«ناترازی انرژی» به یکی از پرتکرارترین عبارت‌ها در اظهارات مقامات جمهوری اسلامی تبدیل شده اما آنها فقط مشکل «ناترازی» و در واقع بحران انرژی را روایت می‌کنند بدون اینکه راهکاری کارآمد و عملی برای حل آن ارائه دهند.
مسعود پزشکیان در آخرین اظهارات خود در سفر به استان خوزستان گفته «ناترازی گاز و برق را من ایجاد نکردم؛ آمدیم و وارث آن شدیم و در تلاش هستیم این را حذف کنیم و با همدلی و همراهی قطعاً حل خواهیم کرد.»
فرافکنی رئیس دولت چهاردهم درباره بحران انرژی که وی و دیگر مقامات رژیم آن را «ناترازی» می‌نامند، پیشتر هم بارها تکرار شده اما او در حالی بر کرسی ریاست دولت جمهوری اسلامی نشست که سال‌های سال به عنوان نماینده در مجلس شورای اسلامی حضور داشته و فعال سیاسی اصلاح‌طلب بوده و قاعدتا از بحران کمبود شدید انرژی و ناتوانی حکومت در تولید و توزیع آن آگاه بوده است!
مسعود پزشکیان چند روز پیشتر و در دیدار با شهردار و معاونین شهرداری تهران نیز گفته بود: «به دلیل وجود ناترازی ها در بخش انرژی، متأسفانه در برخی از نیروگاه‌ها مازوت‌سوزی انجام شد. البته اگر همراهی مردم با دولت نبود، گاز و برق برخی از استان‌ها قطع می‌شد.»
اینهمه در حالیست که خسارت‌های ناشی از کمبودی که مقامات حکومتی آن را «ناترازی» می‌خوانند به اوج رسیده است. قطع برق و گاز صنایع مختلف ضربه‌ای بزرگ به بخش تولید غیرنفتی زده که به علت ناکارآمدی جمهوری اسلامی و با وجود تحریم‌ها تا کنون با سیلی صورت خود را سرخ نگه داشته بود.
در یکی از آخرین آمارهای ارائه شده بهنام عزیز زاده مدیر انجمن صنفی تولیدکنندگان کاشی و سرامیک ایران از کاهش ۳۰ درصدی تولید در این بخش به علت کمبود انرژی خبر داده و گفته «در گذشته میزان تولید کاشی و سرامیک در کشور به ۷۵۰ میلیون متر مربع در سال می رسید که در دو سال گذشته به ۵۰۰ میلیون مترمربع کاهش یافته است.»
وی با اشاره به قطع برق و گاز صنایع به دلیل ناترازی انرژی در سال جاری افزوده که «این ناترازی به دلیل آن است که در سال های گذشته روی توسعه زیرساخت‌ها و شبکه‌های تولید و توزیع برق و گاز سرمایه‌گذاری نشده است.»
جاوید طالبی عضو هیئت مدیره شرکت «چالیان طب» نیز در انتقاد به عملکرد دولت گفته «بیشترین تقاضا برای محصولات ما از سوی دولت است و تصمیم‌گیری‌ها نیز غالباً در دست دولت قرار دارد. ناپایداری در تصمیمات اقتصادی تأثیر مستقیمی بر برنامه‌ریزی‌های تولید ما دارد.»
جاوید طالبی افزوده «ما به مواد اولیه نیاز داریم. تحریم‌ها و قوانین ناگهانی تأثیر منفی بر روند تولید و کیفیت محصولات ما دارند. قوانین به گونه‌ای وضع می‌شوند که به ضرر تولیدکنندگان است.»
این فعال صنفی با اشاره به مشکل کمبود انرژی گفته «بدون اطلاع قبلی، بنگاه‌های ما را تعطیل می‌کنند و انتظار دارند که بخش خصوصی همچنان به تعهدات مالی خود نسبت به تأمین اجتماعی و سایر نهادها عمل کند. در حالی که ما باید به فناوری و نوآوری توجه کنیم، اما در شرایط کنونی نگران قطع برق و گاز نیز هستیم.»
بهمن عشقی مشاور عالی رئیس اتاق بازرگانی تهران نیز با انتقاد از مقامات دولت در مواجهه با موضوع کمبود انرژی گفته «وزیر نیرو اخطار می‌کند ناترازی برق داریم، وزیر راه می‌گوید اتوبوس، جاده و زیرساخت نداریم، مسئول دیگر می‌گوید آب و گاز نداریم. یواش یواش به مردم می‌گویند خودتان بروید اینها را تأمین کنید!»
