شهرام سبزواری- با افزایش احتمال حمله نظامی به تأسیسات استراتژیک جمهوری اسلامی و همزمان افزایش فشارهای بین‌المللی به ویژه پس از بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، برگزاری رزمایش‌های نظامی یکی از گزینه‌های حکومت برای «نمایش قدرت و اقتدار» است.
این رزمایش‌ها در شرایطی برگزار می‌شود که نارضایتی از وضعیت معیشتی در نیروهای مسلح و پیامدهای آن که عمدتاً محرمانه می‌ماند، حکومت را نگران کرده است.
افزایش مأموریت‌ها در نیروهای مسلح با محدودیت‌های فراوانی روبروست. کمبود تجهیزات و امکانات فرسوده به دردسر جدّی برای فرماندهان یگان‌های نظامی تبدیل می‌شود و تلفات و سوانح را افزایش می‌دهد. سقوط مشکوک سه هواپیمای نظامی متعلق به وزارت دفاع، فراجا و نهاجا و کشته شدن دست‌کم ۵ افسر در این سوانح تصویری واقعی از کیفیت ادوات راهبردی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی است.
با توجه به تحولات امنیتی و ژئوپلیتیک در منطقه خاورمیانه، ارتش برای مقابله با تهدیدات مرزی و حفظ ثبات داخلی نیازمند بازسازی و نوسازی گسترده است. این نوسازی می‌تواند شامل به کار گرفتن تسلیحات و فناوری‌های مدرن غربی (آمریکایی و اروپایی) باشد که از نظر تکنولوژی و کارآیی در سطح بالایی قرار دارند. در این مقاله به بررسی نیازهای ارتش، برآورد هزینه‌های مربوط به بازسازی با استفاده از تسلیحات غربی و چالش‌های پیش رو می‌پردازم.
نیازهای ارتش
بازسازی ارتش مستلزم تأمین تجهیزات و فناوری‌های مدرن در سه شاخه اصلی نیروهای مسلح (نیروی زمینی، نیروی هوایی و نیروی دریایی) و همچنین ایجاد زیرساخت‌های پشتیبانی است. نیازهای کلی شامل موارد زیر می‌شود:
۱. نیروی هوایی
نیروی هوایی برای رقابت با قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی به تجهیزاتی نظیر جنگنده‌های نسل چهارم و پنجم، هواپیماهای سوخت‌رسان، پهپادهای پیشرفته و سامانه‌های پشتیبانی نیاز دارد. جنگنده‌های پیشرفته‌ای مانند F-35، Eurofighter Typhoon و Rafale از گزینه‌های مطرح برای این نیرو هستند.
۲. نیروی زمینی
نیروی زمینی به تانک‌های مدرن (مانند تانک Leopard 2 یا M1A2 Abrams)، سیستم‌های توپخانه‌ای پیشرفته، خودروهای زرهی تاکتیکی و سامانه‌های پشتیبانی لجستیک نیازمند است.
۳. نیروی دریایی
برای تأمین امنیت آب‌های خلیج فارس و دریای عمان، نیروی دریایی به ناوهای پیشرفته، زیردریایی‌های مدرن و سامانه‌های ضدزیردریایی نیاز دارد. ناوهایی مانند FREMM یا زیردریایی‌های کلاس Type 212 می‌توانند گزینه‌های مناسب باشند.
۴. دفاع هوایی و سایبری
با توجه به تهدیدات هوایی و موشکی، ارتش نیاز به سامانه‌های دفاع موشکی پیشرفته‌ای مانند Patriot یا SAMP/T دارد. علاوه بر این، ایجاد زیرساخت‌های جنگ سایبری و ارتباطات امن نیز از اولویت‌هاست.
برآورد هزینه‌های بازسازی
هزینه‌های بازسازی ارتش به عوامل متعددی مانند نوع تجهیزات، تعداد مورد نیاز، هزینه نگهداری و آموزش پرسنل بستگی دارد. در ادامه برآورد هزینه‌ها برای هر شاخه به تفکیک آمده است:
۱. نیروی هوایی
خرید جنگنده‌های مدرن و سایر تجهیزات هوایی به بودجه‌ای در حدود ۵۰ تا ۷۰ میلیارد دلار نیاز دارد. برای مثال، هزینه یک جنگنده F-35 حدود ۱۰۰ میلیون دلار است و هزینه نگهداری آن سالانه به ۴ میلیون دلار می‌رسد.
