدینی نجف آبادی چرا می‌خواست به رم، شهری که قبلا نیز چندین بار به آن سفر کرده بود برود؟ در رم با چه کسانی قرار بود ملاقات کند؟ آیا او قرار دیدار با شرکت‌های ایتالیائی جهت یافتن جانشینی برای شرکت آمریکائی‌ای داشت که قطعات الکترونیک برای سیستم «سپهر» در اختیار وی می‌گذاشت؟
چه کسی او را باخبر کرد که حکم بین‌المللی بازداشت برایش صادر شده است؟
اینها پرسش‌هائی هستند که در حال حاضر پاسخی روشن برای آنها در دست نیست.