او گفته «عذرخواهی از مردم کافی نیست. با این وضعیت نقش حاکمیت چیست؟ من چرا باید به دولت مالیات بدهم؟»
مهدوی ابهری مدیر انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی نیز در برنامه‌ای در صداوسیمای جمهوری اسلامی گفته «در حال حاضر گاز ۱۲ پتروشیمی قطع است و روزانه بین ۱۲ تا ۱۴ میلیون دلار از صادرات کشور کاسته می‌شود.»
مدیر انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی افزوده «قطع گاز بدلیل وجود ناترازی است و ما نگران افزایش هر ساله آن هستیم که در این صورت دچار چالش خواهیم شد.»
وی گفته «سه راهکار برای بحث گاز و ناترازی برق وجود دارد که شامل مدل تولید یا سرمایه‌گذاری است، مدل دیگر بهینه‌سازی و تجهیزات است و مدل بعدی نیز صرفه‌جویی است که این سه مدل باید همزمان وجود داشته باشد.»
عدم توجه حکومت به سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی از سوی فرهاد زرگری مدیر عامل گروه توسعه ملی نیز مورد اشاره قرار گرفته است: «انحراف در برنامه‌های توسعه‌ای و سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی امروز منجر به ناترازی و کاهش تولید در صنعت شده است.»
فرهاد زرگری با بیان اینکه ناترازی انرژی در دهه ۹۰ خود را نشان داد و از سال ۱۴۰۰ شاهد بحران و در ناترازی هستیم، افزوده که «این ناترازی سبب شده تا صنایع با کاهش تولید و تیراژ روبرو باشند.»
این فعال اقتصادی، افزایش بهای تمام شده، وابستگی بیشتر به واردات و از دست رفتن بازارهای صادراتی را از دیگر تبعات بروز ناترازی در بخش انرژی ارزیابی کرده است.
احمد فاطمی عضو فراکسیون مستقلین مجلس شورای اسلامی انگشت اتهام درباره «ناترازی انرژی» را به سوی دولت‌های پیشین دراز کرده و گفته «ترک فعل‌ها در بخش انرژی در سال‌های قبل سبب شده تا امروز در این حوزه دچار ناترازی باشیم، البته ساخت نیروگاه‌های جدید، افزایش ظرفیت تولید نیروگاه و اقدام‌هایی از این دست کاری نیست که ظرف یک یا دو ماه انجام شود و نیازمند زمان است.»
این نماینده مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه برای عبور از شرایط موجود افزون بر افزایش تولید باید صرفه‌جویی در مصرف انرژی و بهینه‌سازی را نیز در دستور کار خود داشته باشیم، افزوده «همچنین استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر همچون انرژی خورشید موضوعی بوده که سال‌ها مورد تأکید قرار گرفته، اما متأسفانه به دلیل غفلت از این موضوع در سال‌های قبل استفاده از این ظرفیت مورد توجه قرار نگرفته است.»
شهباز حسن‌پور عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی نیز از قوه قضاییه خواسته « وضعیت ترک فعل کسانی که باعث این وضعیت (ناترازی انرژی) شده‌اند و کشور را دچار بحران کرده‌اند، رسیدگی شود.»
عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی افزوده «تعطیلی را به هیچ وجه به مصلحت کشور و تولید نمی‌دانم چرا که فقط بحث داخلی نیست ما بسیاری از بازارهای صادراتی خودمان را از دست می‌دهیم و این زیبنده کشور ما نیست.»
مرتضی افقه اقتصاددان و استاد دانشگاه جندی‌شاپور اهواز معتقد است «ریشه ناترازی‌ها در نظام ارزشی حاکم بر تصمیم‌گیران کشور است، چرا که ناترازی اصلی در نظام ارزشی حاکم باعث اولویت دادن به خواست‌های سیاسی شده و معیشت و رفاه و پیشرفت اقتصادی را در رتبه‌های بعدی قرار داده است.»
او افزوده که «تمامی این خواست‌ها بر حل مشکلات اقتصادی، معیشتی و رفاهی مردم اولویت داده شده و سال‌هاست که به یک نظام انتخاب و انتصاب کارگزاران حاکمیتی تبدیل شده است که نه تنها در بخش دولتی، بلکه در همه ارکان نظام حاکمیتی این اولویت وجود دارد.»
به عقیده مرتضی افقه «تا زمانی که اولویت در گسترش خواست‌های سیاسی باشد و حل مشکلات مردم جزو اولویت‌های بعدی قرار گیرد و نیازهای معیشتی رفاهی درجات پایین‌تری پیدا کنند، وضعیت به همین شکل باقی خواهد ماند.»
این اقتصاددان تأکید کرده که «کارگزاران حاکمیتی الزاما به دنبال پیشرفت و توسعه یا حل مشکلات نیستند یا اگر هم باشند جزو اولویت‌های بعدی‌شان قرار دارد و متاسفانه در طول ۳۰ سال گذشته این تفکرات به مجموعه این ناترازی‌ها تبدیل شده است.»