۲. نیروی زمینی
تجهیز نیروی زمینی با تانک‌های مدرن و تجهیزات پشتیبانی حدود ۲۰ تا ۴۰ میلیارد دلار هزینه دارد. یک تانک M1A2 Abrams بطور متوسط ۹میلیون دلار قیمت دارد.
۳. نیروی دریایی
بازسازی نیروی دریایی شامل خرید ناوها، زیردریایی‌ها و سیستم‌های مدرن می‌تواند حدود ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلار هزینه داشته باشد.
۴. دفاع هوایی و سایبری
ایجاد شبکه دفاع هوایی و سایبری پیشرفته به حدود ۱۵ تا ۲۵ میلیارد دلار بودجه نیاز دارد. سامانه دفاع موشکی Patriot به تنهایی برای هر باتری کامل حدود یک میلیارد دلار هزینه دارد.
۵. آموزش و نگهداری
برای آموزش پرسنل و نگهداری تجهیزات در سال‌های اولیه، به بودجه‌ای در حدود ۱۰ تا ۱۵ میلیارد دلار نیاز است.
برآورد کلی هزینه‌ها برای نوسازی کامل ارتش بین ۱۲۰ تا ۱۸۰ میلیارد دلار خواهد بود.
بخش سوم: چالش‌های پیش رو
با وجود مزایای نوسازی ارتش ایران، این پروژه با چالش‌های متعددی مواجه است:
۱. تحریم‌های بین‌المللی
تحریم‌های نظامی و اقتصادی مانع اصلی دسترسی به تسلیحات مدرن غربی است. برای تحقق این هدف، رفع این محدودیت‌ها نیازمند «تغییر رژیم» است زیرا با ادامه حیات جمهوری اسلامی نه تنها غربی‌ها بلکه چین و روسیه هم حاضر به ارائه تسلیحات راهبردی مورد نیاز کشور نیستند.
۳. هزینه‌های کلان
بودجه مورد نیاز برای بازسازی ارتش بسیار سنگین است و ممکن است تأمین فقط با استقرار یک حکومت برخاسته از اراده مردم، رفع محدودیت‌های اقتصادی داخلی امکانپذیر است.
۳. زیرساخت‌های فنی
ادغام فناوری‌های پیشرفته غربی در ساختار فعلی ارتش مستلزم ارتقاء زیرساخت‌ها و آموزش گسترده پرسنل است. دولت‌های غربی تنها زمانی پنجره‌های آموزش نظامی را به سوی ایران بازخواهند کرد که روابط دوستانه و بر اساس منافع دوجانبه و چندجانبه در بین آنها حاکم باشد.
۴. نگرانی‌های سیاسی و امنیتی
تجربه اثبات کرده افزایش توان نظامی جمهوری اسلامی به هر شکلی امنیت منطقه را به خطر می‌اندازد.
نوسازی و بازسازی نیروهای مسلح پس از جمهوری اسلامی و بطور ویژه ارتش با استفاده از تسلیحات غربی می‌تواند به ارتقای توان نظامی و امنیتی کشور کمک کند، اما این پروژه نیازمند بودجه کلان و تغییرات سیاسی اساسی در ایران است. حتا در ایران آینده نیز تقویت نیروهای مسلح مستلزم اقتصاد قوی و سیاست خارجی قدرتمند است تا بهترین شرکاء حاضر به همکاری با ایران باشند.
با توجه به اینکه دنیا به دنبال ثبات در منطقه است، مخالفان آزادیخواه جمهوری اسلامی می‌توانند با روش‌های مختلف در همه حوزه‌ها از جمله حوزه نظامی رهبران و سیاستمداران غربی را نسبت به منافع کلان سرنگونی جمهوری اسلامی و استقرار یک حکومت مترقی در منطقه آگاه سازند. لیستی از نیازها در حوزه‌های مختلف می‌تواند کارخانجات نظامی را که هرکدام وزنه‌ای تعیین‌کننده در سیاست‌های کلان هستند به آینده همکاری با ایران آزاد ترغیب کند. این شرایط روزنهای برای همراهی دولت‌های غربی برای حمایت بیشتر از مردم ایران نیز خواهد بود.
*شهرام سبزواری تحلیلگر نظامی
